Twee vrienden

XXXVIII

Mark heeft Ruusbroec laten liggen en wat hij ook tracht te lezen verveelt hem. Hij kijkt wezenloos naar de zee en de wolkendrift, en het vers van Rimbaud waart door zijn hoofd:

... les aubes sont navrantes,

Toute lune est atroce et tout soleil amer...

‘Doe toch iets, zegt Sus, ge zit daar alleen nog naar uw spijsvertering te luisteren, dat is uiterst ongezond. Leer bij voorbeeld een vreemde taal, dat is ook een tijdverdrijf.’

- Waarom zou ik niet liever Rutilius vertalen? spot Mark.

En telkens komt weer van zelf Hamlet's laatste woord in hem op: The rest is silence.

Hamlet heeft hij eens door Ernesto Rossi zien spelen en hij voelt nog de huivering die hem doorliep, zooals Rossi, geheel in zich gesloten, in een ademlooze stilte de alleenspraak prevelde: To be or not to be...

Hij had zoo gemakkelijk kunnen doodgaan, bij dat onweer, het kwam zoo natuurlijk, en hij onderging gewillig het lot dat hem verlossing bracht. Waarom deinst hij nu terug voor de daad? Dat hij voor het geweervuur vluchtte was instinctmatig. Nu beredeneert hij de daad; en zonder dat hij het zich bekent weet hij, half-bewust, dat hij geen zelfmoord plegen zal. Uit lafheid wellicht? Maar heeft er wel iemand alleen uit overweging zelfmoord gepleegd? Dat ware gek! De philosophische redenen zijn slechts een voorwendsel: ge schiet u voor den kop omdat uw zenuwstelsel begeeft, uit zwakheid dus. Kon ik mijn leven

[p. 162]

offeren voor een groote zaak, dat ware althans moedig. Maar hoe? En welke zaak? En waarom zou ik nu mijn vader zulk een verdriet aandoen?

Mathilde is ver, hij poogt aan haar niet meer te denken. En toch schemert het hem voor den geest, hoe belachelijk, dat zij het is, als een bewaarengel, die hem voor de daad terughoudt.

Er komt een brief van Frans. Mark speurt er, waarom weet hij niet stellig, een valsche opgeruimdheid in, en dat er in het gemoed van Frans nog wat anders omgaat dan wat hij schrijft: hij heeft geen tijd om veel te verhalen; bijzonderheden over den bouw van zijn huis, die vordert goed, ze hopen het tegen Kerstmis te betrekken; en dat Mathilde weer zwanger is. Tusschen de regels door leest Mark, dat het Frans ongerust stemt, die schijnt het niet zoo prettig meer te vinden; en Mark vraagt zich af, waarom hem zelf ook de gedachte aan een tweede moederschap, dat zoo gauw op het eerste volgt, onaangenaam aandoet. Zal haar schoonheid, haar onbepaalbare gratie niet verflensen? Zal zij een klokhen worden, besloten in den kring van man, keuken en kinderen?

Professor Kervaan voelt zich niet heel wel en wil reeds naar Brussel terugkeeren; hij beweert dat hij slechts in zijn oude woning goed werken kan. Maar zijn vriend, dokter Holleman, die ook een villa in De Panne heeft, raadt hem dat stellig af: ‘Er is niets dat hapert, met zulk een gestel leeft ge honderd jaar!’ En zoo blijven ze tot eind September aan zee.

Zoodra Mark weer thuis is komt Frans aangeloopen. In de zoogenaamde ‘boekenkamer’ van Mark, op den divan tegenover de bibliotheek gezeten, de pijp in den mond, vertelt Frans dat Mathilde het ditmaal met haar ‘blijde verwachting’ niet zoo heel goed maakt, ze is veelal ongesteld, en zenuwachtig, ge weet soms niet hoe ge haar aanspreken moet, om die ziekelijke overgevoeligheid te ontzien. Daarbij klaagt hij

[p. 163]

zelf over vermoeienis, de praktijk slorpt hem te veel op, altijd in denzelfden cirkel draaien, niet de minste mogelijkheid meer om nog wat contact met de zuivere wetenschap te houden, en dan al die beslommeringen met het nieuwe huis dat gebouwd wordt. Hij zou er wel voor een tijdje willen vandoortrekken: andere lucht, hij heeft dat noodig; maar het kan niet, er valt niet aan te denken. Jammer: ‘Stel u eens voor, Mark, gij zijt volkomen vrij, we zouden samen een reis te voet maken, den zak op den rug, in Frankrijk of Zuid-Duitschland, zonder al te vast plan, waar het mooi is zouden we wat blijven hangen, en ons nooit bekommeren om de plaats waar we 's avonds zouden belanden; een echt avontuur!...’

Mark glimlacht weemoedig. Ja, het zou heerlijk zijn! Maar zooals gezegd, er valt niet aan te denken, Frans ligt gebonden.

Dat idee van een reis in Duitschland brengt het gesprek op Nietzsche, die zes weken geleden te Weimar gestorven is. ‘Nou, zegt Mark, hij had toch sedert jaren de rust gevonden, in stompen waanzin; en eigenlijk geloof ik, dat hij reeds te Sils-Maria een slag van den molen gekregen had.’

Frans kijkt verrast op, en Mark gaat nu met overdreven bitsigheid den Zarathustra aan het lijf: buiten een paar dithyramben is de toon hem daar even onuitstaanbaar als die van Emerson, en aan de philosophie van Nietzsche heeft hij een hekel. Is de brutale ‘Wille zur Macht’ en de verknechting van den grooten hoop dan een noodzakelijk vereischte voor de heroïsche volmaking? En dan die dwaasheid van de ‘Ewige Wiederkehr’!...

‘Die is trouwens in strijd met de tweede thermodynamische hoofdwet,’ oppert Frans.

Mark weet niets van die hoofdwet af en vraagt er niet naar, hij draaft maar door; het verwondert hem zelf dat hij zich ineens zoo warm maakt, en hij ver-

[p. 164]

ontschuldigt zich met een bitter grijnsje: ‘Ik wind me een beetje op, dat heb ik al lang niet meer gedaan...’ Met een lam gebaar wrijft hij over zijn voorhoofd, verwijdert de weerbarstige lok: ‘Het bewijst toch, dat ik me voor al dat wijsgeerig spul soms nog interesseeren kan...’

- Ge spreekt nu over Nietzsche, zegt Frans, als over iemand dien ge te veel bemind hebt en op wien ge u daarom wreken wilt...

Hij houdt schielijk op, uit vrees Mark te kwetsen, en ze zwijgen een poos: zwijgend voelen beiden, in pijnlijke mijmering, hoe ver ze nu afstaan van het heldhaftig intens en rijk leven dat ze eens gedroomd hebben.

Er blijft verder een vreemde verlegenheid tusschen hen, die hen belet, zoo vrij als vroeger te spreken, al poogt Frans op een vertrouwelijker plan te geraken. Nadat Frans hem verlaten heeft, kan Mark den indruk niet weren, dat er aan de open, ongedwongen oprechtheid van Frans toch iets ontbrak.

Eerst een week later tramt hij eens naar Ukkel.

In het zachte licht van den invallenden avond komt Mathilde hem te gemoet met nog altijd dien teeren blos op de porselein-bleeke wangen, maar de grijsblauwe oogen hebben een ongemeenen, innigen, bijna koortsigen glans boven een blauwachtige schaduw op de dunne huid. Ze is met Mark zoo stil en innemend vriendelijk, dat gansch zijn wezen zich weer in dat lieve gelaat gevangen voelt en begenadigd.

Hij moet met hen blijven eten. Frans toont zich uiterst voorkomend voor zijn vrouw, dat die niet meer durft en tegenover Mark schijnt elke zweem van terughoudendheid verdwenen. Hij doet zelfs bijzonder opgewekt, maar op de lippen van Mathilde zweeft nu en dan slechts een vage glimlach, en ze gaat al vroeg naar haar kamer te ruste.

Frans zegt: ‘Ze ziet er niet goed uit, niet waar?’

[p. 165]

- Wat zwak misschien; er is toch geen reden om ongerust te zijn?

- Neen, maar ze maakt zich ongerust... De zenuwen...

...Wilt ge gelooven, ze heeft zich ingebeeld dat ik op haar vriendin de Tiège verliefd ben; daar is niets van aan! Die Irene is heel aardig, en coquet, ik babbel graag met haar, ze heeft veel gelezen, maar... daar is verder niets! Mathilde is zeer jaloersch, weet ge?

- In haar toestand moet ge haar natuurlijk ontzien.

- Zeker! Dat doe ik ook! Ze heeft die de Tiège zoo koel ontvangen, dat die niet meer durft komen...

- Wel, dan is alles in orde.

- J... ja, maar het heele geval is kinderachtig... kinderachtig!... Enfin!...

Van het baronesje wordt verder niet meer gerept.