Twee vrienden

XXXI

De begrafenis heeft Frans geheel ontzenuwd: al die menschen en al dat gedoe rondom zijn sprakeloos leed, het eindeloos defilé voor de theatrale eiken lijkkist in het zwartbehangen ‘bureau’ dat tot rouwkapel is veranderd; zijn aandacht, ziekelijk onrustig, telkens door onverschillige of belachelijke bijzonderheden afgeleid, als de binnenkomenden die glurend tegen de vele vlammetjes van de waskaarsen met de oogen knipperen, of den bedremmelden heer die niet weet waar hij zijn visitekaartje zal neerleggen. - En dan heeft moeder voor het laatst het huis verlaten. In de kerk, waar op ontzettend valsche wijze het Dies Irae wordt uitgeloeid, lijkt al wat er gebeurt hem ineens zoo zonder reden, het schijn-leven van de menschen beweegt in den al-zijnden dood, en zij weten het zelf niet. - Eerst op het kerkhof, wanneer hij de kist in den kuil verdwijnen ziet, en zijn vader met een vreemd gesidder van de onderkaak op zijn tanden bijt, beseft Frans pijnlijker, dat thans een brok van hun eigen zelf voor altijd is neergestort. - Maar na afloop van de plechtigheid, in het van zijn hoezen ontdaan ‘salon’, waar voor de familie en enkele kennissen het blad met glaasjes port rondgaat, wordt er niet meer geweend, en vader stelt kalm vast: ‘'t Is een schoon begrafenis geweest.’

Een steen in 't water gevallen, kringetjes vormen zich rondom... Weldra zal voor de meesten dat alles weer zijn werkelijkheid verloren hebben. Zal alleen in zijn hart, als in de schors van een boom, de herinnering aan zijn moeder dieper ingekorven blijven?

Met Mathilde, bleek in haar rouwkleeren, naar huis

[p. 130]

teruggekeerd, verwondert het hem, dat hij zulk een honger heeft, en na het eten legt hij zich even op zijn divan en verzinkt in een zwaren slaap.

Als Mark hun in den namiddag een bezoek brengt, komt hem dat voor de eerste maal ongelegen, hij wenschte alleen nog te slapen. Het gesprek hapert, loom. Hij vergeet Mark te vragen of die met zijn werk opschiet, maar zegt, met een verbitterden toon in de stem, dat hij de wetenschappelijke navorsching moet laten varen, dien troost zal hij nu ook missen, de praktijk neemt hem geheel in beslag. ‘Gij zijt vrij, maar ik moet mijn brood verdienen. Weldra zal het kindje er zijn...’

Mark raadt wel, hoe Frans om de bevalling bezorgd is. Mathilde is niet sterk... ‘Een porseleinen vrouwtje,’ zei laatst de bekende gynaecoloog Powis, wiens hulp Frans ingeroepen heeft, want waar het Mathilde geldt vertrouwt hij zichzelf niet genoeg. Mark zegt goedmoedig: ‘Het is natuurlijk uw plicht, dat ge 't Mathilde zoo aangenaam mogelijk maakt. Ge kunt niet alles doen; goed doen wat ge doet is het eenige.’

Hij meent het oprecht: al spreekt hij er niet van, hij is zich nu bewust, dat hun droomen schipbreuk moeten lijden, hij voelt zich zoo moedeloos, zonder wezenlijke macht in de grootsche sociale omwenteling, zonder toereikende macht in den strijd met zijn Pygmalion-gedicht; en hij ook ziet alleen nog Mathilde, háár geluk, - haar geluk met Frans. Ze staat daar zoo zuiver, met haar teeder gezicht, dat hij maar steeds naar haar kijkt.

Vertrouwelijker, zonder merkbaren overgang, zegt Frans: ‘Zooals die mis vanmorgen afgelezen werd, was er alle ernst uit. Dat voelen de lui niet, ze zijn het aldus gewoon. En hun handel en wandel heeft met de religie bijster weinig te maken. Maar ze gelooven toch in een God: ontneem hun dat, wat zullen ze aanvangen?’

[p. 131]

- De christelijke liefde op aarde is ook denkbaar zonder de dogma's, de Kerk, en heel die... mythologie...

- Neen, de Kerk en de mythologie hebben ze beslist noodig, dien steun hebben ze noodig, en 't is zoo over de gansche wereld. De mythologie verschilt, maar de christelijke is voor het blanke ras de meest passende uitdrukking van het godsdienstig gevoel. Dat beschouw ik als een werkelijkheid, die zoo geworden is, door het gezamenlijke geweten van geslacht op geslacht, eeuwen door; een natuurlijke werkelijkheid. Daartegenover stellen we alleen constructies van onzen geest...

- Ja, misschien wel, antwoordt Mark, die Frans vandaag niet tegenspreken wil.

Hij vraagt zich af, of die constructies van den geest niet ook eens in het vleesch van het menschdom zullen inwerken, maar zijn eigen twijfel belet hem, daar thans verder op in te gaan.

Mathilde dient de thee op. Haar oogen verlichten zacht het gelaat, dat rozig-bleek is als een fijn bloemenblad. Ze draagt het kind in zich, haar zwangerschap maakt haar inniger nog tot deel van de lijdende menschelijkheid; een Moeder Maagd... mijmert Mark, en wat zijn al onze vragen naast haar eenvoudige waarheid?