Twee vrienden

[p. 63]

XIII

De vraag is, hoe de micellentheorie van Naegeli omtrent de structuur van de celwanden kan bevestigd worden. Frans is daardoor zoozeer in beslag genomen, dat hij zich om Pampoezeken haast niet meer bekreunt. Ze is wel amusant, voor een tijdje, als ge niet te lang haar gesnater moet dulden. Haar winkeldochter-manieren verbergen niet genoeg haar vulgariteit. Mocht hij ze bij tusschenpoozen zien, zoowat om de twee weken bij voorbeeld, maar ze dringt zich meer op naarmate zijn kregelheid haar op afstand wil houden; en toch, zelfs in homoeopathische dosis toegediend, is haar liefde ook niet meer wat hij verlangt. Jammer dat hij haar nu geen ontrouw kan aanwrijven!

Ze liggen in bed; hij, op een elleboog gesteund, laat zijn hand nog werktuiglijk langs de mollige curve van haar heup glijden, en kijkt zonder denken voor zich uit, in het leege. Ba! die vlekken op de verschoten rozentuiltjes van het behangselpapier, en de muffige reuk van het kamertje! En dat eindelooze en onsamenhangende verhaal van de kibbelarijen met de andere telefoonjuffrouwen, en de surveillante die haar ‘zoekt’ en haar een boete heeft gelapt, ‘de ros’, voor ‘ne niemendal’! Achter die boete - een verzinsel! - vermoedt Frans wel een kneepje om hem uit te noodigen, die te betalen, maar hij zwijgt als een visch. ‘Ben ik dan uw Pampoes niet meer? vraagt ze streelend, de lippen uitgestoken. - Wel zeker, Emma, antwoordt hij ernstig, ge zijt nog altijd mijn Pampoes;’ en kust ze vluchtig, springt het bed uit en kleedt zich zonder dralen aan.

‘Laat ze eenvoudig los!’ zegt Mark hem 's anderen daags.

- Neen, heelemaal géén liefje meer, dat is al te bar, dat kan ik niet!

- Laat ze dan niet los!

[p. 64]

- Maar ze verveelt me...

- Laat ze dan wél los, Panurge, en neem er een andere.

- Een andere, dat zegt ge zoo maar... De goden doen zoo gewillig niet mee...

- Laat ze dan niet los, Panurge!

De micellen zullen wel kristallieten met dubbele breking zijn, maar dat brengt zijn gemoed geen oplossing. Zal de wetenschap ons ooit het leven leeren begrijpen? Het veld van de problemen is onafzienbaar, niemand is nog bij machte het in zijn geheel te bemeesteren. Waar vindt hij bevrediging?

Mark kan hij voor 't oogenblik niet meer helpen, nu ‘De Orde’ naar den dieperik is. Er gebeurt zoo weinig; hij wenscht een schokkend avontuur... Maar als hij er over nadenkt, verlangt hij eigenlijk wat anders: zichzelf eens geheel te mogen geven, in groote liefde, in volstrekte toewijding, en eindelijk dan de zuivere teederheid van een vrouw... Zuivere teederheid van een vrouw, dat heeft hij nooit gekend, en dát moet toch het beste zijn!...

Op een repetitie van Semelé heeft hij een aardige harpiste gemerkt, met glanzend-zwart pony-haar, gedecideerde trekken, het kaakbeen netjes afgelijnd van de kin tot het oor, zonder overtollig vleesch, iets van een Botticellikop. Haar handen herinneren hem aan Mathilde. Hij moet zichzelf wel bekennen, dat in den jongsten tijd het beeld van Mathilde nu en dan door zijn geest waart. Op den duur komt hem dat ook ongelegen.

Maar hij mag zijn best doen om den blik van de kleine harpiste op te vangen, zij kijkt naar hem niet om.

Hoe dom, die behoefte om altijd van de gedachte aan een vrouw af te hangen, ‘in functie van een vrouw,’ zooals de Sus dat in zijn wiskundige taal uitdrukt! Mark heeft nog het beste deel, al wil die het

[p. 65]

niet toegeven: zijn Semelé is toch een meesterstuk, zulk een werk brengt niet, zooals de onderzoekingen in den microscoop, resultaten van onbestendige, steeds betrekkelijke waarde: het bestáát, in stelligen, absoluten zin, boven ons, buiten al het voorbijgaande. En waarom kan Mark er niet aan gelooven, waarom is ook hij niet gelukkig?

De kleine en ronde Rommens, die na de repetitie stralend en kalm zijn bezweet voorhoofd en zijn monnikenkruin afveegt, voegt zich bij Frans om Mark zijn twijfel te ontnemen. Ze zijn even opgetogen, Frans uitbundig, Rommens op bezadigder, maar zelfzekeren toon.

Daarna, op straat loopend, praten de twee vrienden nog over Rommens: die schijnt volkomen tevreden met zijn lot, waarom? Dat onaanzienlijk mannetje zit in diepe armoede, met het weinige dat hem een betrekking aan een muziekschool verschaft, hij ziet er uit als een braaf beambte, niemand zou hem in den gewonen omgang voor een kunstenaar houden, hij poseert nooit, zelfs niet met zijn armoede, klaagt nooit; trouwens altijd stil gesloten, hoe minzaam ook; van zijn leven weet ge niets; maar als hij een orkest leidt, of over Bach of Mozart begint, - en dan zonder eind! - lijkt hij een ander mensch, van binnen vol helder vuur. Hij stelt belang in niets anders dan in muziek, hij verheft Bach en Mozart boven alles, noemt vooral Mozart ondoorgrondelijk, maar wat hij zelf schrijft is zoo ingewikkeld van textuur dat ge hem niet volgen kunt.

‘Misschien, bedenkt Mark, heeft hij geen andere eerzucht dan technische moeilijkheden te beheerschen, omdat hij zijn aanbeden goden zoo onbereikbaar hoog boven zich voelt, en is zijn wijsheid door zijn beperking te verklaren?’

- Nu, hij is zooveel ouder, reeds bij de veertig: met de jaren worden wij misschien even wijs als hij.

[p. 66]

Maar dat idee werpt Mark ver van zich af: ‘Als we ons daarvoor kleiner moeten maken, dan nog liever onmiddellijk doodgaan!’

Zonderling genoeg, van Mathilde wordt door geen van beiden een woord gerept. Frans voelt zich belegerd door iets onbekends, dat hem geen rust laat, en het zijn waarlijk de raadsels van de cel niet meer: hij moet zich eindelijk afvragen, of hij Mathilde wellicht niet bemint...

De gedachte aan haar kan hij uit zijn hoofd niet zetten, bij al wat hij doet is zij aanwezig, tot bij allerlei nietigheden; hij knoopt bij voorbeeld zijn das voor den spiegel: hoe zou Mathilde die kleur vinden? Het is belachelijk, belachelijk! En wat denkt zij van hem? Denkt ze wel iets van hem? Denkt ze soms nog aan hem?

Hij moet zich bepaald rekenschap geven... Nu weet hij althans op wie ze gelijkt: een teekening van Leonardo, waar hij een afbeelding van gezien heeft. Hij tracht haar trekken duidelijker voor zich op te roepen, en het pijnigt hem, dat het nauwelijks gelukt: hij voelt haar meer dan dat hij haar ziet. Het frissche van haar stem... Zooals in King Lear:

...Her voice was ever soft, Gentle and low, an excellent thing in woman...

De fijnheid van haar hand, en vooral het geheim van haar oogen... Het eenige dat hem van haar lichaam bijblijft is dat heel even onbeholpene, schuchtere veeleer, en toch zoo lichte van haar gang; dat heeft iets kinderlijks aan zich; net zooals haar uitdrukking te gelijk van verstand en kinderlijkheid getuigt. Verstand? ‘Geest’ ware juister; ‘gratie’ en ‘geest’ zijn twee woorden die bij haar een en hetzelfde beduiden. En hoe ge 't ook noemen wilt, is haar gratie

[p. 67]

ten slotte wat anders dan haar spontane waarheid, haar oprechtheid?

Maar... idealiseert hij weer niet, nu hij op een afstand aan het mijmeren zit? A Sphinx without a secret? Bemint men wel ooit iets meer dan een beeld dat men zich gevormd heeft? En zou het in hem toch liefde zijn, die echte liefde van de romanschrijvers? Och kom! liefde zonder het minste zweempje van zinnelijkheid? Niet mogelijk! Hij begrijpt zichzelf niet meer...

Om er in stilte over te tobben, tot klaarheid te geraken, gaat hij een ganschen dag in het Zoniënwoud wandelen. Loopen, loopen maar!... 's Avonds komt hij zalig-moe terug, het hoofd leeg, hij kan zelfs niet meer denken. En toch kan hij ook niet slapen; wanneer hij tegen den morgen eindelijk insluimert, wordt hij door onzinnige droomen bezocht, zonder eenig verband met zijn zorgen.

Drie of vier weken gaan voorbij. Wat hij doet interesseert hem maar half, er is een ijlte naast hem aan de eene of aan de andere zijde. Hij vraagt eens Mark, of die Mathilde nog gezien heeft. Ja, hij is haar boeken gaan brengen. Maar van Mathilde vertelt Mark niets, alleen hoe haar ouders weer aan het krakeelen waren, die maken elkaar het leven ondragelijk, zonder reden. De menschen zijn gek!

Frans kan het niet langer uithouden; hij moet zekerheid hebben, hij moet haar in elk geval terugzien, en hij neemt zich voor, zijn stoute schoenen aan te trekken en naar haar toe te gaan. Onder welk voorwendsel? Daar zal hij wel iets op vinden, een inlichting die hij van Karel hebben moet. Hij aarzelt nog een paar dagen, en op een namiddag, werktuiglijk bijna, waagt hij den stap. Er is toch geen risico... Hij speurt geen onrust meer in zich. Waarschijnlijk zal hij niet met haar alleen kunnen spreken... zoo hoopt hij althans, zonder het zichzelf te bekennen.