Twee vrienden

III

Frans heeft professor Hagers bezocht; voor October is zijn aanstelling als assistent verzekerd. Hij heeft dan dadelijk een gemeubeld kamertje gehuurd en er zijn zaken laten overbrengen. Met zijn vader zijn slechts enkele woorden gewisseld, zijn moeder heeft stil en lang geweend, maar vond niets meer te zeggen. Vier dagen na zijn terugkeer uit Weenen is alles geregeld en kan hij vóór den avond in De Panne aankomen.

De villa ‘Windvang’ in de duinen lijkt hem een paradijs, en wat is vader Kervaan, met zijn hooge gestalte en zijn aristocratisch-geestigen kop, in den grond toch een gulle vent! Zijn lange jas, die hij zelfs in huis altijd draagt, en het grijzend sluik haar dat zijn gezicht omlijst, geven hem te gelijk iets van een dominee en van een romantischen Duitschen professor, maar dat mag men den hoogleeraar-latinist wel vergeven, en achter zijn bruske manieren, de achttiende-eeuwsche sierlijkheid, waarmee hij uiterst krasse taal spreekt, vermoedt ge spoedig een gouden hart. Zijn slimme oogen flikkeren goedig. Hij kijkt van omhoog, het bovenlijf wat schuin, en in zijn nonchalanten gang rust het geheele lichaam afwisselend op het eene en op het andere been, alsof hij aan touwtjes hing.

Ze gaan dadelijk aan tafel. Alles blinkt er, Kervaan houdt van orde en fijne luxe; de amberen wijn fonkelt in geslepen glazen, roode tulpen gloeien in een Boheemsche vaas. Maar dat Sus, de oudere broer van

[p. 15]

Mark, weer niet daar is, maakt zijn vader kregelig. ‘Hij komt niet eten, zegt Mark, hij is aan den zwier met Karel Morijn.’

- Nou! Morijn of een ander... Bijzondere aanleiding tot zwieren heeft hij waarlijk niet noodig. Sus, suis, het zwijn, lutulentus sus...

Maar Kervaan meent het zoo erg niet; ten slotte heeft hij zelfs een voorkeur voor den Sus, want Mark is zoo gesloten; en sedert Sus aan het athenaeum les in de wiskunde geeft, hoort hij daar zooveel goeds van hem. Kervaan moet er luidop van getuigen: ‘Wie had dat van hem verwacht? Het schijnt dat hij daar de ernst zelf is, - toonbeeld, parel, aartspatroon, reine baarmoeder van alle degelijkheid! De wereld is vol rare dingen...’

Mark acht het in zijn eigen gelukkig, dat Sus er vanavond niet is: hij bederft toch de beste stemmingen met zijn vervelenden spot.

Maar de professor wordt ineens woedend, omdat de soep niet warm genoeg is. Zijn stem zwelt niet zoozeer aan, zij blijft zelfs rythmisch gebalanceerd, maar de vloeken, scheldwoorden en verwenschingen, onuitputtelijk nieuw, slieren zenuwachtiger uit zijn mond. Het trappen op de electrische bel onder de tafel doet dikke Marie, de keukenmeid, opdoemen. Trouwens zonder haast: zij is de manieren van haar meester al zoo lang gewoon en op het verwijt antwoordt ze met een onverstoorbare sereniteit: ‘Ze ís warm.’ Waarop Kervaan, met een vervaarlijken blik maar rotsvast: ‘Onverantwoordelijke meerkat, plesiosaura zonder opvoeding, 'k wou dat de duivel je de darmen uit den balg rukte met een puntig mes en er 't roet afschrapte om er kaarsen mee te maken die je ziel zullen verlichten in haar eeuwige verdoemenis, leugenbeest dat je daar staat!’

Marie is schokschouderend verdwenen en Kervaan, schielijk door den literairen draai van zijn tirade ge-

[p. 16]

stild, verklaart dat die soep, alles bijeengenomen, nog zoo kwaad niet is. Daarna peuzelt hij kieskeurig aan zijn tarbot - ‘fameus, die tarbot!’ - en praat maar door, vertelt met pinkend Japansch spleetoog een schunnige mop, om de jongens op te vroolijken, informeert naar de studies van Frans, laat dat onderwerp gauw vallen, om naar Karel Morijn te vragen: ‘Zoo? Is die uit Spanje terug?’ - Voor een maand, hij verdient daar veel geld en bezorgt vader en moeder Morijn een kleine vacantie in een pensionnetje te Sint-Idesbald; die schijnen nu mekaar wat te verdragen...

- Zijt ge er dan geweest? Daar hebt ge me niets van gezegd. Zij waren heel bevriend met ons, vroeger...

Hij droomt een oogenblik weg, denkt aan vervlogen dagen, toen zijn vrouw nog leefde, ze is nu haast tien jaren dood; hij heeft dikwijls met haar gekibbeld, omdat ze de kinderen verwende, ze was veel te zacht met hen; maar hij schudt dal weer van zich af, en met zijn fijnen, wat weemoedigen glimlach: ‘Ja, die Karel is een brave kerel. Waarom zijt gij geen ingenieur geworden? Een advokaat raakt nu maar moeilijk aan zijn brood om van confituur niet te reppen, en gij voelt daarbij niet veel voor het vak.’ Tot Frans: ‘Mijn jongens hebben altijd wat anders gedaan dan wat ik wenschte. Ik heb hun niemendal te zeggen. Enfin!...’

Zoodra het maal afgeloopen is, zijn de twee vrienden blij, zich boven in de kamer van Mark terug te trekken. Alles eenvoudig-modern ingericht, meubels van blond citroenhout. De avond daalt over de duinen rondom, in de verte zijn de hemel en de zee zuiver rozig; het wordt donker, ze zitten in gemakkelijke clubzetels, bij de vertrouwelijke lamp.

En ze hebben het dadelijk weer over hun plannen. Er ontbreken nog een paar medewerkers voor het maandblad, maar hoofdzaak is, dat André Meys nu beloofd heeft, het noodige kapitaal aan te brengen om

[p. 17]

van wal te steken. Dat is nog het meest pittoreske aan de onderneming: denk maar eens, André volgt weldra zijn vader als notaris op, en hij is het, die de lont levert voor de revolutionnaire springstof! Om zich een breuk te lachen!

Maar Frans is ongeduldig, het mysteriespel van Mark te hooren. Mark heeft daar wel dikwijls in zijn brieven van gewaagd, doch zonder bijzonderheden, alleen dat hij zoo moeilijk vorderde; het ding moest eerst af zijn. En 't is nu af, of ongeveer, want hij is er niet tevreden mee. Hij geeft wat uitleg: hij noemt dat een mysteriespel, omdat de vorm toch aan de christelijke middeleeuwen ontleend is en sommige personages begrippen voorstellen, maar de stof heeft hij uit een Grieksche mythe gehaald, of liever, verschillende legenden versmolten en voor zijn doel gewijzigd. In de oorspronkelijke mythe beteekent Semelé waarschijnlijk de aarde, Zeus de bevruchtende kracht uit den hemel, en Dionysos, uit hun liefde gesproten, den wijngaard. Maar wat hij schilderen wou, is de lange opgang van Semelé naar den God, dien zij in al zijn heerlijkheid aanschouwen wil, terwijl zij toch weet, dat die heerlijkheid haar verblinden en dooden zal. Stervende - dat is iets uit zíjnen koker, - baart ze Dionysos, de levensexaltatie, het geluk van de wereld.

Mark leest, de verzen even moduleerend, in de groote stilte. Frans is nu zenuwachtiger dan Mark zelf, in zijn spanning laat hij zijn sigaret uitdooven. Zooals Mark daar tegenover hem zit, met zijn bleek gezicht in de schaduw, is het hem alsof hij een lichte vlam boven zijn hoofd zag. Hij volgt bewonderend dien bergtocht van Semelé naar den hoogsten droom, over alle hinderpalen heen, den angst en de uitzinnige hoop, dan de bedwelming en de verrukking in den duizeligen luister van licht, waar het leven door neergebliksemd wordt, en ten slotte de bacchische koren van een herboren menschdom.

[p. 18]

Als de lezing gedaan is kan hij alleen vaststellen: ‘'t Is mooi, hoor! 't Is groot!’ grijpt Mark bij zijn schouders: ‘Heerlijk!’ Maar Mark legt het handschrift weg, en met gedempte stem, zijn strakken blik voor zich uit, zijn haarlok wegschuddend, zegt hij nu al zijn twijfel: ‘Ik vrees nog dat het een misbaksel is. Een onmogelijk onderwerp! En hoe de uitdrukking van onze ingewikkelde gevoeligheid, met al haar schakeeringen, tot den eenvoud van een monumentaal geheel te sluiten, zoo dat ook de menigte gepakt wordt? De muzikale begeleiding van Rommens kan daarin wel behulpzaam zijn, maar de verzen zelf zouden het moeten bereiken. En dan: te veel herinneringen aan Shelley, en invloed van Mallarmé op den koop toe; en die idee van de liefde die zich eerst volkomen in den dood kan verwezenlijken, die gelijkstelling van liefde en dood, dat is iets dat weer aan Tristan en Isolde zal doen denken...

...Maar men zal toch toegeven, dat ik iets grootsch heb gewaagd...’

- Ja! ja! ja! beaamt Frans. Herinneringen aan dit of aan dat, die zult ge bij Shelley en bij Wagner ook wel aantreffen, wat heeft dat te beduiden? Het is een meesterwerk, Mark, ge zijt er! ge zijt er bovenop!

Mark voelt zich moe. Frans, eindelijk naar zijn kamer getrokken, het hoofd gonzend als van jongen wijn, blijft nog lang in zijn bed wakker liggen, het venster open op de sterren en het verre ruischen van de zee. Hij weet nu meer dan ooit, dat hij Mark onvoorwaardelijk volgen zal.