Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Paul Reynaud's onvergankelijke glorie
Terwijl alles wankelde in paniek, kende hij geen seconde van aarzeling of twijfel
Frankrijk op den zwartsten dag
De zwakke plek van Sedan

Lawine van ratelend ijzer stormde het land binnen

Parijs, 23 Mei 1940

Zoodra de ware oorlog begon in zijn titanische razernij hamerden de tijdingen van het front op ieder neer als een serie mokerslagen, met een geweld dat bij iedereen en niemand uitgezonderd, de sterren voor de oogen deed dansen. Het is hard geweest. Maar men heeft de beproeving doorstaan, en over 't algemeen met kalmte, met waardigheid.

Alles, maar dan ook alles, gebeurde anders dan men verwacht had, gehoopt en berekend. De Franschen hadden acht en veertig uur noodig om Den Bosch te bereiken in colonnes, waarvan de kop Brabant raakte, terwijl de staart nog in Frankrijk bewoog. Zij hadden vier en twintig uur noodig om een slagorde te vormen achter Luik. Doch toen zij aankwamen met een belangrijken voorsprong op de marschregeling, waren Arnhem, Venlo, Maastricht en het Albert-Kanaal reeds bezweken. In België vonden zij bruggen opgeblazen welke niet hadden mogen springen en de wegen versperd met omgehakte boomen. Nochtans arriveerden zij op tijd, ondanks hindernissen die slechts verklaard konden worden uit verraad of uit verkeerd begrepen, voorbarig uitgevoerde orders.

Het veldtochtplan waaraan gewerkt was sinds de vijand tientallen legerkorpsen geconcentreerd had tusschen Ems en Moezel, kwam op lossere schroeven te staan, doch, met een beetje doortastendheid behoefde het niet beschouwd te worden als gecompromitteerd. De Fransche linker-vleugel was sterk genoeg om geen oprolling te duchten, sterk genoeg om de Hollandsche Linie te dekken in het Zuiden.

Langs de Maas echter, tusschen Namen en Sedan, waar het terrein voor lastig doorgaat, ongeschikt voor groote operaties, had Gamelin slechts een dun troepen-gordijn in observatie gelegd van zwakke en middelmatig aangevoerde divisies.

Gamelin's fout

Hoe kon een uitstekend technicus als de Fransche opperbevelhebber zulk een fout begaan, zulk een bijna open bres aanrichten op het gewichtigste punt van zijn front, in zijn centrum? Hoe kon een behoedzaam, bedachtzaam karakter als Gamelin steeds geweest is, in zulk een verbluffende onvoorzichtigheid vervallen op de meest kritische plek en in de meest hachelijke stonde? Het is onbegrijpelijk. Men staat er verstomd bij, onthutst, ontzet.

Maar hoe kregen de Duitschers in de kortste keeren lucht van Gamelin's gevaarlijke dispositief? Met een ongeloofelijke snelheid verzamelden zij achter deze broze lijn, op een moeilijk terrein, het gros hunner gepantserde brigades. Drie Maasbruggen welke ditmaal hadden moeten springen bleven onbeschadigd. Niets belemmerde de opdringing der Duitsche tanks. In een dollen ren reden zij alles overhoop. Bijna zonder slag of stoot stormden zij tot in de achterhoede van een verbijsterd en ontredderd leger, welks jammerlijke instorting vlagen van paniek vooruitgolfde naar de versterkingen der Fransche Noord-grens. Met denzelfden raadselachtigen spoed bezweken de Maas-overgangen van Sedan, dat door Napoleon beschouwd werd als een sleutel-positie.

Toen Sedan gevallen was werd een terugtocht van den linker-vleugel onvermijdelijk, want over een breedte van honderd kilometer lag Frankrijk plotseling open voor een inval. Geblindeerde wagens en motorwielers stroomden het land binnen als een lawine van ratelend ijzer, gedreven door orkanen van terreur, voorafgeloeid door zwermen gierende vliegtuigen, die alles mitrailleerden en bombardeerden wat nog leven vertoonde, de erbarmelijke horden van vluchtelingen, te voet, in karren, op fietsen, de hospitalen, zoowel de vrouwen en kinderen als de terugtrekkende soldaten.

Een dag van paniek

Er is een dag geweest, dat alles scheen te zullen zwichten in een gezamenlijke ontwrichting, dat overal een onbedwingbare schrik uitsloeg, alsof elke wilskracht verlamd, vernietigd, opgezogen werd in kolken van vrees. De fabelachtigste geruchten, gecolporteerd en aangewakkerd door saboteurs, spionnen en verraders, vonden geloof en verbreidden zich met een rapheid die deed denken aan een afgesproken teeken, aan georganiseerde demoraliseering.

De Duitschers zouden geheime en onweerstaanbare wapenen hebben Zij zouden paralyseerende gassen gebruiken. Het gouvernement zou Parijs verlaten. De gendarmes zochten voortvluchtige generaals. De vijand werd gesignaleerd te Reims. Zelfs te Meaux, onder den rook der hoofdstad.

Alles scheen verloren. Alles leek zich op te lossen in een algemeene ontzindheid. Tegelijkertijd ontbrandde in 't Noorden die woedende, woelende strijd tusschen duizenden gevaarten van staal, op den grond, in de lucht, donderend, krakend, knetterend, in wolkenhoozen van stof, rook en walm, onder ontploffingen, die uniformen van het lijf rukten, de tanks optilden en neerkwakten, de kanonnen wegbuitelden, in een warreling van lawaai en verwoesting, tienmaal erger dan Verdun, in een zóó overstelpend tumult dat de mensch zich niet meer bewust was zintuigen te hebben.

Aldus ontwaakten de Franschen gedurende deze verschrikkelijke week van 14 tot 21 Mei eensklaps uit de dommeling van een maandenlang kwijnenden oorlog, welken zij practisch niet gerealiseerd hadden, aldus ontwaakten zij plotseling in een labyrinth van de vertwijfelendste fataliteiten, in een verstrikkenden chaos van machinaties, moreele en materieele, die door trawanten van den vijand geduldig en vernuftig gecombineerd waren om allen weerstand te ontzenuwen en te verbrijzelen op het aangewezen uur.

De schok doorstaan

De schok was ontzaglijk. Hij had doodelijk kunnen zijn. Men heeft hem doorstaan. Men is hem te boven gekomen. Nimmer zal men de oogenblikken vergeten waarin een gansch volk den adem scheen te verliezen onder een onmetelijke beklemming. Wij moeten de soldaten eeren en roemen, die in een catastrofische situatie onverstoorbaar, onwankelbaar stand gehouden hebben. Maar men durft nauwelijks denken wat er gebeurd zou zijn, naar welke huiveringwekkende afgronden wij hadden kunnen verdwalen wanneer de radeloosheid, de onbeslotenheid ware doorgedrongen tot den hoogsten post der regeering.

Van nu af, hoewel het ergste pas voorbij is, hoewel het gevaar nauwelijks luwt, mag het Paul Reynaud aangerekend worden als een onvergankelijke glorie, dat hij geen seconde aarzeling of twijfel gekend heeft, terwijl alles daverde en wankelde. Met een onvervaard hart is hij de ontbreidelde demonen tegemoet getreden, heeft ze getrotseerd en beheerscht. Alle maatregelen welke noodig waren om zijn land te redden, Pétain in het gouvernement, Weygand aan het oppercommando, Mandel aan Binnenlandsche Zaken, hij nam ze met de beslistheid, met de snelheid, met de luciditeit, met de koelbloedigheid, met de energie, met de eigenschappen van een groot man, van een groot staatsman, die niet versaagd heeft toen hem het lot van Frankrijk, van Europa, van de gansche aarde te dragen en te richten werd gegeven.

Het is slechts aan zeer grooten vergund om zich op de randen van den ondergang rechten op onsterfelijkheid te verwerven. Wij zullen nog harde dagen beleven. Maar Paul Reynaud heeft de geduchte en lang beraamde overrompeling doen mislukken, de overrompeling welker kansen nimmer zullen terugkeeren. De naam Paul Reynaud is voortaan symbool, motief en garantie van hoop en vertrouwen, van hoop en vertrouwen in alles wat Frankrijk belichaamt en verdedigt.

[verschenen: 6 juni 1940]