Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Een onverklaarbare zaak

De Fransche deskundigen vatten nog steeds niet het motief dat ten grondslag kan liggen aan het Duitsche optreden in Noorwegen

Parijs, 15 April 1940

De psychologie van het vijandelijk opperbevel is voor de Franschen, gevormd in de school van Foch en Napoleon, een voornaam onderdeel der strategie. Zich in de huid verplaatsen der tegenstanders en van daaruit redeneeren alsof men de wederpartij geworden is, wat ieder min of meer vaardig en bewust doet op het voetbalveld, in het schaakspel, op de Beurs, blijft een der fundamenteele wetten van de krijgskunde.

Het socratische ken-u-zelf vindt hier een natuurlijke aanvulling in ken-den-ander. Zijn schitterendste overwinningen dankte Napoleon aan deze methode die doelmatig bleef totdat hij doorschouwd werd door den tegenstander en niet meer de lenigheid van geest bezat om zich in te stellen op het gezichtspunt van vijanden die calculeerden gelijk hijzelf.

Dat het geallieerde commando den Duitschen aanval op Scandinavië voorzien had blijkt uit den bliksemsnellen spoed van den tegenstoot. De reflexbewegingen der ‘plutocratische Westermachten’ die voor decadent doorgaan en afgestompt, zijn onmiddellijk geweest, zonder haperen, en van een energie welke vanaf de eerste minuut het summum ontwikkelde harer capaciteit. Zij hebben geen oogenblik geaarzeld alsof de dag en het uur der manoeuvre hun bekend was. Alles stond gereed voor een onverwijlde en overweldigende riposte. Men krijgt zelfs den indruk dat het slechts afgehangen heeft van de keuze der geallieerde aanvoerders hoeveel voorsprong zij den Duitschers zouden laten in Noorwegen. Juist genoeg, geen aasje [te]veel, om uit den geschapen toestand een maximum van strategisch voordeel te trekken. Het is een groote kunst den vijand te lokken naar een terrein waar men het meeste vat op hem heeft, en wanneer de drie beruchte mijnenvelden langs de Noorsche kust gelegd zijn met de bedoeling om te werken als de roode lap op den stier (een zuivere veronderstelling) dan zou deze list bewijzen dat het geallieerde commando gezonde beginselen volgt en ze toepast met een kunde welke voor de vermaardste toonbeelden uit het verleden niet onderdoet.

Batig saldo

Doch aangenomen dat deze gissing gegrond zou zijn, al de uitnemendheid der psychologie neemt niet weg dat het batig saldo der Noorsche invasie voor de geallieerden belangrijk hooger is dan redelijkerwijze vermoed kon worden. Men mag dit veilig beamen. Om eenigszins te rendeeren had zij direct en ten volle moeten lukken. Zij is uitermate kostbaar voor Duitschland, verbazend goedkoop voor de geallieerden. Hoe langer zij duurt hoe minder zij belooft voor de Duitschers. En dit stelt een nieuw probleem waarvan de Franschen de oplossing zoeken. Een probleem wederom van hoofdzakelijk psychologischen aard. Wat kan de Duitschers bewogen, gedreven hebben om zich in een waagstuk te storten dat zij wegens tal van technische, materieele overwegingen hadden moeten vermijden?

Van alle kanten hebben de Franschen de kwestie onderzocht en zij vonden geen plausibel antwoord. De Noorsche onderneming was uitstekend voorbereid, zoowel in Duitschland als in Noorwegen, en zeer knap uitgevoerd, volgens een plan dat sinds maanden, misschien sinds jaren klaar lag. Zij was dus geen onbezonnen daad. Geen gril. Niet het uitvloeisel eener passioneele driftvlaag. Er mankeerde niets aan. De eenige fout was dat de geallieerde vloten met betrekkelijk gemak toegang verkregen in 't Skagerrak en zelfs in 't Kattegat. Tot elken prijs had dit verhinderd moeten worden en deze verhindering ging niet boven de Duitsche macht. Hoe zulk een fout te verklaren? Raadsel......

Daar zij hun plan zorgvuldig bestudeerd hadden wisten de Duitschers bijgevolg ook wat 't hun kosten zou. Zij konden 't op hun vingers natellen. Want zij beheerschen de zee niet.

Wie de zee niet beheerscht met schepen kan zich weliswaar verbeelden haar te beheerschen met vliegtuigen. Doch naar uit alles blijkt beheerschen zij ook de lucht niet. Als ooit een massaal luchtoffensief op de Engelsche bases aangewezen was, noodig, vereischt, onmisbaar, dan nimmer ware het beter van pas gekomen dan in den nacht of in den morgen toen de Duitsche vloot haar ankers lichtte. Waarom werd de aanval, waarmede zoo dikwijls gedreigd is, niet eens beproefd? Het resultaat van dit verzuim was dat de Engelsche vliegtuigen met hun bommen te Stavanger arriveerden voordat de Duitschers konden uitvliegen naar Engeland. Vanaf dat moment is Stavanger als vliegveld niet meer bruikbaar. En wat een idee, wat een ondoorgrondelijk, onkwalificeerbaar idee om onder zulke voorwaarden en omstandigheden ter zee en in de lucht een groot en waardevol deel der oorlogsvloot uit te zenden, haar te laten opsluiten in de fjorden als in een reusachtige fuik, met de mathematische zekerheid van niet meer te kunnen ontsnappen en gedoemd te zijn zich te laten platschieten!

Het motief

Wat kon als vermoedelijke winst opwegen tegen dit meervoudige deficit en risico? De inbeslagneming der Noorsche en Deensche handelsvloten en hun vier millioen ton? Maar zij kunnen niet meer uitvaren of worden opgebracht. De Deensche en Noorsche voedselvoorraden? Maar Duitschland profiteerde reeds ruimschoots ervan en zonder import van buitenlandsch veevoeder (nu afgesloten) zijn ze veroordeeld tot snelle uittering en wegkwijning. De contra-blokkade van Engeland? Maar de boter, het spek, de ham, de eieren, welke de Britten uit Denemarken betrokken zullen ze elders halen of zich een beetje bekrimpen.

Nog twee verdere motiveeringen van het Scandinavisch avontuur kunnen in aanmerking komen, doch meer niet. Primo: een uitbreiding van het voor Duitschland te nauwe Noordzee-front, verruiming welke zonder twijfel zeer gewenscht was en enkele verliezen waard. Maar om die uitbreiding te benuttigen hadden de Duitschers moeten domineeren vanaf het eerste moment. Want als Stavanger Engeland dichter brengt bij Duitschland, Stavanger sinds 't Duitsche basis werd, brengt Duitschland ook dichter bij Engeland, en de Britten hebben geen seconde getalmd om de toenadering te bezien onder dezen gezichtshoek. Secundo: De tocht naar Scandinavië kon een schijnbeweging beteekenen om de aandacht af te leiden van ondernemingen, die voor de geallieerden gevaarlijker zijn. Tijdens de twee eerste dagen kon dit argument met eenigen ernst gewikt worden. Doch sinds de onderneming sleept, verloor het elken grond. Haar kosten staan in geen enkele proportie tot zulk een doel. Als de geallieerden bezinning noodig hadden, zij kregen daarvoor breed den tijd.

Rest dus het Zweedsche ijzererts. Voor Duitschland leek dat ijzer misschien niet te duur betaald met één derde zijner oorlogsvloot die naar den bodem gaat. Dat is mogelijk. Maar hoe konden de Duitschers met de middelen waarover zij beschikken, redelijkerwijze hopen den weg van Narvik vrij te houden door een gewelddadige actie tegen Noorwegen?

Al hadden zij binnen vier en twintig uur geheel Noorwegen overweldigd, het resultaat ten opzichte van 't ijzer ware hetzelfde gebleven met een onvermijdelijk geblokkeerde Noorsche kust. Dit resultaat ook konden zij onomstootelijk aflezen uit de gegeven wederzijdsche machtsverhoudingen. Nu de geallieerden meester zijn van Narvik, nu Kiruna en zijn mijnen onder hun rechtstreeksch bereik liggen en terwijl de Oostzee tot overmaat versperd werd, ontsnapt aan Duitschland zelfs de kans om het ijzer met de wapenen te veroveren. Elke vijandelijke daad tegen Zweden heeft voortaan haar mechanisch gevolg in een oogenblikkelijke bezetting door de geallieerden van Kiruna, en desnoods in een buitendienststelling zijner industrieele installaties.

Trafalgar?

Het Zweedsche ijzer derhalve, eenig zichtbaar, geldig motief ten gunste eener actie in Scandinavië, ging voor Duitschland verloren. Maar 't merkwaardigste is dat deze negatieve en duur-gekochte uitslag niet alleen van nu af als wiskunstig onafwendbaar kan vastgesteld worden, maar te voren reeds, nog voor het Noorsche drama begon. De Fransche deskundigen begrijpen daarom niets, letterlijk niets van een onderneming, welke zoowel door de kleine mogelijke voordeelen als door de groote mogelijke nadeelen was te ontraden en te schuwen. Zij achten haar even onverklaarbaar, even redeloos als de tocht van Napoleon naar Rusland. Zij houden haar voor een dier daden, veelvuldig in de geschiedenis, waar de menschelijke mechaniek schijnt defect te raken onder ingrijping van hoogere en geheimzinnige invloeden. Maar als de situatie der Duitschers na de Noorsche affaire vergeleken kan worden met die van Napoleon na Trafalgar, waar Nelson hem machteloos maakte ter zee, de Franschen oordeelen niet dat de episode van Noorwegen aan de continentale militaire positie van Duitschland een gevoeligen, direct merkbaren slag toebrengt. Geenszins. De 50.000 manschappen die zij kunnen verliezen in Scandinavië zijn een bagatel naast de hecatomben van Verdun, een bagatel naast de millioenen die elken dag kunnen aanstormen op de Ligne-Maginot.

[verschenen: 3 mei 1940]