Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Twee stellingen gevallen

1: dat de Duitschers geen krijgsverrichtingen zouden ondernemen tegen voor hen economisch nuttige neutralen
2: dat de Geallieerden erop uit zouden zijn de oorlogstooneelen te verwijden.

Parijs, 11 April [1940]

Door de overbrenging van den oorlog naar Noorwegen valt een thesis waaraan men hier bijzonder gehecht was omdat zij veroorloofde over eenigen afstand de toekomst te voorspellen op rationeele basis. Deze stelling luidde: De Duitschers zullen geen krijgsverrichtingen ondernemen tegen neutralen die hun economisch nuttig zijn, want de oorlog stoort of verwoest de productie en den handel.

De mooie theorie stort ineen met geraas, en geheel zonder reden, alsof een sardonisch Schauspieldirektor er behagen in schepte om haar ongegrondheid speciaal te onderstrepen. Want de Noren waren nuttig voor de Duitschers en hadden 't kunnen blijven in lengte van dagen. Met een onuitputtelijke lijdzaamheid lieten zij hun schepen torpedeeren, hun bemanningen en passagiers massacreeren. In den oorlog van 1914 hadden zij 835 booten en 1162 matrozen geofferd aan de verdelgende demonen der zee en tot het uur van den vrede sloeg gingen zij voort met een evangelische lankmoedigheid degenen te ravitailleeren die hun zulke wreede verliezen berokkenden.

Blokkade-brekers

Ondanks dit en ondanks hun traditioneele vriendschap met Engeland waren zij de voornaamste blokkade-brekers. Tijdens den oorlog van 1939, nauwelijks begonnen, zagen zij reeds 55 schepen en 412 opvarenden verzinken naar den zouten afgrond. Zij, die hun deze hartelooze wonden toebrachten, beschikten niettemin over de Noorsche territoriale wateren. Ondanks die willekeur, ondanks die systematische decimeering der Noorsche schepelingen was er geen spoor van aanduiding dat de Noren zouden ophouden wederom uitnemende blokkade-brekers te zijn. Alles wees erop dat zij zich tot de sluiting van dien volgenden vrede bepaald zouden hebben bij platonische protesten met een bewonderenswaardig gevoel van evenwicht beurtelings geadresseerd aan Londen en aan Berlijn. Tusschen splinters en balken in het oog hunner Britsche en Duitsche broeders maakten de Noren niet het flauwste onderscheid. Zij deden hun uiterste best om hun diensten tusschen Engeland en Duitschland gelijkmatig te verdeelen, ondanks het verschil van behandeling dat zij ondervonden van de twee partijen. Wie zich wenscht te overtuigen dat hun economisch nut voor Duitschland verre van gering was behoeft slechts de statistieken te raadplegen. En al die behulpzaamheid, al die gedienstigheid, al dat economisch belang heeft hun niets gebaat. Wat de Engelschen niet wilden doen, de Duitschers deden het zelf. Zonder aarzelen stoppen zij het lek dat Noorwegen beteekende voor de Britsche blokkade. Zij halen een streep door de heele Noorsche navigatie. Zij sluiten dertien duizend kilometer vrije kusten voor alle trafiek waarvan Duitschland profijt kon trekken. Conclusie: De proviandeeringsmogelijkheden welke een natie biedt aan Duitschland sparen haar niet voor den oorlog.

Nog een gebroken thesis

Nog een andere thesis lijdt schipbreuk in dit avontuur. Maar ditmaal is het de theorie van Berlijn en Moskou die altijd beweerd hebben, met luid geschreeuw van moord en brand, dat de geallieerden in alle hoeken van Europa op zoek waren naar middelen en voorwendsels om de oorlogstooneelen te verwijden en gewetenloos uit te breiden tot landen waar zij strategische voordeelen meenen te ontdekken. Gedurende den veldtocht tegen Finland is voortdurend geschermd met dit argument, zelfs in Italië, om een actie der geallieerden te remmen en hen verdacht te maken bij de neutralen.

Totnutoe echter hebben de Franschen en Engelschen geen enkele natie meegesleept in den krijg, noch met geweld, noch met overreding, en sinds den morgen van 9 April zijn juist de Duitschers de eersten die de oorlogstooneelen verruimd hebben tot Scandinavië door hun aanval op Denemarken en Noorwegen.

Tegenover Denemarken konden zij zelfs geen schijn van rechtsgrond aanvoeren om hun gewelddadig optreden te wettigen. Zij probeeren 't dan ook niet. Doch 't feit blijft: Een onberispelijk volk is beroofd van zijn onafhankelijkheid, van zijn bezit, en betrokken in al de risico's van een vernietigenden strijd.

Tegenover Noorwegen beroepen de Duitschers zich op voorgewende landingsplannen der geallieerden en op de drie mijnenvelden welke Engelschen en Franschen gelegd hebben in de territoriale wateren der Noorsche kust. Met het pretext, dat Fransche troepen de Belgische grens overschreden hadden, verdedigde Duitschland reeds in 1914 de neutraliteitsschennis van België. Hetzelfde argument geldt opnieuw en opnieuw zal 't gestaafd worden met de uitgezochtste documenten. Maar alle documenten ter wereld zullen nimmer uitwisschen, dat de Duitschers 't eerst te Luik waren, 't eerst te Brussel, te Namen, en pas een Fransch leger ontmoetten te Charleroi, bij de Fransche grens, dat trouwens verslagen werd. Alle documenten zullen nimmer veranderen, dat de Duitschers in Noorwegen strategische punten bezet hebben alvorens Franschen en Engelschen van wal staken.

Geen noodzaak

Het argument der drie mijnenvelden is gelukkig een tikje serieuzer. Men zou daarover kunnen discussieeren zonder 't gevoel te krijgen, dat men voor 't lapje gehouden wordt, en zelfs tot het eind er van weg is. Het behoort klaarblijkelijk tot die categorie van meesterzetten waarvoor Frederik de Groote beweerde altijd een jurist te kunnen vinden om ze recht te zetten als ze eenmaal uitgevoerd waren. Daarom mogen wij gerust buiten beschouwing laten in hoeverre de Franschen en Engelschen gelijk of ongelijk hadden, toen zij die mijnen legden. Het zal aan eeuwigen twijfel onderhevig blijven. Doch waarover in geen enkelen helderen kop een vleugje twijfel zal oprijzen is dit: Dat er geen gemeenschappelijke maatstaf, geen onderling verband bestaan kan tusschen die mijnen-legging en de calamiteiten welke uitgestort worden over het land waar die mijnen gestrooid werden tegen den wil van dat land. Redeneerend als de Duitschers zouden de Geallieerden sinds langen tijd den oorlog hebben kunnen verplaatsen naar elk oord waar de Duitschers mijnen gestrooid of gelegd hebben. Het druischt in tegen alle moreel en verstandelijke begrippen om een handeling waarvoor de Noren niet verantwoordelijk gesteld kunnen worden, te wreken door een ramp te ontketenen over hun land. Dit druischt nog heftiger in tegen ziel en verstand, daar niets, volstrekt niets beproefd is, om met minder extreme en brutale middelen tot een oplossing te geraken welke Duitschland voldoening kon verschaffen en Noorwegen buiten den strijd liet.

Er bestond dus geen aanleiding, geen noodzaak, absoluut noch relatief (de waterweg van de Botnische Golf wordt over enkele dagen ijsvrij), om den oorlog uit te breiden tot Scandinavië. Er bestond misschien een strategische aanleiding, daar vanuit Bergen en Stavanger de weg naar de Shetland-eilanden, de Orkaden en Schotland zooveel korter is voor vliegtuigen dan vanuit Sylt, Helgoland en Borkum. Wat deze weg waard is, of hij gehandhaafd kan worden, of hij opweegt tegen de vele nadeelen welke de inval van Noorwegen voor Duitschland in petto houdt zal de evolutie leeren der krijgsverrichtingen. De oorzaak van het gebeuren staat ondertusschen vast en kan onpartijdig geconstateerd worden:

De expansie van den oorlog welke sedert zijn uitbreken den Geallieerden aangerekend werd als een hunner misdrijven waarop men verdacht moest zijn, is ondernomen en begonnen door Duitschland, zonder zichtbare reden, zonder directe noodwendigheid, zelfs zonder merkbaar nut, want de wijde achterdeur, die uitzag op den Oceaan en waarlangs massa's contrabande gesmokkeld werden, gaat onverbiddelijk toe.

Twee stellingen vallen. En twee neutralen houden op den krokodil te voederen, volgens het woord van Churchill, dat velen geërgerd heeft alvorens de evenementen van 9 April 't kleurden met een harde resonans van profetie. Twee fameuze blokkade-brekers zijn geëlimineerd, en niet eens door toedoen van Engeland, dat de golven beheerscht! Het is te laat voor die twee om een les te trekken uit de ondervinding. Maar als ieder in Europa, die gelijk Denemarken en Noorwegen sinds tien, sinds twintig jaren standpunten verdedigde, illusies gekoesterd heeft, welke nawerken als helsche machines en waarvoor zij bitter boeten, als ieder deze dure ondervinding naar weten ter harte neemt, dan zal het drama dat wij meemaken tenminste niet vruchteloos blijven voor de komende tijden, vruchteloos als het drama van 1914 geweest is.

[verschenen: 29 april 1940]