Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Diplomatiek incident

Dat twee uitgeslapen rotten als Reynaud en Sumner Welles zich zouden hebben laten fotografeeren naast een compromitteerende kaart en zulk een document zouden laten publiceeren is ten eenen male onaannemelijk.

Parijs, 6 April 1940

Moet men erom lachen, moet men erom huilen? Het geval is even tragisch als komisch. Men legt de menschen een kaart voor die in groote lijnen de trekken van ons oude werelddeel heeft, zegt hun koelbloedig: ‘dat is Europa zooals de Geallieerden het willen maken’, en ieder vliegt erin, de heele aarde, tot Amerika toe, raakt in opschudding, er worden opgewonden vertoogen gehouden en het scheelt maar weinig of legers, die nog in rust zijn, zetten zich in beweging, terwijl kanonnen, die nog zwijgen, beginnen te donderen. Is het niet ongeloofelijk?

Dit is nochtans de exacte voorstelling van feiten welke eer thuis hooren in een parodistischen muizen- en kikvorschen-krijg dan in de geschiedenis van een schrikkelijken oorlog. Als zij belachelijk aandoen, zij zijn niet minder huiveringwekkend. Zij toonen welke onberekenbare afmetingen de moderne lichtgeloovigheid aannam in verschillende streken van Europa en met welke fabelachtige onbeschaamdheid zij door sommigen geëxploiteerd wordt.

Ziehier in chronologische volgorde wat er gebeurd is. Op 16 Maart publiceert het internationale Fransche tijdschrift L'Illustration een foto van dit bezoek, dat Roosevelt's afgezant Sumner Welles aflegde bij Paul Reynaud, toenmaals nog minister van Financiën. Op den voorgrond een schrijftafel; links, met den rug half naar den toeschouwer, de Fransche minister, rechts Sumner Welles, die in profiel een sigaret aansteekt; tusschen hen, op den achtergrond, een kaart van Europa, de heer Murphy, die Welles vergezelt, en drie doezelige vensterruiten.

De kaart

Op de kaart zijn enkele landsgrenzen en rivieren zeer vaag, andere zeer scherp aangeduid. Een waar cataclysme, zoowel politiek als geologisch, heeft Europa geteisterd. Griekenland en alle eilanden der Egeïsche Zee zijn verzwolgen door de golven. De Dardanellen bestaan niet meer, en de Zwarte Zee, zonder zee van Azov, is een zout meer geworden, gelijk de Kaspische. Sicilië is vastgehecht aan de punt van den Italiaanschen laars. Sardinië, en Corsica zijn aaneengesmolten. In het Noorden hebben de elementen niet minder ontstellende transformaties aangericht. Het Kattegat is verdwenen, Denemarken gesoldeerd aan Zweden en de Oostzee potdicht gesloten. Het Nauw van Calais daarentegen kreeg ongeveer de breedte van de Adriatische Zee.

De geografische veranderingen echter welke ons werelddeel ondergaan had, bleken een bagatel vergeleken bij de politiek. Holland en België waren hereenigd. Denemarken had een enorm stuk van Noord-Duitschland geannexeerd! Zwitserland was opgeslorpt door Oostenrijk en vormde één blok met Beieren. Een dikke streep was getrokken van den Brenner naar Triëst en vergrootte Yoegoslavië met een Italiaansche provincie. Polen evenwel was gebleven zooals het vandaag is, de Westelijke helft aan Duitschland, de Oostelijke aan Rusland. Kortom de ongebreideldste fantasie wedijverde met de onmogelijkste zotternij. Klaarblijkelijk was het cliché schematisch geretoucheerd door den fotograaf, die geen anderen opzet had, dan een werelddeel niet heelemaal ledig te laten, dat er op het negatief een beetje kaal was afgekomen.

Opwinding

Niemand zou verder omgekeken hebben naar een vluchtige teekening, die zoo zichtbaar niets bedoelde dan een decoratieve wandvulling, wanneer de stift van den retoucheerder het grondgebied van Hongarije niet per ongeluk geamputeerd had van zijn Rutheensche provincie. Zoodra de Illustration arriveert in Budapest vatten de Hongaarsche Nazi's vuur en de ‘Magyarsag’, het orgaan der getakte kruisen, opent een campagne met de beschuldiging, dat Reynaud aan Sumner Welles heeft willen toonen, hoe de Geallieerden zich de inrichting van Europa voorstelden na den oorlog. Niet meer of niet minder.

Het vuurtje flakkert zoo hoog op, dat de vlammen overslaan naar Italië. Roberto Farinacci, de heethoofd van den fascistischen linkervleugel, blakert van woede in de Regime Fascista. Hij ziet in de kaart een nieuw bewijs, dat Frankrijk altijd de kwaadste, de venijnigste gevoelens gekoesterd heeft jegens Italië. Van lieverlede moeit de geheele Italiaansche pers zich met de kaart en natuurlijk ook de Radio. Zij brengen er zelfs Otto bij te pas, den Habsburgschen troonopvolger, en zijn reis naar Amerika. De voornaamste bladen publiceeren de verraderlijke kaart. Maar de een zus, de ander zoo. De Popolo d'Italia offreert een Frankrijk, dat beslag heeft gelegd op België en Holland. In de Tribuna is Griekenland herrezen uit de baren, doch opgeslokt door Yoegoslavië, terwijl Turkije zich splijt in twee brokken. Wat de Fransche fotograaf nog spaarde, wordt met de listigste oogmerken verwoest door den Italiaanschen corrector.

Als deze razernij haar kookhitte nadert, breidt de brand zich uit tot Duitschland. Het zou werkelijk jammer zijn, wanneer men een zoo uitstekende gelegenheid om de geesten op te warmen ongebruikt liet. De Duitschers echter zouden geen Duitschers meer zijn, als zij een dergelijk evenement niet behandelden met de wetenschappelijkste degelijkheid. Voor de buitenlandsche dagblad-correspondenten organiseeren zij een professorale historische conferentie tegenover een kolossale vergrooting der fantastische kaart. De geleerde spreker gaat terug tot de diepe middeleeuwen, tot de vroegste ideeën van een Europeeschen volkenbond op basis van Fransche hegemonie, ideeën, die nog voortleven op deze kaart! Een andere professor, de eigen rechtsgeleerde raadsman van den Führer, neemt 't offensief aan de microfoon en fulmineert tegen Richelieu, tegen den vrede van Westfalen en tegen Otto van Habsburg, een kardinaal, een verdrag en een kroonpretendent, van wie hij schimpend de noodlottige sporen aanwijst op de catastrofale kaart van de Illustration.

Ook Amerika geïnfecteerd

Ten laatste vliegt de beroering den Oceaan over en steekt Amerika aan. Twee senatoren verkondigen de meening, dat de opzienbarende kaart de grenslijnen aanduidt welke de Geallieerden willen vaststellen in Europa en eischen een verklaring over de zending van Sumner Welles naar de groteske oude wereld. De heer Welles geeft een categorisch démenti. Hij noemt de onthutsende kaart, waarnaar hij nooit gekeken heeft, een product van de reinste verbeelding. Daarmee is de zaak nog lang niet van de baan. Paul Reynaud ontvangt den gezant van Italië waar men kalmeerende ophelderingen noodig heeft. Ook dat is niet in staat de gemoederen te sussen. De Fransche premier ontbiedt de internationale pers op zijn bureau om de schokkende kaart te bezichtigen.

Het was een kaart, die de grenzen afbeeldde van 1919. Zij prijkte op een schildersezel. Die mobiliteit, wij weten het, is geen garantie. Zij kan slechts de absolute waarde van het overtuigingsstuk verzwakken bij ieder, die ooren heeft om niet te hooren en oogen om niet te zien. Maar wat mij betreft, ik acht elk materieel bewijs hier volslagen overbodig en zelfs krenkend voor de betrokken personen, den Amerikaan en den Franschman.

Naast alle hoedanigheden immers welke Reynaud en Sumner Welles onbetwistbaar bezitten ontbreekt het hun stellig niet aan een greintje nuchter verstand. Het is pure extravagantie of kwade trouw om twee staatslieden, die op hun beide halfronden zooveel gevoeligheden te ontzien hebben, een domheid of een lichtzinnigheid toe te dichten waarvoor de onbedrevenste komplotteerders zich nog machinaal zouden hoeden. Als desnoods aangenomen kan worden (hoewel 't geenszins vaststaat) dat zij gedelibereerd hebben, kort of lang, over het toekomstige statuut van Europa, het is daarentegen volstrekt onaannemelijk, geheel ondenkbaar, dat twee zulke bekwame, uitgeslapen mannen zich laten fotografeeren naast een compromitteerend corpus delicti, die catastrofale ontoonbare kaart, en dat zij ten overvloede het beschuldigend document laten publiceeren! Wie iets dergelijks gelooft, moet 't expres doen of in ezelachtigheid het culminatie-punt bereikt hebben.

[verschenen: 25 april 1940]