Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Luidruchtig vredes-kabaal

Op Paaschmorgen hebben de Duitschers de geheele Siegfried-linie behangen met plechtige aandoenlijke en verbroederende opschriften.

Parijs, 25 Maart 1940

Dezelfde luchtgeesten die de Franschen hadden aangemaand per briefkaart om hun doodskisten klaar te maken voor den 15den Maart kwamen terug, en beloofden hun voor Paschen een verrassing waarvan zij zouden opkijken, daarna paf zouden staan en tenslotte zouden omvallen.

Er werd niet gezegd wat 't was. Een aantal bommen van twee duizend kilo in den vorm van paasch-eieren? Het verschrikkelijke offensief dat Frankrijk binnen vier en twintig uren onder den hiel moet brengen? Een sensationeel vredes-aanbod waarbij millioenen zich zouden omstrengelen tot een kus der gansche wereld, gelijk in de Negende Symphonie? De trompetten van Jericho? Een straal die alle motoren en machines stopzet, die alle kanonnen vernagelt? Een gas dat geheel Frankrijk verdooft in een onbedwingbaren slaap tot Hitler zijn intocht gehouden heeft te Parijs? Een revolutie? Het Trojaansche Paard? Een moderne surprise wat kan dat niet zijn! Van alles en nog wat. Daarbij konden wij niet beter handelen dan het voorbeeld volgen van zekeren heilige die bezig was met een balspelletje toen hem gevraagd werd wat hij doen zou wanneer over een half uur de wereld verging, en die antwoordde: ik zou doorgaan met spelen. Dat was verreweg het verstandigst en zoo hebben wij allemaal gedaan op dezen feestdag der verrijzenis, ieder volgens zijn aanleg en geaardheid.

Theater

Maar wanneer de klassieke Iden van Maart, die de Iden van Hitler zijn geworden, verliepen zonder dat de begrafenisondernemingen en de timmerlieden 't drukker hadden dan gewoonlijk, de beloofde Paaschdagen daarentegen zijn hier niet voorbijgegaan als de andere dagen van een oorlogsjaar. En werkelijk kan men bijna van een verrassing spreken. Het was echter geen bom; het had niets van een bliksemslag. Toen de zon opging over den Rijn, de Vogezen en de Sarre bespeurden de Fransche soldaten dat er iets verminderd was op het front, achter de anemonen en de eerste boschviooltjes. De Duitschers hadden hun bloemetjes buiten gezet. De Westwal was omgetooverd in een reuschachtig theater-decor, als voor een nieuwe Paasch-scène van Faust. Langs de geheele linie waren kolossale wimpels uitgehangen met plechtige, aandoenlijke, verbroederende opschriften. Honderden artistiek beschilderde reclameborden, vredelievende, engelachtige spreuken omlijstend, waren uit den grond gerezen en verhieven zwijgend hun aanminnige boodschap. In den loop van den morgen sloegen die plakkaten en banderollen op den koop toe aan 't praten. Ontelbare gramofoons, versterkt met daverende loudspeakers, draaiden toespraken af, in 't Fransch natuurlijk, op de bekende leid-motieven die we dagelijks te hooren kregen uit Stuttgart, Sarrebruck en Frankfort, toen deze posten nog niet gebrouilleerd waren. De lucht was helder, zonnig en stil. Onder een azuren hemel stegen tientallen vliegmachines op en lieten over de militaire en civiele uitgestrektheden van het achterland duizenden en duizenden tractaatjes neerdwarrelen met de bekende kennisgeving: dat er geen vreedzamer volk bestaat dan de Duitschers, die de eerlijkste bedoelingen koesteren jegens hun dappere Fransche kameraden, en het in-treurig vinden dat zij elkaar voor het plezier der Engelschen met blauwe boonen moeten tracteeren. Op rijm en maat: ‘Pour la City qui rafle l'or - On envoie les Français à la mort.’

Uitstekende regie

De affaire was grootscheeps opgezet en in de puntjes gemonteerd. Men had de zaken royaal aangepakt aan den overkant, monumentaal, pyramidaal, grandioos, als een ware orgie, een bacchanaal van pacifisme. De fameuze melk van menschelijke liefelijkheid vloeide bij beken, bij stroomen, bij cataracten. Een idylle op alles overtredende schaal, zooals er nooit eene vertoond werd na de sluiting van het Aardsche Paradijs. De impresario heeft recht op de welgemeendste complimenten. Alles wat men ooit gezien had op 't gebied van eendracht tusschen leeuw en lam was overtroefd, overdonderd, overgoebbelst zou Shakespeare gezegd hebben, waar Dr. Josef Goebbels optrad als regisseur.

Er ontbrak niets behalve de eerste stap. Na zulk een overdadige ontboezeming van de roerendste gevoelens kon men minstens verwachten dat de gepantserde krijgers, in wier naam zij werden vertolkt, bij tienduizenden hun wapens zouden hebben weggeworpen, dat zij in vervoering toegesneld zouden zijn naar de boorden van den Rijn, dat zij zich in schuitjes, op vlotten met een paar forsche riemslagen zouden hebben laten afzakken naar de Fransche voorposten, of dat zij met het materiaal hunner pontonniers ijlings een aantal vredes-bruggen gingen slaan op dezen Paaschmorgen, om zich geestdriftig juichend in de armen te storten hunner weergevonden broeders. Want alles welbeschouwd waren de Duitschers de toenaderende partij. De beurt was aan hen om de daad bij 't woord te voegen, om allen achterdocht eener hinderlaag te verdrijven met een spontaan gebaar, zij zouden in hun rol gebleven zijn. Wie zoo ongebreideld en theatraal zijn neigingen tot broederschap uitbazuint, moet tegen die eenvoudigste consequenties niet opzien. Wat hadden de Franschen, in 't aanschijn der wereld, anders kunnen doen dan zulke welgezinde kameraden met open armen te ontvangen?

Het droevig slot

Doch niets daarvan gebeurde. De nieuws-agentschappen hadden niets van dezen aard te seinen. Men moet dus veronderstellen, dat de geharnaste Duitsche soldaten, geen Fransch kennende, niet wisten wat er eigenlijk aan de hand was langs den Rijn en de Vogezen. Of men moet aannemen dat zij de Fransche broeders een simpelheid, een onnoozelheid toedichten welke niet overeenstemt met de werkelijkheid. Want hoe simpel een rechtschapen mensch ook zijn kan, geen enkel Franschman kon de vergelijking van zich afschuiven welke dit luidruchtige en opzichtige vredes-kabaal in de gedachte riep. Een vraag dwong zich op. Zij formuleerde zich vanzelf: ‘Als deze oplossing, als deze tactiek de beste is, waarom dan hebben zij haar in den morgen van den eersten September 1939 niet toegepast tegenover de Polen: Waarom hebben zij 't niet eens geprobeerd?’ Zoo pacifistisch een uitstekend soldaat kan zijn, ieder Franschman weet dat hij hier in 't veld staat om te verhinderen dat een volk naar believen, zooals het in zijn kraam te pas komt, naar eigen willekeur en welbehagen, beschikt over oorlog en vrede, beweert te kunnen kiezen tusschen oorlog of vrede. Neen! De teerling is geworpen.

De heele vredes-ensceneering eindigde daarom, en juist daarom, met een fusillade. Drie Duitsche manschappen trachtten den Rijn af te varen in een bootje dat een beleedigend opschrift droeg voor Engeland. Zij werden neergeschoten en de poging werd niet herhaald. Gaandeweg ontbrandde het vuur uit alle kazematten. De mitrailleurs gebruikten de plakkaten, de wimpels als schietschijven. Men organiseerde wedstrijden als op een kermis. Toen de avond viel hing het gansche decor in flarden en spaanders. Den volgenden dag bleef er niets over dan een kale horizon en de herinnering met haar weeën nasmaak. Alle requisieten waren binnengehaald achter de schermen van beton, die tenminste een eigenschap hebben, welke men waardeeren kan: Zij liegen niet.

[verschenen: 10 april 1940]