Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

De gevallen Thermopylen

Ongemeen heftig was de reactie der Fransche publieke opinie op den Finschen vrede.
Nog op 7 Maart bood Daladier den Finschen gezant de hulp van het gereedstaande expeditiekorps aan.

Parijs, 14 Maart 1940

Vorige week strooiden Duitsche vliegmachines boven Parijs en omstreken een vracht van roode briefkaarten waarop te lezen stond: ‘Français, préparez vos tombeaux pour le 15 mars!’ Dat was geteekend Goering, Goebbels, Himmler. ‘Franschen, maakt uw graf klaar voor den vijftienden Maart!’

Vriendelijker kon het niet. De menschen kregen acht dagen tijd om voor hun begrafenis te zorgen. Niet zonder eenige bekommernis keken zij van het papiertje dat zij in de hand hielden op naar den hemel. Een duister floers school zich tusschen hun denken en het lente-licht. De 15den van Maart zijn altijd beroemd geweest en hadden altijd een occultistisch tintje om de bekende redenen die men vindt in de aanmaning van den waarzegger uit het eerste bedrijf van Shakespeare's Julius Caesar: ‘Beware the ides of March.’ Wij zijn evenmin bang als Caesar voor een sinistere voorspelling, want wij raakten bijna eraan gewend, zoovelen waren er waarvan geen enkele in vervulling ging. Maar of men wil of niet, dat laat een zekeren indruk achter. Het nestelt zich ergens in 't diepst van onze gedachte waar wij alles opgaren wat als een kreet zou boren door de beste minuten van het leven, wanneer wij hem niet bedwongen.

Verwijten

Zoo ongeveer was op 't einde der week de stemming in het land en in het Parlement, waar een serie interpellaties verwekt waren door het bericht van een onfortuinlijken en onvermoeden vrede welke den Finnen opgedwongen zou worden door de samenspanning van Duitschland en sommige Scandinavische Staten.

Hoe meer de geruchten vorm kregen, hoe koortsachtiger, angstiger en beklemmender de atmosfeer werd. Uit alle richtingen kruisten zich de ongeruste en gepassionneerde exclamaties door de Kamer: Hebben wij ons voor den zooveelsten keer de loef laten afsteken? Komen wij nogmaals met onze trekschuit? Hoe lang nog zullen wij de leiding der gebeurtenissen overlaten aan onze vijanden? Sinds de vijf maanden dat de oorlog duurt, hebben wij geen enkel succes geboekt, noch diplomatisch, noch militair! Niets dan fiasco's. Het gouvernement heeft de nationale energie nog krapper gerantsoeneerd dan het de levensmiddelen deed! En veel vlugger! Als het kabinet niet opgewassen is tegen het voeren van den oorlog, laat het dan plaats maken voor een ander! Waartoe dient de Ligne-Maginot wanneer zij al onze bewegingen remt? Is de Ligne-Maginot er niet juist om ons op andere oorlogsterreinen vrijheid van beweging te geven? Wat vandaag gebeurt in Scandinavië zal morgen gebeuren in den Balkan! Dat is de zooveelste gelegenheid welke wij laten ontschieten! Een prachtige kans, en de eenige, om de Oostzee te blokkeeren, om den toevoer van Zweedsch ijzererts naar Duitschland af te snijden, gaat naar de weerlicht! En alle Russische hulpmiddelen komen vrij! Precies wat Duitschland wenschte! Hebben wij nog den tijd om het verlies in te halen? Waar moet het naar toe wanneer wij zoo doorgaan? Hoeveel kleine naties zullen overblijven in Europa na een jaar of wat van zulke lamlendige tactiek? Aan wie de beurt? Hoever zijn de onderhandelingen? Drie kansen tegen één dat Finland zich onderwerpt! Wij komen nogmaals te laat! Voor een zooveelsten keer krabbelen wij terug omdat wij geen durf hebben, geen doortastendheid, omdat wij den oorlog denken te winnen door de kat uit den boom te kijken. Maar wie is de schuld? Wie remt? Wie inspireert dat systeem van lijntrekken, treuzelen en gelanterfant? Zullen wij ten langen leste beginnen te begrijpen dat wij mannen noodig hebben wier karakter en temperament in verhouding zijn tot hun taak en tot de evenementen welke zij achternaloopen in plaats van ze te leiden?

Daladier's schets

Onder het geroezemoes van zulke hartstochtelijke, overdreven, partijdige critieken kwam Daladier voor het stampvolle Parlement. Voor 't eerst sinds het nooit opgehelderde ongeluk waarbij hij een voetwreef brak, bewoog hij zich zonder krukstok. Hij hinkte nog een beetje. Zijn gelaat was rood, zijn blik strak en somber. Hij behoefde slechts te verschijnen en de heele luidruchtige Kamer verstilde in een plotseling ernstig zwijgen. Men wist dat het in zijn bedoeling lag om de opschorting der interpellaties te vragen zoolang het Parlement van Helsinki delibereerde over het dictaat van Moskou. Maar men wist niet of hij het woord zou nemen. Hij had inderdaad een dossier in de hand, doch geen geschreven redevoering. Daladier echter voelt intuïtief de spanning, de bedruktheid welke in de zaal hangt en die opluchting wil in een verklaring om niet genoodzaakt te zijn te barsten in een onweerhoudbaar protest. En hij spreekt. Zijn stem, wat doffer en weifelender dan gewoonlijk, valt met donkere, trage lettergrepen in de plechtige en benauwende stilte.

Met zakelijke, kleurlooze termen, data en cijfers, schetst hij de handelingen zijner regeering en haar positie tegenover Finland. Reeds in de eerste dagen van December, zoodra de oorlog was uitgebroken, heeft Frankrijk oorlogsmateriaal verzonden voor de heldenmoedige Finsche soldaten. Op 2 Januari zei Tanner tot den Franschen gezant, dat zijn land geen betere nieuwjaars-geschenken had kunnen verlangen dan de hulp welke Frankrijk verstrekte aan het Finsche leger. Die expedities hebben regelmatig voortgeduurd, zonder onderbreking. Nog in 't begin van Maart zond Frankrijk op verzoek van het Finsche gouvernement ultra-moderne bombardements-vliegtuigen welke op 't moment van de vredesonderhandelingen veilig waren aangekomen. Toen het Finsche gouvernement eind-Januari te kennen gaf dat tegenover het formidabele Russische numerieke overwicht (de geheele bevolking van Finland is minder talrijk dan die van Parijs) materiaal niet meer voldoende bleek maar dat troepen noodig waren om vermoeide en slinkende gelederen aan te vullen, is onverwijld de Opperste Fransche Krijgsraad bijeengekomen. De beslissing om een expeditiekorps te zenden werd genomen op 5 Februari. Wat Frankrijk betreft was een Fransche troepenmacht van 50.000 manschappen op 26 Februari gereed, volledig toegerust voor een campagne onder den Pool-cirkel, en lagen transport-schepen verzameld in twee groote Fransche havens. Waarom is het expeditiekorps niet vertrokken? Omdat Frankrijk, wegens een afzonderlijke overeenkomst met Helsinki een plechtigen oproep verwachtte van de Finsche regeering. Waartoe dat laatste, plechtige appèl? Had Finland niet genoeg geroepen? Zeker.

Doch om gewettigd te zijn tot een doortocht over Noorwegen en Zweden, waartoe artikel 16 van het Volkenbondspact deze beide mogendheden verplichtte, was een oproep noodig van Finland. Want zelfs in oorlog wil Frankrijk geen volkenrechten met voeten treden, onderstreepte Daladier, temidden van de interrupties der Kamer, die over de ‘juridische pedanterieën’ van sommige neutralen dezelfde meeningen aanhangt als Winston Churchill. Het gold hier echter geen détail, geen nuance, maar het principe zelf van een internationaal recht.

Finland zweeg

Noorwegen en Zweden hebben den doortocht geweigerd. Het beroep van Helsinki, waaraan Frankrijk zonder eenige verdere consideratie gehoor gegeven zou hebben, is niet gekomen. Nog op 7 Maart overhandigde Daladier den Finschen gezant te Parijs een boodschap aan zijn gouvernement, welke verkort luidt: ‘Sedert verscheidene dagen wachten wij slechts op 't appèl van Finland om het met al onze middelen ter hulp te komen... Het is ons moeilijk te begrijpen dat dit appèl wederom is uitgesteld... Ik verzeker u nogmaals dat wij gereed zijn om u onmiddellijk hulp te verschaffen. De vliegtuigen, het expeditiekorps staan klaar te vertrekken. Ik verzoek dus uw gouvernement om ons met den uitersten spoed zijne beslissing te doen kennen.’

De Finsche delegatie, die onderhandelde met Moskou, wist dat een Fransch expeditiekorps gereed stond, klaar om uit te varen. Het appèl echter van Finland, nog mogelijk terwijl Daladier sprak, kwam niet. Helsinki heeft gezwegen. Het ongelukkige Finland, lafhartig overvallen, zonder een zweem van reden, aanleiding of voorwendsel beoorloogd, heeft moeten bukken voor zijn overweldiger. Als er dus schuldigen zijn, verantwoordelijk voor zooveel vergeefschen heldenmoed en heldenoffers, voor zooveel vruchteloos vergoten bloed, voor zooveel nutteloos vermoorde vrouwen en kinderen, verbrande, verwoeste steden en dorpen, verantwoordelijk voor een nieuwen triomf van het bolsjewisme, infamer dan alle voorgaande, wanneer er dus schuldigen zijn, plichtverzakers. handlangers, 't relaas van Daladier wijst ze onbetwistbaar aan.

Maar het verklaart niet waarom Helsinki zwijgen bleef. Het verklaart geenszins waarom Finland, evenals Frankrijk, niet bereid is gevonden om alle consideraties terzijde te schuiven. Het verklaart niet waarom Finland, na een schijnbaar hopeloozen oorlog begonnen te zijn, onoverwonnen en nog kunnende overwinnen, zich gewonnen gaf aan een vijand die het twintigmaal versloeg.

Het is een geheim dat respect eischt zoolang rouw en leed de overhand hebben in den toon waarmee het Finsche treurspel voorloopig eindigt. Het is een raadsel dat iedereen zal willen eerbiedigen waar zooveel bewondering past voor meer dan honderd dagen van een strijd zonder weerga. Ook de Thermopylen vielen. Maar na de Thermopylen volgden Salamis en Marathon.

[verschenen: 1 april 1940]