Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Monniken in uniform

Evenals in 1914 hebben zich duizenden gemobiliseerde Fransche monniken aan hun kazernes gemeld, maar de socialisten schuiven het wetsontwerp dat hen in hun elementaire burgerrechten wil herstellen, op de lange baan.

Parijs, 2 Maart [1940]

Het is niet onmogelijk dat verscheidene lezers zich hebben afgevraagd wat er in de mobilisatie en in den oorlog terecht kwam van een zeker wetsvoorstel, ingediend door 246 deputé's, bijna de helft der Kamer, dat ten doel had om aan de oud-combattanten behoorend tot religieuze orden de burgerrechten te hergeven welke door de wetten van 1 Juli 1901 en 7 Juli 1904 ontnomen waren aan alle leden van een godsdienstig genootschap.

Die wetten verboden de kloosterlingen om zich te vereenigen, om te onderwijzen, goederen te verwerven in eenigen vorm, hetzij door schenking, door aankoop of door erflating. Dit wil zeggen dat een Fransch monnik in zijn vaderland zelfs minder rechten genoot dan welke zijn toegekend aan de in Frankrijk gevestigde vreemdelingen. Die draconische interdictie daarentegen, bizar aanhangsel der Wet op de Scheiding tusschen Kerk en Staat, die extravagante bepalingen verbood den kloosterlingen niet, hoewel uitgestooten uit de gemeenschap, om het vaderland dat hen verbande, te dienen als soldaat. en onthief hen geenszins van de verplichtingen der militaire conscriptie. Bij den oorlog van 1914 meldden zich 9323 mobiliseerbare monniken aan in hun kazernes. Zij waren naar Frankrijk teruggekeerd uit alle hoeken der aarde en geen enkel ontbrak op het appèl. 1571 hunner werden gedood; 1237 verminkt; 5595 geciteerd bij dagorder; 325 begiftigd met het Kruis van het Legioen van Eer; 1329 met de Médaille Militaire; 256 met buitenlandsche onderscheidingen. De proportie der gesneuvelden stemde overeen met het percentage der algemeene statistiek welke bij het einde der vijandelijkheden aantoonde dat van elke zes gemobiliseerde Franschen één gevallen was op de slagvelden. De meesten van die bannelingen waren officieren en allen hadden hun plicht gedaan zonder voorbehoud, als de eenvoudigste zaak van de wereld.

Om de geheele waarheid te zeggen en haar in elk onderdeel te belichten moet erkend worden, dat het Fransche gouvernement het loyalisme der kloosterlingen vergemakkelijkt had door op den eersten dag van den oorlog de twee snoode wetten te schorsen welke den monnik veroordeelden tot den toestand van rechtelijk onbehuisde. Maar verder was de Staat niet gegaan, noch achterwaarts noch voorwaarts. Geen enkele der vele regeeringen die elkaar sinds 1914 opvolgden en waarvan verscheidene getint waren met een ouderwetsch doch kleurhoudend verfje van anticlericalisme, had 't aangedurfd om de schorsing op te heffen en de wetten in volle kracht te herstellen. Geen enkele ook had durven besluiten tot een kordate intrekking welke vanaf 1919 gevraagd was door alle congressen van excombattanten die onveranderlijk en onverpoosd herhaalden. dat ‘alle oudstrijders, zoowel de leden eener geestelijke genootschap als de anderen, die tijdens den oorlog gelijk geweest waren in de ellende, in het lijden, in den dood, dezelfde rechten behoorden te genieten en dezelfde vrijheden.’

Dubbelhartige situatie

Zoo was er direct bij het einde van den oorlog een dubbelhartige, peniebele, onverkwikkelijke en onlogische situatie ontstaan welke met weerzin aanvaard was door de massa der natie maar die bestendigd werd door alle kabinetten en parlementen. Want deze kabinetten en parlementen bestonden voor het meerendeel uit mannen eener vorige generatie, die niets vergeten, niets geleerd, niets begrepen hadden, en wier verstarde mentaliteit, welke vandaag een raadsel is, geheel conform bleef aan de ongerijmde wetten die zij voortbracht en wilde handhaven. Waarop immers berustte hun vijandschap tegen de kloosterorden? Het klinkt bijna als ongeloofelijk geraaskal wat daarover gedebiteerd is door een politicus als Ferdinand Buisson, die lang niet de eerste de beste was als intellectueel, want hij organiseerde het lager onderwijs van den Franschen Staat, en is auteur van een Dictionnaire de Pédagogie. Buisson was tegen de kloosterorden, zei hij: ‘Omdat het noodzakelijk is dat in een Republiek alle menschen vrij blijven en gelijk in rechten. Geen mensch heeft het recht om zijn vrijheid te vervreemden, geen mensch heeft het recht te zeggen: Ik zie er vanaf om te denken op mijzelf; ik zal gehoorzamen aan mijn chef. Geen mensch heeft 't recht te zeggen: Ik zweer om niet te trouwen. Wie dat doet handelt in strijd met de menschheid en de menschelijke waardigheid en daarom erkennen wij Republikeinen niet als mogelijk het wettig bestaan van geestelijke orden in een democratische Republiek. Een genootschap dat tot basis zou hebben de belofte, de verbintenis, het contract van verloochening der individueele vrijheid, de gelofte van armoede, de gelofte van gehoorzaamheid, dit wil zeggen de verminking van het individu, een zoodanig genootschap kan in geweten noch toegelaten noch getolereerd worden door den democratischen Staat, door den Republikeinschen Staat.’ Hoe moeilijk wij 't heden ook gelooven kunnen, zulke dwepers en sectarissen, die elk recht ontzeggen en verkrachten in naam van hun recht, hebben in 't begin dezer eeuw de Fransche politiek geleid, en zij lieten in de hoofden de sporen, de invloeden, de lidteekens achter hunner manieën, hunner verwrongen redeneer-methode. En als de opvolgers van Buisson zich reeds in 1914 en meer nog in 1939 gelukwenschten dat de Fransche natie niet degenereerde in de anarchie, dat er nog gehoorzaamheid bestaat aan de chefs en discipline in de legers der Republiek die kampen voor de waardigheid der menschelijke persoon, deze mannen. geschoold, gekneed door dat bekrompen, negentien eeuwen civilisatie en ontelbare weergalooze figuren negeerende fanatisme, kunnen de ingeprente, vastgegroeide anticlericale denkvormen niet gemakkelijk laten varen. Liefst hadden zij geschipperd met een nonsens welke de kloosterorden in naam der vrijheid beroofde van de vrijheid en hun in naam der gelijkheid het minimum gelijkheid ontzegde. Liefst hadden zij de dwaze geborneerdheid van voorgangers. waarvoor zij zich in hun binnenste schaamden, maar met wie zij zich niet konden desolidariseeren, weggemoffeld onder de vergeelde papieren der parlementaire archieven. Met wederzijdsch goedvinden zou men de ongerechte wetten begraven en er niet meer over spreken. De geestelijke orden welke men niet openlijk durfde legitimeeren zouden oogluikend geduld worden. Men weigerde hun het recht maar men gunde hun het privilege der clandestiniteit.

Het nieuwe geslacht wil anders

Naast de oude generatie echter groeide een nieuw geslacht op, gemodelleerd door den oorlog, dat in de politiek en in de menschelijke verhoudingen meer rechtschapenheid. meer eerlijkheid, meer loyauteit. minder dubbelzinnigheid en minder hypocrisie verlangde. In die jonge hersens maakte de zuivering, de opklaring der geesten, een gestadigen vooruitgang. Zij zijn weliswaar nog niet talrijk genoeg. Zij hebben nog niet de meerderheid. Maar de evolutie is geleidelijk en ononderbroken. Het beschamende conflict, latent sinds 1919 en zoo vernederend door zijn halfslachtigheid waar het ideeën en principen geldt, werd acuut in 1939, toen opnieuw 7.077 monniken, voor een deel gekomen uit het buitenland, gemobiliseerd werden onder de vaandels van Republiek en Democratie, velen voor de tweede maal, en sommigen reeds gesneuveld op het veld van eer. De president zelf der leger-commissie van de Kamer, Edmond Miellet, radicaal, oudstrijder en invalide, diende het wetsontwerp in dat tegenover gelijkheid van plicht, gelijkheid van recht eischte en de monnikensoldaten in hun elementaire burgerrechten herstelde.

Welnu, deze poging tot simpele rechtvaardigheid, ondersteund door de signatuur van 215 andere afgevaardigden, is afgeketst door de socialisten, deze beroepskampioenen voor de Democratie en de waardigheid van den mensch.

Geboren schipperaars als zij zijn, mollusken, ongewervelden, hier en overal, hebben zij niet gewaagd het wetsvoorstel te verwerpen. Zij schoven het enkel op de lange baan. onder voorwendsel dat zij, bezorgd voor de nationale eendracht. een hervatting van oude disputen willen vermijden. Zij praten nog van disputen in een zaak die vanzelf spreekt! Doch als zij menigeen ergeren met deze uitvlucht, zij verwonderen niemand. Want het is een axioma geworden in Frankrijk dat men niets te verwachten heeft van het socialisme, versteend en stagneerend sinds ongeveer 1900, niets dan een langzame, geduldige, werktuiglijke elimineering uit het organisme van maatschappij en natie.

[verschenen: 27 maart 1940]