Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Parijs wil geen tweede München

En ontvangt dan ook Welles' missie, ofschoon welwillend, toch met vriendelijke terughouding

Parijs, 15 Februari [1940]

Het bericht dat Franklin Roosevelt een zendeling heeft afgevaardigd naar de oorlogvoerende mogendheden van Europa (uitgezonderd Rusland) en dat Cordell Hull de Neutralen gaat consulteeren (uitgezonderd Rusland) is in Frankrijk ontvangen met groote welwillendheid en met een vriendelijke terughouding.

Met welwillendheid omdat de Franschen jegens Amerika gevoelens van dankbaarheid onderhouden waarvan zij de uiting altijd de voornaamste plaats zullen geven in hun betrekkingen. In 't verleden heeft Amerika aan Frankrijk onschatbare en onvergetelijke diensten betuigd, waarvan de herinnering bewaard blijft. Bovendien hebben de Franschen geen enkele reden om Roosevelt, wiens sympathieën voor de zaak der Geallieerden verzekerd zijn, niet met hoffelijkheid tegemoet te komen en elk initiatief van zijn kant gewettigd te achten in een oorlog welke zij voeren met energie hoewel ze hem verfoeien.

Alle onheilen kwamen uit Amerika

Met terughouding omdat alle inmengingen van Amerika in Europeesche aangelegenheden gemerkt zijn met het teeken van bankroet, alsof zij slechts kunnen geschieden onder een kwaad gesternte. Men vindt Amerika aan den oorsprong van alle onheilen welke Europa vandaag treffen en bekommeren. Het was Amerika dat door zijn weigering om toe treden tot den Volkenbond. deze instelling, die sterk en heilzaam had kunnen zijn, vanaf haar geboorte kaduuk maakte. Het was Amerika dat door zijn weigering om het Verdrag van Versailles te ratificeeren, aan welke redactie en welks fouten Amerika had medegewerkt, in dit pact de eerste bres schoot, welke slechts langzaam verwijd behoefde te worden om uit te loopen op de tegenwoordige catastrofe. Het was Amerika dat de Bolsjewisten financieel gesteund heeft in de periode van hun debuut en dat dezen kanker van Europa vele jaren kunstmatig in 't leven hield. Het was Amerika dat met zijn Dawes-Plan en Young-Plan de oorlogsschulden van Duitschland geleidelijk deed schrappen, maar dat betaling eischte van de oorlogsschulden der Geallieerden. Het was Amerika dat den eersten Douanemuur oprichtte welke de wereld-economie versperd en langzaam verstikt heeft. Het was Amerika dat met Hoover voor de eerste maal het systeem der Autarkie toepaste dat eindigde met den kolossalen krach en met de crisis, die de geheele aarde heeft geteisterd. Het is Amerika dat meer dan do helft van het goud draineerde (en steriliseerde) der planeet. Hoe meer men de consequenties van deze serie dwalingen kan overzien, hoe grooter de vergissingen worden. Dergelijke antecedenten wekken allesbehalve vertrouwen wanneer Amerika zich opnieuw bereid verklaart tot het geven van adviezen aan Europa. Het ligt voor de hand dat men zulke dingen niet vierkant zegt. Maar als men er weinig over spreekt, men denkt er des te meer aan.

Toch hartelijk welkom

Dit belet niet om den afgezant van Roosevelt met de oprechtste beminnelijkheid te verwelkomen. De Franschen verwonderen zich erover hoe nog nadere informaties gewenscht kunnen worden omtrent een conflict dat vele jaren openlijk gesmeuld heeft, dat Parijs en Londen getracht hebben met alle middelen te bezweren. Zij zullen deze verwondering in de hoffelijkste termen ter kennis brengen. De wijze waarop het conflict gebroeid heeft, de manier waarop het in September uitlaaide tot een brand, verbieden dat de ijzingwekkende match sluit met gelijk spel of met een schikking die daarop neerkomt. Een zoodanige schikking werd reeds beproefd in 1928 te München Toen was het uur geslagen om de wapens te strekken. Chamberlain en Daladier hadden het bloemetje geplukt temidden van de netels. Maar geen enkele wapenfabriek in Duitschland werd stopgezet. Integendeel. Zij bouwden nieuwe. Zij dwongen Frankrijk om in vliegende haast een oorlogsindustrie uit den grond te stampen, die het tegen de hunne kon opnemen.

Zulk een experiment kan niet gewaagd worden voor den tweeden keer. Ditmaal kostten de uitstekende bedoelingen het leven aan Tsjechoslowakije en aan Polen. Het had erger gekund en men mag zich gelukwenschen er zoo goedkoop afgekomen te zijn.

De Franschen kregen de gelegenheid zich schrikwekkend genoeg toe te rusten om jegens den oorlog zelf ontzag in te boezemen bij een schrikbarenden tegenstander. Waar vijftig duizend kanonnen kunnen losbarsten gedurende weken, waar twintig duizend vliegtuigen klaar staan om bommen te strooien is het normaal dat men zich even bedenkt. De affaire rendeert niet meer. Hoe ze ook uitdraait er wordt geld bij ingeschoten. Men heeft het honderdmaal gezegd, herhaald, tot in den treure.

Zij hebben niet geluisterd. Nu is het te laat. De proef kan niet opnieuw genomen worden. Wie immers garandeert dat het drama niet van voren af aan begint? Wie weet wat er rondwoelt in de hersens van den tegenstander, wien de misrekeningen van September ongetwijfeld iets geleerd hebben? Welke plannen brouwt hij uit? Welke machinaties combineert hij nu reeds? Hoe zich daartegen te weren en te hoeden zonder de meest deugdelijke en draconische waarborgen? Men kan niet eeuwig doorgaan met zich te ruïneeren door militaire toebereidselen. Daniël Serruys, die in 1927 het uitermate voordeelig handelsverdrag beredderde dat Frankrijk cadeau deed aan Duitschland (en waarvan men nimmer gewaagt) dezelfde Daniël Serruys, die heden als hooge-commissaris fungeert der Nationale Economie, heeft uitgecijferd wat tot stand had kunnen gebracht worden, wanneer de wederpartij niet gebiologeerd ware geweest door een geest van geweld. Een transsaharische spoorweg: 5 à 6 milliard. Onderwaterzetting van sommige streken der Sahara: 7 à 8 milliard. Een wegennet in Azië: enkele tientallen milliarden. Een grondige exploitatie en bewoonbaarmaking van Zuid-Amerika, waar ruimte, werk en voedsel is voor tientallen millioenen menschen: zooveel milliarden als men wil. Maar hoeveel ook, zij zullen een bagatel blijven tegenover de 650 milliard welke in 1938, tegenover de 850 milliard welke in de eerste acht maanden van 1939 door de wereld verspild zijn aan oorlogsuitgaven.

Eerst garanties

Die plannen zijn de beloften van den komenden vrede en niets verhindert Amerika om tot hun verwezenlijking bij te dragen. Doch het zal geen vrede worden, het kan geen vrede worden alvorens de geest van geweld die een deel van Europa bezielt, radicaal is uitgeroeid, alvorens ‘materieele en positieve’ garanties verkregen zijn tegen een herrijzing dier tyrannie van geweld en krachtsmisbruik. Een edeler en constructiever geest moet over Europa en over het menschdom varen. Tot elken prijs. En zelfs Amerika, zelfs de bewoners van Middle West en Far West moeten dit begrijpen.

Want niet alleen per slot doch in zijn eerste instantie is het hedendaagsche conflict herleidbaar tot een verschil van geest. Het is geen strijd tusschen naties. Een strijd is het tusschen goed en kwaad.

Het geheele probleem en in zijn ganschen omvang is vóór den oorlog ontelbare malen gesteld door de geallieerde staatslieden. ‘Wanneer wij slechts zeker konden zijn, zei Lord Halifax nog op 29 Juni, dat andermans bedoelingen dezelfde zijn als de onze, en dat wij allen een vreedzame oplossing verlangen, dan, ik verklaar het hier uitdrukkelijk, zouden wij kunnen discuteeren over de problemen die de wereld verontrusten. In een zulke, nieuwe atmosfeer zouden wij het Koloniaal Probleem kunnen onderzoeken, de kwestie der grondstoffen, de barrières van den handel, het probleem van den Lebensraum, van de beperking der bewapening en elk ander probleem dat het leven van alle burgers van Europa beïnvloedt. Maar aldus is de situatie niet tegenover welke wij ons bevinden. De bedreiging met militair geweld legt de wereld een schatting op en onze onmiddellijke taak is dat wij daaraan weerstand bieden.’

Frankrijk heeft nooit anders gedacht over dit vraagstuk en met nut zou Roosevelt zich kunnen laten inlichten waarom de tegenstander van Engeland en Frankrijk elken uitweg op vreedzame regelingen heeft verijdeld. Wat den vrede zelf betreft, als de vrede bevochten moet worden op de slagvelden, nam Frankrijk onherroepelijk positie en zal ditmaal geen duimbreed ervan afwijken. Die positie is identiek aan de Engelsche gelijk zij kernachtig gedefinieerd werd door Sir Edward Grigg, parlementair secretaris van den Britschen Informatie-Dienst en persoonlijk vriend van Chamberlain: ‘Men moet goed begrijpen dat de vrede gemaakt zal worden volgens den wil van hen die hem verworven hebben met hun bloed.’

[verschenen: 6 maart 1940]