Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

De eenheid der tegendeelen

Op de vraag hoever de Duitsch-Russische samenwerking wel gaat heeft de huiszoeking in de Parijsche bureaux der Russische handelsvertegenwoordiging een antwoord: de G.P. Oe blijkt op te treden als handlangster van het Duitsche gouvernement.

Parijs, 12 Februari [1940]

Het is onbekend welken vorm van samenwerking zich Hitler en Stalin droomen voor een min of meer verwijderde toekomst, als zij den oorlog tezamen beëindigd hebben, beëindigd wel te verstaan met een verpletlering der kapitalistische, plutocratische en gedegenereerde democratieën.

Sommigen, bij wie de wensch de vader der gedachte is, denken dat de twee dictators onvermijdelijk slaags zullen raken, en nu reeds zouden zij den een willen sparen naar verhouding tot den klap dien hij later moet kunnen geven aan den ander. Hetgeen de vooruitzichten niet rooskleuriger maakt dan ze op 't oogenblik zijn voor de bewoners van Europa, die bondgenooten zouden worden of slaven, en misschien beide tegelijk.

Anderen, nog minder optimistisch, denken dat de twee veroveraars, wier vriendschap, zooals Stalin telegrafeerde, bezegeld is in het bloed naar oud-Germaansche trant, dat die twee bloedbroeders na hun gezamenlijke eventueele zegepraal Europa zullen regeeren met een soort van Duumviraat, elk heerschend over zijn helft, maar beide helften harmonisch aaneengeschakeld, economisch, maatschappelijk en doctrinair vereffend, vereenzelvigd waartegen noch technische noch theoretische bezwaren bestaan wijl Duitschland en Rusland elkaar in alle huishoudkundige opzichten completeeren, en wijl zoowel het Nazisme als het Bolsjewisme, meer tegenstrijdig in schijn dan in wezen, tijdens de jongste jaren zoodanig evolueerden, dat de laatste schijnbare verschillen zonder moeite in een wederkeerige versmelting kunnen worden opgeheven. Dat de Duitschers als Herrenvolk vroeg of laat in deze uitwisseling zullen domineeren is meer dan waarschijnlijk. Doch voor overwonnenen of onderworpenen is dit een nuance welke nog maar weinig belang heeft.

Weerzinwekkende mentaliteit

Dus het een of het ander. De geest die speculeert in toekomstige gebeurlijkheden ziet geen derden weg geopend. En wie nog verder wil doordringen in de regionen van het ergste, dat geen pure fictie is, geen fantasie, maar de inzet van een oorlog, wie tusschen de twee geopperde veronderstellingen degene wil kiezen welke de meeste mogelijkheden biedt om in vervulling te gaan, die moet zich bepalen tot het zoeken van sporen welke een richting wijzen op een terrein waar alle herkenningsteekenen met zorg zijn uitgewischt.

Men kan niettemin een vermoeden baseeren op het ongeloofelijke, 't bovenmatige fanatisme der Fransche communisten. Onlangs hebben zij een schriftelijk wachtwoord verspreid dat luidde: ‘Liever leven onder Hitler dan sterven onder Daladier.’

Het werd aangeplakt in kleine blaadjes, het werd gevonden in de zakken van jassen, en zelfs in luciferdoosjes, toevallig vergeten op de tafeltjes van café's. Het gaf een weerzinwekkend gevoel van misselijkheid. Goed, en des te beter. Maar dit effect is bijkomstigheid. Hoofdzaak is de mentaliteit, de symptomatische psychose van hen die zulke teksten redigeeren en doen rondstrooien. Het zijn de communistische militanten waarvan het aantal geschat wordt op twintig à dertig duizend. Meer dan twee duizend werden gevangen genomen, veroordeeld tot harde straffen en boeten, en de Duitsche Radio heeft zich over hen erbarmd, dezelfde radio die niet lang geleden nog philippica van Hitler uitzond tegen de naties welke zich lieten bolsjewiseeren en verraad pleegden aan de beschaving.

Maar noch de krasse onderdrukking, noch het gevoelige verlies van ongeveer 10% hunner contingenten heeft de rest der twintig duizend tot rede gebracht. Hoogstens tot grootere behoedzaamheid. Zij zijn machteloos maar zij bleven in dienst van twee buitenlandsche gouvernementen aan wier bevelen zij blindelings gehoorzamen.

Zij hebben drie radio-posten die geregeld propaganda-emissies en ophitsingen tot sabotage en rebellie verbreiden in de Fransche taal. Voor de Fransche arbeiders doen zij 't voorkomen alsof die posten zich bevinden ‘ergens’ in Frankrijk. Maar hun chefs en zijzelf (de twintig duizend militanten) weten en kunnen weten met absolute zekerheid, dat de eene post gelegen is in Baden, achter Mulhouse, de tweede in Oost-Pruisen, de derde in Polen. Want dit is het karakteristieke, het merkwaardigste in de mentaliteit der twintig duizend militanten: Zij weten. Zij worden niet systematisch dom gehouden als in Rusland. Zij worden niet eenzijdig en methodisch ingelicht als in Duitschland. Zij leven niet min of meer hermetisch afgesloten van de omringende wereld. Maar hoewel kunnende vergelijken zijn zij voor geen zuiver oordeel vatbaar. De baan welke hun werd voorgeschreven volgen zij zonder verder nadenken, zonder discussie en zonder aarzeling. Met hart en ziel, met haar en huid stellen zij zich ter beschikking der meesters die in Moskou en in Berlijn over hen gebieden. Moskou en Berlijn, dat is voor hen één ideaal, één streven, één doel, en één eindpunt.

Huiszoeking

Een tweede horoscoop van toekomstige waarschijnlijkheden kan betrokken worden uit de feiten welke geconstateerd zijn bij de huiszoekingen die de Fransche politie verrichtte in de gebouwen der Russische Handelsvertegenwoordiging, in de bureaux van het Parijsche agentschap der Intourist en in de voormalige Soviet-school.

Al deze onderhoorigheden der Russische Ambassade, achter het masker van handels-verkeer, onder het mom van bevordering van Fransch-Russisch toerisme, waren haarden van propaganda, centra van bolsjewiseering en nesten van spionnen. Hun personeel telt zijn zuiver-Russische medewerkers bij honderdtallen.

Omdat echter verscheidene Russische diplomaten zoowel werkzaam waren bij hun Ambassade als bij hun Intourist- en Soviet-school, genoten de ap- en dependenties van het Russisch Gezantschap krachtens een accoord met de Fransche regeering 't privilege der exterritorialiteit en der diplomatische immuniteit. Dit accoord, evenals het handelsverdrag van 11 Januari 1934, waarvan het een aanhangsel was, verliep op 31 December 1939 en werd niet hernieuwd noch verlengd. Op 1 Januari bijgevolg, wat ook de Soviet-Gezant Souritz moge beweren en hoe zonderling dienstvaardig het Deutsche Nachrichten-Büro, als remplaçant van Moskou dat zich koest hield, de Fransche regeering ook moge beschuldigen van schennis der diplomatische immuniteit, reeds op 1 Januari hadden de Franschen rechtelijk toegang tot de diverse bijgebouwen der Russische Ambassade. Men kan zelfs vinden dat zij zich met hun perquisitie niet gehaast hebben. Zonder buitengewone boosaardigheid zou men kunnen insinueeren dat een verklaarbare protectie aan haar bolsjewistische beschermelingen allen tijd gelaten heeft om compromitteerende stukken in veiligheid te brengen. Ofschoon bij de Russen geen enkele slordigheid behoeft te verwonderen kan het zelfs vreemd schijnen dat zulk een elementaire voorzorgsmaatregel verzuimd is. In ieder geval hebben zij te veel en tevergeefs gerekend op hun beschermers en op de Fransche lankmoedigheid. Deze raakte uitgeput.

G.P.U. in dienst van Berlijn

Maar welke ook de oorzaak geweest is dat de huiszoeking in de lokalen der Russische Handelsvertegenwoordiging tot sensationeele bevindingen leidde waarvan de consequenties en de terugslag nog moeilijk te overzien zijn, zij verschafte een bewijs. Een onomstootelijk bewijs. Zij heeft ontegenzeglijk aangetoond dat niet enkel de Fransche communisten onvoorwaardelijk onderworpen zijn aan Moskou, doch dat ook Moskou in dienst staat van Berlijn, dat de G.P.U. van het Kremlin te Parijs optreedt als agent, handlangster en plaatsvervangster van het Duitsche Gouvernement. De vragenlijst der Gestapo, waarvan Daladier een uittreksel citeerde in de Fransche Kamer, was afkomstig van de Russische Handelsvertegenwoordiging, Rue de l'Université No. 102.

Zonder twijfel is hiermee het raadsel der toekomstige Duitsch-Russische samenwerking niet ontward, afgewikkeld en opgelost. Maar de twee verschijnselen (het grenzenloos fanatisme der Fransche communisten en de doubleering der Gestapo) geven een aanduiding welke men niet licht kan onderschatten of verwaarloozen.

[verschenen: 5 maart 1940]