Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Een pro memorie-post

Het gewetenlooze en noodelooze Japansche bombardement van een trein op de Yunnanlijn

Parijs, 5 Februari [1940]

De eerste keer dat de Japanners, in December den spoorweg bombardeerden, die van Haiphong en Hanoi naar Yunnan-Foe, de hoofdstad eener Zuid-Chineesche provincie, welke rijk is aan steenkolen, ijzer, koper, zilver, lood, tin en andere delfstoffen, hadden de Franschen het geval confidentieel gehouden en afgewikkeld onder den mantel, gedachtig aan het evangelische woord dat men zijn broeder niet zeven maal moet vergeven doch zevenmaal zeventig maal. Wij zeggen afgewikkeld bij wijze van spreken, want zelfs de verstoktste optimisten konden de regeling van het incident slechts beschouwen als precair en uiterst provisorisch.

Inderdaad, sinds de Japansche militairen in het Hemelsche Rijk moeilijkheden ondervinden waarvan het einde aan alle horizonnen met hen meereist als een fata morgana, is de trein die van de Golf van Tonkin naar Yunnan klimt, van den zeespiegel tot een plateau van 2.025 meter boven peil, hun een ware obsessie geworden. Bij hoog en laag beweren zij dat de ongrijpbare troepen van maarschalk Tsjang Kai Sjek geravitailleerd worden over deze eensporige lijn, welke 859 k.m. lang is, 3422 bruggen telt en viaducten, plus 155 tunnels met een gezamenlijke lengte van 17.854 meter. De Franschen die tusschen 1902 en 1912 dit pittoreske en schrikbarend gehandicapte meesterwerk bouwden met hun goed en met hun bloed, in voortdurenden strijd met rooverbenden, de Franschen die deze halsbrekend gecompliceerde lijn beheeren, onderhouden en exploiteeren voor eigen risico, hebben al het denkbare beproefd om den Japanners het idee uit 't hoofd te praten dat de spoorweg naar Yunnan ten behoeve der Chineesche nationalisten gebruikt zou worden op een wijze welke met een strikte neutraliteit in strijd is. Zij hebben elke mogelijke oplossing voorgeslagen om de Japanners te overtuigen van hun goede trouw.

Zij hebben voorgesteld om het vervoer te laten controleeren door een Japansche commissie van onderzoek. Zij hebben aangeboden het geschil te laten beslechten door een arbitrage van neutralen. Alles bleek boter aan den galg.

En merk wel dat de Franschen zich uitermate goedig toonden door te streven naar een stipte onzijdigheid waar volgens eigen zeggen van Tokio geen oorlog bestond of bestaat. Heel die vriendelijkheid heeft hen niets geholpen. Het ongeluk wilde dat de Japansche militairen niet alleen het transport van wapenen wenschten te verbieden en te verhinderen, maar elk vervoer dat van verre of van nabij een land kan interesseeren waar een Japansch militair te vuur en te zwaard zekere operaties verricht. Deze pretentie kwam neer op een complete stopzetting van het verkeer, minnelijke schikking welke weinig naar het genoegen der Franschen was, en nog minder naar den zin der Amerikanen wier laatste vrije communicatie zou worden afgesneden met Yunnan en de rest van China, waar zij aanzienlijke belangen hebben.

Verwoesting afdoend middel

Er is geen afdoender middel om een spoorweg stil te leggen dan hem gedeeltelijk te verwoesten en als er ongeveer vier bruggen zijn per kilometer ontbreekt de gelegenheid daartoe niet. De eerste gewelddadige onderneming tegen de Fransche lijn was in den doofpot gestopt, eenerzijds om de geringe resultaten, anderzijds uit overmaat van inschikkelijkheid. Het tweede bombardement echter is uitgevoerd onder zulke verzwarende omstandigheden dat het erger dan een fout zou zijn om het aan de openbaarheid te onttrekken en te verbergen in de archieven der kanselarijen. Het heeft alle eigenschappen om de maat van zevenmaal zeventig maal vol te maken.

Donderdag één Februari vestigt de Amerikaansche gezant de aandacht van Tokio op het gewicht dat de Vereenigde Staten hechten aan een onbelemmerde spoorwegverbinding tusschen Haiphong en Yunnan. Vrijdag 2 Februari, 's middags half drie, rijdt een trein bij kilometer 83 uit een tunnel en begeeft zich in een scherpe kromming op een brug die op een tiental pijlers, rudimentair als steigers, een diep ravijn overdekt. De weg klimt en de vaart is matig. In de lucht kruisen 27 Japansche vliegtuigen. Zij kunnen vliegen naar verkiezing, laag en langzaam. Zij riskeeren niets. De trein is ongewapend. De baan is onverdedigd. Zij kunnen mikken op hun gemak. Als zij het doel missen bij den eersten worp kunnen zij zonder hinder het stuur wenden, naar believen links of recht, en terugkeeren om het nog eens te probeeren. Een paar minuten meer of minder zijn hier niet van het geringste belang voor hun veiligheid. Die paar minuten zullen hoogstens enkele liters benzine kosten.

En uit dit alles volgt dat niets den Japanners belette of ontraadde om met het lossen hunner bommen te wachten tot de trein over de brug en over den afgrond was. Aangenomen dat zij de precieze opdracht kregen om juist die eene brug, te vernietigen van de drie duizend onder welke de keus hun vrij stond, met een ziertje goeden wil hadden zij zich kunnen beperken tot de brug zelf.

Het verkeer op de lijn naar Yunnan is niet druk. Er loopt niet elk kwartier een trein. Op z'n hoogst zou het hun tien minuten vertraging bezorgd hebben wanneer zij den trein hadden willen redden zonder de brug te sparen.

Maar zij namen den trein

Het drievoudige escader van 27 luchtmachines, kolossale aanvalskolonne voor een gemakkelijk en weerloos doel, bekommert zich echter om geen enkele consideratie van menschelijken, sentimenteelen aard. De bezuiniging van enkele gallons benzine gaat boven alle overwegingen van civilisatie en humaniteit. Waarschijnlijk komt de gedachte van piëteit, van mededoogen voor nutteloos lijden, van afkeer voor overbodige offers niet eens in hun hersens op. Vermoedelijk denken zij zelfs: een brug en op den koop toe een trein op de brug: des te beter.

Gelijk wilden, in ieder geval zonder eenig geweten, razen zij aan op hun hulpelooze prooi. Zoodra de trein op de brug is, laten de 27 vliegtuigen een zwerm van bommen hagelen. Resultaat: 101 dooden, onder wie 5 Franschen (twee mannen, twee vrouwen en een kind), 16 inlandsche spoorwegbeambten en 80 Chineesche reizigers; bovendien 124 min of meer zwaar verwonden.

Noch de lankmoedigheid welke Frankrijk betuigd heeft in zijn vruchtelooze onderhandelingen met Tokio, noch deze slachting, des te afzichtelijker daar zij vermijdbaar was, vraagt nader commentaar. De politiek van eindeloos geduld leidt in 't Verre Oosten tot dezelfde ervaringen als in 't Westen voor alle mogendheden die sedert twintig jaar vertrouwd hebben dat rede en intellect sterker zijn dan de instincten en de passies onder hun vernisje van beschaving. Hoe langer hoe zichtbaarder, hoe langer hoe ondubbelzinniger vallen de wereld en het menschdom uiteen in twee contrasteerende, twee onvereenigbare, onverzoenlijke helften. In Europa is alles waaraan wij geloofd, waarvoor wij sinds eeuwen gestreden hebben, voortaan gereduceerd tot een kwestie van macht. In Azië. kan het niet lang meer duren of dezelfde machtskwestie zal met dezelfde onafwendbaarheid gesteld worden. Vandaag is 't woord nog aan Frankrijk en Amerika.

Zij kunnen de termen kiezen, waarmede zij dezen post zullen boeken op hun balans, een pro memorie om niet te vergeten. Maar het uur nadert, onontkomelijk, dat daar gelijk hier geen uitweg veroorloofd noch geopend zal blijven om te schipperen of te transigeeren, ook al zou men dit willen en trachten.

[verschenen: 26 februari 1940]