Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Gaf München Hitler vrije hand?

Het Fransche Geel-Boek toont onomstootelijk aan dat Ribbentrops opvatting dat de accoorden van München Berlijn de vrije hand zouden hebben gelaten in Oost-Europa niet juist kan zijn.

Parijs, 22 Januari [1940]

Het Fransche Geel-Boek over den oorsprong van den oorlog is in minder dan een maand na zijn verschijning het grootste succes geworden dat de boekhandel sinds vele jaren gekend heeft. Het was reeds verscheidene malen uitverkocht. De drukpersen en brocheerders, gedund door de mobilisatie, kunnen den afzet niet bijhouden. Binnen drie weken werden 235.000 exemplaren in omloop gebracht en de vraag blijft belangrijk hooger dan het aanbod. Geen literatuur, geen roman, geen tooneelstuk, geen bioscoop zelfs, haalt erbij.

Met hun allen tezamen bereikten de beroemde meesters van den Quai d'Orsay, de letterkundigen-diplomaten Alexis Léger, Jean Giraudoux, Paul Claudel, Paul Morand, nimmer zulke schitterende oplagen. Ook in de annalen der diplomatie trouwens is de enorme belangstelling welke het Fransche Geel-Boek wekt, een triomf zonder weerga. De vermaardste staatslieden der historie en hun gezanten hebben nimmer zooveel lezers gevonden in zoo korten tijd. Dat de oorlog een gewetens-kwestie is geworden voor het meerendeel van hen die hem voeren, wordt expliciet en impliciet aangetoond door den rush van een formidabel publiek naar dezen bundel van telegrammen en rapporten. Niet alleen houdt de diplomatie op hier geheim te zijn, maar zij werd gemeengoed voor de menigte. Niet alleen in naam werd zij openbaar domein maar in feit.

Sinds menschen-heugenis had de Franschman de materieele mogelijkheid de politiek zijner leiders te controleeren. Maar voor den eersten keer in de geschiedenis heeft de massa der Franschen eveneens den wensch om persoonlijk onderzoek in te stellen naar het buitenlandsch beleid hunner regeering. Met juiste middelen wordt dit verlangen overigens aangemoedigd door den Quai d'Orsay. In Hollandsche munt gerekend kost het Fransche Geel-Boek, een imposant volumen, voor het oogenblik slechts veertig cents.

Wapen van groot kaliber

Onder zulke omstandigheden wordt een uitgave als dit Geel-Boek niet enkel een wapen van aanzienlijk kaliber en draagwijdte, doch bovendien van onmiddellijke en onfeilbare werking. Een dusdanig succes dwingt uiteraard bijna automatisch tot een repliek. Het is onmogelijk voor den tegenstander om dezen muur van overtuiging, klaarheid en zekerheden te negeeren. Het is onmogelijk om een antwoord te ontwijken wanneer het vraagteeken door zijn compactheid, door zijn gewicht, een onontkomelijke aantrekkingskracht uitoefent. Honderdduizenden Franschen loopen rond met de bewuste gedachte: ‘Wat brengen zij daartegen in?’ De schildwacht in zijn beijzelden boom, de soldaat die een verschansing graaft in den harden grond, het leger der arbeiders in hun fabrieken, allen zenden hetzelfde gerucht uit, weerkaatst door tallooze echo's: ‘Wat brengen zij daartegen in?’ De tegenstander kan niet ontsnappen aan den dwang van dit oneindig rumoer. Het reageert als een magnetisch veld. Het stuurt zijn gansche propaganda in de war. Het isoleert ze. Het brouilleert ze. Het overstemt ze. Zij verliest haar mordant, haar virus, haar reden van bestaan. Zij werd quantité négligeable, overbodig, machteloos. Het ontelbaar gerucht domineert alles. Het stelt een prealabele kwestie die behandeld en opgelost moet worden alvorens men denken kan aan iets anders.

Het eerste antwoord kwam in den vorm eener officieele verklaring van 't Deutsches Nachrichten Büro. De Franschen zijn erop aangevlogen zooals zij aanstormden op hun Geel-Boek. Met een onweerstaanbaren drang naar helder inzicht in een calamiteit die hen demonisch lijkt. Zij hebben de Duitsche nota van alle kanten bekeken, binnenste buiten gedraaid, ontbolsterd. ontrafeld, getoetst, gedistilleerd tot aan haar quintessens en daarna gerumineerd. En per slot zijn zij niet weinig verwonderd over het gemak waarmee ze kunnen concludeeren.

Want goed beschouwd komt het betoog der Wilhelmstrasse hierop neer, dat het Dritte Reich door Bohemen te bezetten, Polen te veroveren, niets anders deed dan de consequenties trekken uit de accoorden van München.

Het voornaamste argument en de nieuwste thesis van Ribbentrop blijkt daarin te bestaan, dat Frankrijk door de Münchener schikking en door de besprekingen welke op München gevolgd zijn aan Duitschland de handen vrij gelaten zou hebben om in het Oosten van Europa op te treden naar zijn welbehagen, en dat Frankrijk door op 't nippertje halt te gebieden toen Polen overvallen werd, aan zijn verbintenissen is tekort geschoten en in zekeren zin de goede trouw van Duitschland verrast, verschalkt, misbruikt zou hebben.

Voor de Franschen is deze argumentatie een ware meevaller, een ongeloofelijk buitenkansje. Zij veroorlooft niet alleen de vraag ‘Houdt men ons daarginds voor stompzinnige idioten?’ (vraag die den gunstigsten invloed heeft op het moreel van ieder die haar stellen moet), zij wettigt niet enkel de sarcastische opmerking ‘De heer Von Ribbentrop kan misschien schrijven maar hij kan niet lezen’, doch ten overvloede permitteert zij een rechtzetting, een terechtwijzing die aan alle verdere tegenspraak, redeneering of haarkloverij den mond snoert met een bescheid dat definitief is, afdoend, zonder mogelijkheid van tegenwerping.

Nota 149

De honderdduizenden die het Geel-Boek lazen, behoeven slechts te verwijzen naar de zeer uitvoerige nota, gedateerd 1 Juli 1939, van Georges Bonnet, toenmaals Minister van Buitenlandsche Zaken welke nota in het Geel-Boek het nummer draagt van 149. Zij werd geredigeerd na een onderhoud tusschen Bonnet en den Duitschen Gezant Graaf Von Welczeck. Het was een der drie gesprekken, waarop wij in onze brieven van vorigen zomer, en het laatst op 10 Augustus, de aandacht gevestigd hebben wegens hun uiterst belang voor den vrede in een periode toen de naald der balans nog weifelend stilstond.

Het rapport van Georges Bonnet, gecompleteerd door een schriftelijke nota aan Von Ribbentrop, met uitdrukkelijk, dringend verzoek tot overhandiging aan den Chef der Wilhelmstrasse, bevatte inderdaad alles wat Duitschland noodig had tot zijn nauwkeurige, volledige onderrichting omtrent de positie van Frankrijk tegenover het Duitsch-Poolsche geschil. Niets ontbreekt. Noch de verwittiging, de zeer uitdrukkelijke vermaning dat Frankrijk den degen zou trekken als Duitschland naar de wapenen greep. Noch de openstelling van zeer aannemelijke perspectieven voor Duitsche penetratie, doch pacifieke penetratie, in Polen en in de Oostelijke landen van Europa. Wij schreven destijds onder den titel ‘Beslissende Uren’ dat het heele probleem voor de Franschen geworden was of Hitler hen gelooven zou, of hij hen au sérieux zou nemen wanneer zij zeggen, dat zij zullen vechten. Maar ook deze aarzeling (wat wij niet weten konden) was toenmaals reeds buitengesloten. De schriftelijke nota van Bonnet aan Von Ribbentrop liet niet den allergeringsten twijfel toe aan de onveranderlijkheid van het Fransche standpunt, aan de onwankelbaarheid van het Fransche besluit om al zijn krachten in dienst te stellen van het aan Polen gegeven woord. De duidelijkheid, de precisie der nota van 1 Juli kon zelfs niet overtroffen worden door de laatste kennisgeving welke de Fransche Gezant Coulondre op 1 September richtte tot Berlijn. Toen de Duitsche bombardeerders reeds vlogen boven de Poolsche steden, lag het nog in de macht van Duitschland om den vrede te redden door een opschorting der vijandelijkheden en een terugtrekking zijner troepen.

Onomstootelijk bewijs

Het Geel-Bock bewijst dus onomstootelijk, zwart op wit, en onbedrieglijk, dat van een verkeerde interpretatie der accoorden van München, van een misbruik der ‘Duitsche goede trouw’, van een vergissing, van een misverstand geen sprake kan zijn. Inderdaad, volgens den letterlijken tekst der verklaring van München, kon Duitschland medewerken ‘tot een consolideering der situatie van Europa en een handhaving van den vrede in 't algemeen’. Het kon deelnemen aan den vreedzamen opbouw van een nieuw Europa. Het had de vrije keuze. Het beschikte over alle noodige gegevens en geen enkel punt van het probleem was duister of dubbelzinnig. Zijn positie na München was even preponderant, brillant als die van 1914. Gelijk in 1914 heeft Duitschland gekozen, na rijp overleg, wel-overwogen, met voorbedachten rade, met volle kennis van zaken. Als Joachim von Ribbentrop en Joseph Goebbels hieromtrent den Franschman een zweem van onzekerheid willen inblazen, zullen zij een weerlegging moeten bedenken die steekhoudender is dan de argumentatie waarvan een geheele natie zonder moeite de nietigheid kan oordeelen.

[verschenen: 15 februari 1940]