Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

De oorlog in het klein

De van het front teruggekeerde verlofgangers weten een duidelijk beeld te geven van de geheel nieuwe en zeer bijzondere strijdwijze aan het Westfront

Parijs, 28 December [1939]

Het ontbreekt in deze Kerstdagen niet aan verlofgangers, recht van 't front gekomen en uit de voorste linies, die een duidelijker beeld meebrengen van den oorlog zooals hij is, dan alle oorlogscorrespondenten der wereld.

Want gesteld dat dezen er geweest zijn (de meesten hebben hun uniform, gelijkend op dat van een Engelsch officier, nog hagelnieuw in een kast) ze zijn zelden ver genoeg geweest in de vuur-zone, en nooit lang genoeg, om over alle litteraire tournures heen een bevattelijk idee te geven van wat er eigenlijk gebeurt, en hoe, en waarom. Niets trouwens vervangt de persoonlijke ervaring van een zekeren duur, mits zij gerealiseerd wordt door heldere hersens zonder omslag. Om een volledig beeld te krijgen kan men niet beter doen dan een zoo groot mogelijk aantal ervaringen te herleiden tot haar quintessens en ze tot een geheel te ordenen als de onderdeelen van een puzzle.

Ziehier dan hoe het met de kwestie gesteld is, tot nader order van een der opperbevelhebbers. De oorlog van 1939, zooals hij gevoerd wordt sinds October, is dezelfde als die van 1917 en toch is hij niet dezelfde. In 1917, gedwongen door wegsmelting der effectieven, was Pétain op de gedachte gekomen om zijn loopgraven een eind weg te leggen van den vijand. Tot aan die memorabele hervorming, geniaal in haar eenvoud, hadden Franschen en Duitschers elkaar vanaf September 1914 bevochten op een afstand van gemiddeld vijftig meter afstand, welke hier en daar steeg tot 200, maar in vele gevallen ook slonk tot 25, zelfs tot 10 meter, over welke nietige strook zij elkander dag en nacht en maand aan maand bestookten met handgranaten, geweerkogels en bommen van kleine loopgraaf-mortieren. Dat gaf geen enkel nut en kostte een onberekenbaar aantal menschenlevens. Van weerskanten echter was het commando behept met de superstitie van het terrein, gemeten in vierkante meters als een stadstuintje, hetgeen van Fransche zijde nog verklaard kon worden daar het Franschen grond gold, doch wat van Duitsche zijde geen zin had.

Geïsoleerde voorposten

Aan deze moorddadige en rudimentaire formule maakte Pétain een einde zonder een duim grond op te offeren. Hij verving eenvoudig de voorste loopgraaf door een serie van geïsoleerde posten, meestal ondergebracht in een geïmproviseerde kazemat en met de eerste linie verbonden door een nauwen gang. De tegenstanders kwamen op gemiddeld 500 meter afstand van elkaar te liggen en het doelloos kwaad dat zij elkaar konden berokkenen was aanzienlijk verminderd.

Tot deze spaarzame conceptie van voorposten is de oorlog teruggebracht vanaf October 1939. Met dit eerste verschil echter dat de voorposten niet meer met het hoofd-systeem verbonden zijn door een gegraven gang. Met dit tweede verschil vervolgens dat de dichtstbije steunpunten geen onbezette ruimte tusschen zich hebben van enkele honderden meters doch een strook grond vrij laten die varieert tusschen 2 kilometer minimum en 12 k.m. maximum.

De voornaamste taak der voorposten is om den vijand te beletten verdedigingswerken in te richten op een terrein waar de legers moeten kunnen evolueeren als zij ooit slaags raken, in de lente of eerder; om eventueele offensieve bewegingen te ondervangen en te vertragen; kortom, om den tegenstander te observeeren. Zij vormen groepen van 20 à 40 manschappen, onzichtbaar verschanst in den grond, overvloedig voorzien van automatische wapenen en omringd door een gordel van prikkeldraad, maar dermate vooruitgeschoven dat zij niet alleen van Duitschen kant doch ook uit Fransche richting benaderd kunnen worden door den vijand. Via de compagnie, waaruit de voorposten gekozen worden, via het bataillon, via het regiment behooren zij tot een der divisies die het Fransche front afteekenen, en welker aantal, als het bekend was, niet vermeld mag worden.

Zuinige tactiek

Alle voorposten hebben strikte orders om terug te trekken zonder strijd telkens wanneer zij aangevallen worden door een noemenswaardige overmacht.

Het commando kan zich deze zuinige tactiek veroorloven zonder eenige schade, daar elke verloren Fransche positie, zorgvuldig in het vizier gesteld van de artillerie, geen kwartier houdbaar is voor den vijand, die 't in zijn kop zou halen haar te bezetten. Louter toeval is het wanneer een voorpost het gevecht niet tijdig afbreekt en vrij zeldzaam dat de strijd zich uitbreidt tot een compagnie. Dan omheint (‘omkooit’) de artillerie de betwiste strook met een ondoordringbare versperring van granaten en in het aldus afgeschoten bestek vindt een Slag van Austerlitz, een Slag van Jena plaats in duodecimoformaat, waar menig kapitein het strategisch vernuft ontplooit van een Napoleon. Naar de intensiteit te oordeelen van het Fransche omkooiïngsvuur - een simpele voorproef op gereduceerde schaal - kan men nu reeds schatten tot welken ongekenden, nauwelijks te vermoeden graad de strijdmachten gedecimeerd zullen worden, die hier een aanval zouden wagen in optima forma.

Strooptochten

Over 't algemeen leveren de Fransche voorposten ook de patrouilles die strooptochten of verkenningsreizen ondernemen in de regionen van den tegenstander. Deze patrouilles strekken zich meestal uit op afstanden van ettelijke kilometers van de velden beplant met ijzeren spoorstaven, die als geometrische gewassen opgroeien in de nabijheid der Ligne- Maginot, en, wanneer 't Duitsche patrouilles zijn, even ver van de Siegfried-Linie.

De Franschen echter passen bij de vorming hunner verkenningsgroepen een methode toe welke grondig afwijkt van de Duitsche. Voor hun excursies op vijandelijken bodem maken de Duitschers bij voorkeur gebruik van gespecialiseerde afdeelingen, die in de avondschemering per auto worden gereden naar hun uitgangspunt. Zij zijn gekleed in zwarte oliejassen, zwarte rubberlaarzen, vergezeld van uitstekend gedresseerde speur-honden en geleid door een bewoner der streek die de omgeving op zijn duimpje kent. Zij toonen evenveel doortastendheid als sluwheid. Zij verzinnen de naïefste en de meest romantische listen om hun tegenstander aan 't schieten te krijgen en daardoor de juiste positie te kennen van een machine-geweer of van een mitrailleuse. Deze zwarte schimmen in den donkeren nacht opereeren precies, hoewel met moderne middelen, als de indianen van Fennimore Cooper, Mayne Reid en Gustave Aymard hunner jongensjaren, welke ze overigens nauwelijks achter zich hebben.

De Fransche methode

De Franschen van hun kant doen stellig niet onder in geslepenheid en avontuurlijke ondernemingslust. Maar voor hun verkenningsgroepen bezigen zij geen specialisten. Op de Fransche voorposten, waar de patrouilles gerecruteerd worden, passeert beurtelings de heele compagnie, het complete regiment, de gansche divisie. De Duitsche specialisten hebben het voordeel dat zij frisch als hoenders, goed uitgeslapen, een stevig maal in de maag, op verkenning gaan, terwijl de Fransche patrouilles vermoeiende wachten betrekken, slapen in kisten gevuld met stroo en eten wat de rollende keuken hun schaft welke enkel verschijnt bij 't grauwen van den avond en van den morgen. Doch de Franschen hebben 't onschatbare voordeel dat hun geheele infanterie van lieverlede gewend raakt aan den oorlog en al zijn beproevingen van vuur, regen, sneeuw en slijk, dat zij niet vervallen in procedé's waarvan men met een greintje ondervinding de lont ruikt, dat zij individueel geschoold worden tot ware krijgers die onder elke omstandigheid en bij de sloopendste vermoeienissen hun moreel intact houden, dat zij alle latere gevechten tegemoet gaan met staalharde zenuwen die alles reeds meegemaakt hebben wat beginnelingen altijd eenigszins uit de voegen brengt.

Dit is ook de reden, bevestigd door verscheidene miniatuur-veldslagen, waarom de Franschman zijn eigen infanterie superieur acht boven de eigenlijke infanterie der Duitschers, ondanks de waardeering welke hij heeft voor hun ‘specialisten’.

Zoo is in schematische doch essentieele lijnen de oorlog van 1939 te land, waarin de Franschen totnutoe, na vier maanden vechten, slechts 1.136 gesneuvelden tellen. Dat is veel in 't bijzonder, waar een vrouw haar man of haar kind betreurt; het is zeer weinig in 't algemeen, op 't totaal der natie. De krijgsverrichtingen der eerste vier maanden van 1914 hadden 450.000 soldaten naar 't schimmenrijk gezonden, en met niet meer resultaat. De Hemel verleene dat wij zulke ronde cijfers en de matelooze jammeren die zij uitdrukken nimmer terugzien. De Hemel verleene dat het rechtvaardige resultaat bereikt kan worden met de methode, waarvan de eentonigheid en de geringe luister de Franschen doet zeggen: ‘Wij vechten niet voor de toeschouwers.’ Zij geven hun vijand een les in menschelijkheid. Alleen voor de galerij, alleen met de mentaliteit van een Sardanapalus, alles meesleepend in zijn ondergang, kan een generalissimus nog millioenen mannen jagen in een orkaan van tienduizenden vuurmonden.

[verschenen: 13 januari 1940]