Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Astronomische budget-cijfers

De wetenschap dat na de overwinning geen roode duit van de ongehoorde oorlogskosten verhaald zal kunnen worden, eischt van den Franschman een alledaagsche dapperheid die niet van heldenmoed verschilt.

Parijs, 21 December 1939

Ook in dit opzicht schijnt '39 te zullen verschillen met '14 dat de Franschen nu reeds de kosten opmaken, de betalingen dekken en de boeken in orde houden. In 1911 hadden zij gevochten op crediet, in 1939 willen zij vechten tegen contant. Want wat bij den eersten wereldoorlog kon, dat kan niet meer bij den tweeden; daarover is iedereen het dermate eens dat men er zelfs niet over spreekt.

In 1914 kon niemand de uitgaven bij benadering schatten; men wist nauwelijks wat dat economisch en industrieel beduidt een moderne oorlog; men had zeer vage en zeer onjuiste ideeën over zijn vermoedelijken duur; men was zich bewust, wat er ook gebeuren mocht, een aanzienlijke reserve achter zich te hebben in de rijkdommen welke de Fransche natie tijdens veertig jaren van vrede en voorspoed had bijeengegaard; men had geen flauw besef van de uitgestrektheid der verwoestingen welke de Duitschers zouden aanrichten; al had men dit en dat tijdig begrepen, het was bijna onmogelijk om budgetaire maatregelen te treffen daar de overweldiging en de vier-jarige bezetting der tien rijkste en productiefste provincieën het Fransche staatshuishouden volslagen ontwricht hadden; wie zich bij de verticale, duizelingwekkende stijging der schulden zorgen maakte voor den dag van morgen werd gepaaid en afgescheept met het beruchte motto: L'Allemagne paiera. Duitschland, waar geen enkele ruïne te herstellen viel; Duitschland, dat gedurende vier jaren geleefd en geteerd had op veroverd gebied, het keizerlijke Duitschland ging nog door voor solvabel; niemand kon vermoeden dat een geciviliseerde, goedbefaamde mogendheid een kolossaal kunstmatig bankroet zou organiseeren; niemand kon veronderstellen dat de gansche aarde dwaas genoeg zou zijn om wagonladingen en scheepsladingen papieren marken te koopen voor goede munt; niemand achtte het denkbaar dat nooit en nergens de positieve vraag zou oprijzen wat er geworden was van al het dure geld waarmee die bergen waardeloos papier gehonoreerd waren.

Nu is men wijzer

Al deze factoren van optimisme, zorgeloosheid, gemakzucht, verblindheid, en ten overvloede alle factoren van pessimisme zijn in '39 achter de Ligne-Maginot gereduceerd tot nul.

De ervaring, een harde meesteres, heeft den Franschman geleerd en hij staat nuchter tegenover de naakte werkelijkheid. Hij zegt het niet, maar hij weet het met absolute zekerheid dat er na zijn overwinning geen penning, geen oortje, geen roode duit van de ongehoorde oorlogskosten verhaald zal kunnen worden op Duitschland. Noch in specie, noch in natura, noch in koopgoederen, noch in arbeid. Geen halve cent.

Als hij 't bijgeval niet wist, als hij er zich niet voldoende rekenschap van gaf, de Duitschers zijn bezig het hem aan 't verstand te brengen. Wat toch kan 't beteekenen, dat de Graf Spee, dapper tegenover zwakken, zich liever roemloos naar den kelder jaagt dan een ridderlijken kamp te aanvaarden of zich te schikken in de interneering, die niet smadelijker is dan een eerloos einde? Wat kan 't beteekenen dat de Columbus en twintig andere paketvaarders zich liever laten zinken dan in handen te vallen van den vijand, wat in alle opzichten voordeeliger zou zijn als Duitschland geloofde in de victorie? Volgens de meeste waarschijnlijkheid beteekent het dat de Duitschers schoon schip maken.

Het kan beteekenen dat men ginds vastbesloten is om op totalitaire schaal de zelfvernietigingsmethode toe te passen. Er was altijd een geduchte neiging tot nihilisme in het Germaansche gemoed, nauw verwant aan het Slavische, en stellig is die hang onder de tribulaties der jongste vijf-en-twintig jaren niet verminderd.

Herinnert u dat Der Ring des Nibelungen, het groote epos van het oude en nieuwe Duitschland (een epos van onophoudelijk bedrog en verraad) eindigt in een gezamenlijken, universeelen ondergang. Onder de determineerende complexen van de Germaansche psyche heeft de ‘Wereldbrand’ een zeer voorname plaats. Tot welke apocalyptische concepties zal tenslotte de verbeelding en het moderne oorlogstuig een Hitler, Goering voeren, die opgegroeid en gevormd zijn in de faustiaansche en catastrofische atmosfeer van ‘Der Untergang des Abendlandes’, welks titel een program was en een leid-motief tijdens de leerjaren van het Nazisme? De kans is niet gering dat alles wordt meegesleurd wanneer de ondergang onafwendbaar lijkt. Er liggen genoeg springstoffen opgestapeld om een geheel continent in de lucht te doen vliegen. Maar als Europa ontsnapt aan deze extremiteit dan bestaat niet alleen de kans doch de volstrekte zekerheid dat de overwinnaars niets, absoluut niets in Duitschland zullen vinden, noch in Rusland, waarmee ze hun verliezen, hun kosten eenigermate kunnen vergoeden. Niets, zelfs geen ersatz van niets. Hoogstens ontelbare machines en fabrieken die zullen willen concurreeren.

Ook dit vooruitzicht eischt dapperheid

Het eischt niet minder heldenmoed om zich in te richten op zulke desolate vooruitzichten dan te vechten onder de bommen. Het eischt een alledaagsche dapperheid die niet beloond wordt met eereteekenen, die zich niet kan verwarmen aan het vuur van den strijd, de schittering van vaandels, maar die voornamelijk bestaat in het betalen van belastingen, in bekrimpingen, in tallooze, nederige, platvloersche offers, vrijwillig aanvaard, in eentonig zwoegen van den morgen tot den avond, in een geduldige, glimlachende berusting.

De Franschen hebben bewezen, dat zij zich ook kunnen verheffen tot deze bescheiden, weinig glorieuze deugden. Hun civiele budget voor het volgend jaar is gereed, gestemd, verantwoord tot den laatsten stuiver. Het klopt. Het heeft zelfs een excedent van inkomsten. Alsof het toeval voorzienbaar is en van hen afhangt, werd geen enkel hoofdstuk overgelaten aan de improvisatie, geen enkel détail. De hemel weet nochtans aan welke toevalligheden het volgend jaar kan overgeleverd worden, aan welke overrompelingen die budgetten en ramingen kunnen vergruizelen tot moleculen en atomen.

Duizelingwekkende cijfers

Ook hun militaire budget ligt kant en klaar om in de kortste keeren aangenomen te worden met algemeene stemmen. En wat voor een budget! 55 milliard voor het eerste trimester van 1940; 249 milliard, 11 millioen voor het geheele jaar. Van deze meer dan kapitale som die huiveringen en duizelingen opwekt als de onvervaarde cijfers der astronomen, en die uitsluitend opgebracht moet worden door emissies en leeningen der schatkist, van deze ijzingwekkende som is 87 milliard, 287 millioen uitgetrokken voor de legerbewapening; 15 milliard, 242 millioen voor de oorlogsmarine; en 106 milliard, 139 millioen voor de militaire luchtvaart. In aanmerking houdend, dat een vliegtuig, jagers en bombardeerders door elkaar genomen, drie millioen per stuk kost, kan uitgerekend worden hoeveel toestellen Frankrijk op 't eind van 1940 in het gevecht of op stapel wil hebben. Het getal zal schommelen tusschen de 30 en 40.000, zonder de aankoopen te tellen in Amerika, en zonder de vliegtuigen van Groot-Brittannië. Welk een cataclysmen, welk een epopeeën, welk een cyclonen van vuur en staal in perspectief aan onzen naasten horizon! Men kan ze niet bewonderen zonder er tevens bij te rillen.

Twee honderd negen en veertig milliard! Waar is de tijd dat een député, voor wien een milliard nog iets onomvadembaars was, in de Fransche Kamer uitriep, ongeveer een eeuw geleden: ‘Weet gij, heeren, dat er na de geboorte van Christus nog geen milliard minuten verstreken zijn? In die minuten was alles gebeurd; het Romeinsche Rijk, de Volksverhuizing, Karel de Groote, de Middeleeuwen, de Renaissance, Louis XIV en Napoleon. Pas in 1902 was het milliard vol. Nu zou hij kunnen zeggen: ‘Weet gij, heeren, dat er na de geboorte van Christus nog lang geen 249 milliard seconden verloopen zijn? Zulk een cijfer, werkelijk, geeft den indruk dat wij een nieuwe aera binnentreden.

[verschenen: 9 januari 1940]