Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Het schild van de wereld

De Westersche beschaving staat of valt met de Ligne-Maginot.
Zoolang deze burcht standhoudt waarborgt hij de toekomst.

Parijs, 14 December [1939]

Vier gelukkige naties: Oostenrijk, Tsjechoslowakije, Polen en Finland werden rampzalig, doodrampzalig, en ervaren weer al de bittere werkelijkheid van wat het beduiden kan te weenen aan de oevers van een stroom, hetzij Donau, Weichsel, Moldau of het Meer Ladoga.

Vier naties, binnen de tijdsspanne van geen twee jaren, werden in een kolk van jammeren gestort, en zonder de duivels zwarter te schilderen dan ze zijn, kan men zeggen: Wie volgt? Is het Zweden of Roemenië, dat aan de beurt komt? Is het Zwitserland, Holland of België? Is het Hongarije of Luxemburg? Denemarken of Noorwegen?

Geheel Europa houdt den adem in, werd stom en bewegingloos onder de onduldbare, laaghartige chantage van een massaal luchtbombardement. Niemand durfde zich nog verroeren buiten den radius van een vliegtuig, welke tegenwoordig meer dan duizend kilometer bedraagt.

De Volkenbond heeft kinderlijke kunstmiddelen moeten aanwenden om een commissie voltallig te krijgen welke haar vonnis te vellen had over een flagrante, volstrekt onbetwijfelbare misdaad, die ten overvloede een schanddaad was. Niemand waagde zich, behalve zij die veilig buiten schot lagen, en behalve zij die de oorlog reeds trof. Heeft men ooit iets dergelijks aanschouwd in Europa? Neen, zelfs op verre na niet tijdens Napoleon, die slechts één boekhandelaar liet fusilleeren, terwijl de studenten van Praag, de intellectueelen van Polen neergeschoten worden bij tientallen, Napoleon die weigerde Dresden te bombardeeren, Napoleon, een goedertieren heerscher vergeleken bij de twee geweldenaars die bezig zijn onze oude wereld te veranderen in nationale concentratie-kampen en folter-kamers. Nimmer vooral heeft Europa deze sprakelooze verslagenheid gekend, deze verstikking, waarin het bevend blijft zwijgen, waar zooveel ontelbare smart van menschen en dingen ten hemel roept, waar alleen de gemartelden nog dc vrijheid hebben om hun hart te luchten in een schreeuw.

Het schild

Uit hetgeen de toestand nu reeds is, kan worden afgeleid hoe hij zijn zou wanneer door een of ander ongeluk, door een toeval van wisselende krijgskansen de Ligne-Maginot bezweek. Men moet er niet aan denken, zult gij zeggen. Integendeel. Men moet er wel aan denken, en meer dan ooit. Want het is van 't hoogste gewicht dat zoowel de volken die in knechtschap vielen als de volken die nog vrij leven onder nachtmerries, een duidelijk besef verwerven van alles wat zij te danken hebben aan de Ligne-Maginot, van alles wat zij mogen hopen van een bolwerk waartegen misschien zonder één uitzondering allen een stem van protest of bezwaar verhieven toen de Franschen in 1930 besloten het te bouwen.

Het zijn geen zinledige woorden, het is nog minder beeldspraak, het is ook niet alleen de taal der vriendschap wanneer de Engelschen ronduit erkennen, dat de Ligne- Maginot het schild is van het Vereenigd Koninkrijk, de toevlucht, de bescherming van het Westen. Het is de strikte waarheid. Het is de strengste realiteit.

Daarom overigens legden de Franschen een tweede Ligne-Maginot aan. Pantser en schild kunnen niet meer sterk genoeg zijn. De eerste en voornaamste taak was, toen de oorlog begon, om elke mogelijkheid, zelfs den schijn van mogelijkheid, te verijdelen, dat de Fransche vesting, het bolwerk van Europa, gerammeld kon worden. Als dit schild verbrijzeld wordt, is alles verloren. Zoolang deze burcht standhoudt, waarborgt hij de toekomst. Onder zijne wallen kunnen twee veroveraars provincies kapen, steden verwoesten, bevolkingen pijnigen. Niets daarvan is definitief, alles precair en provisorisch zoolang de Fransche muur hecht overeind staat. Voor de uitgeplunderden die berooid zijn van alles, belichaamt hij de hoop op vergelding. Voor hen die duchten, voor hen die strijden is hij in de duisternissen een uitzicht naar 't licht. Hun eenige uitzicht. Hun eenige toeverlaat. Wie de Fransche vesting verovert, heeft niet alleen Frankrijk en Frankrijk's imperium. Hij heeft niet enkel Engeland en Engeland's imperium. Hij heeft ook de rest van Europa, en voor altijd. Hij behoeft zijn hand slechts uit te steken. Het zal hem worden toegeworpen.

Uitgesproken betreffende de Ligne-Maginot geldt het woord schild niet enkel in den engsten zin voor Groot-Brittannië, het geldt in dezelfde nauwe beteekenis voor de overige Europeesche naties, de verste en de dichtstbije. De Fransche muur, de Fransche soldaat achter de schietgaten, in de uitkijk-torens, onder den grond, in de loopgraven, verdedigt alles wat wij verworven hebben in het verleden, alles wat wij erfden van onze voorzaten, alles wat ons eigen is, geestelijk en stoffelijk, alles wat wij liefhebben, alles wat ons veroorlooft lief te hebben en te bewaren. De Fransche burcht is onze burcht. Het Fransche schild ons aller schild. De Fransche soldaat onze soldaat.

De redders

Herhaalde malen, toen de oorlog nog beginnen moest, hebben wij dezelfde gedachte ontvouwd. Wat destijds echter slechts virtueel bestond, als groote waarschijnlijkheid, en derhalve betwist kon worden, werd sindsdien feit, onloochenbaar feit, onmiddellijk feit. Dit onmiddellijke is zelfs het cardinale, het unieke, het wezenlijke verschil tusschen 1914 en 1939. De Europeesche consequenties eener Fransche capitulatie lagen tijdens 1914 in een min of meer verwijderde toekomst. Het rhythme, de impuls, het dynamisme van den aanvaller was gematigder, minder frenetiek, minder expansief. Het had eer den vorm van een aanloop, van een energie in wording. In 1939 echter liggen de universeele consequenties eener Fransche nederlaag in de directe nabijheid.

Bij den aanvaller culmineeren alle passies, alle instincten, alle verdrongen begeerten welke de generaties in hem hebben opgestapeld. Reeds vóór den oorlog en vóór de onzekere overwinning heeft hij weinig ontzien. Wanneer hij zegeviert zal hij niets sparen, en niets zal genade vinden voor zijn hoovaardij.

De wereld staat of valt met Frankrijk, met de Ligne-Maginot. De Franschman is daarom niet fierder. Evenmin als hij trotsch geweest is op zijn overwinning in 1918. Eén millioen zeven honderd duizend levens (1.700.000) geofferd te hebben, belette hem zich te verheugen la de zegepraal. En als wederom honderdduizenden, wellicht millioenen levens zich offeren voor ons aller heil, zal hij geen dankbaarheid vragen. Maar een erkentenis. Hij zal verlangen dat er aan een confusie, welke de tragische, de doodelijke fout is geweest van Europa, een einde wordt gemaakt. De confusie, welke Lord Tyrrell, te laat helaas, inzag toen hij onder den dwang der gebeurtenissen bekende aan den diplomaat Wladimir d'Ormesson, en hetgeen ik vroeger reeds citeerde: ‘Wij hebben de groote fout begaan om de Duitschers voor Franschen en de Franschen voor Duitschers te houden.’

Wat wij begrijpen moeten

Europa had alle redenen in 1918 om de 1.700.000 Fransche dooden te eeren als redders. Het heeft dit niet gedaan. Het heeft ze vergeten in de koude, bloedige aarde. Op 't oogenblik duizelen alle Europeesche naties aan de boorden van een grondeloozen afgrond; niet 't minst de Zweden, waar Hermann Goering in 1918 de Duitsche vliegtuigen in veiligheid kon brengen. Als het huiveringwekkende gevaar overmeesterd is en geweken kunnen de volkeren opnieuw de Fransche dooden vergeten en den rouw der overblijvenden. Mogen de naties tenminste tot haar eigen bestwil zich herinneren, dat Frankrijk onder pressie van gezamelijk Europa op 30 Juni 1930 den Rijn ontruimd heeft vijf jaren vóór den bij verdrag vastgestelden datum, en dat Duitschland deze daad van verzoening, tien weken later beantwoordde door 107 Hitlerianen af te vaardigen naar den Rijksdag. Laten de volkeren zich herinneren, dat zij nog in 1933, bij de bewindsaanvaarding van Hitler, de ontwapening gewenscht hebben van Frankrijk. Laten zij zich herinneren, dat de Ligne-Maginot gebouwd is ondanks Europa. Zij zullen begrijpen. Zij zullen recht doen wedervaren. Zoo zal ook na de overwinning het Fransche schild zijn diensten kunnen bewijzen tot behoud van allen.

[verschenen: 30 december 1939]