Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Voor het allerergste

Heeft Frankrijk een tweede Maginot-linie gebouwd, welke reikt van de Noord-Zee tot Savoje en welke evenals de Siegfried-linie bestaat uit een combinatie van veldverschansingen.

Parijs, 11 December [1939]

Het is niet alleen het Fransche volk maar ongeveer de heele wereld die ongeduldig en humeurig een opmerking gemaakt heeft welke sedert half-October min of meer voor de hand lag. Frankrijk, zei men, riep acht millioen soldaten op en heeft er vijf onder de wapenen. Wat voeren al die mannen uit, terwijl de tijd grijzig en effen heenkruipt met twee oorlogs-communiqué's per etmaal, welke men bijna niet meer lezen en niet meer onderscheiden kan wegens hun kleurlooze eentonigheid?

Wat voeren ze uit den ganschen langen dag, die millioenen waarvan nauwelijks twee duizend over 't geheele front in 't gevecht zijn? Waarmee houden zij zich bezig van den morgen tot den avond, onder den regen die gutst en druipt, in den natten stormwind, die haast onafgebroken gemiauwd heeft door de schoorsteenen en de reten der luiken? De civielen, gapend over een krant zonder nieuws, over frontkaarten waarop niets veranderde, begonnen zich ongerust te maken over het moreel der militairen. Op hun manier zijn ze heldhaftig, de civielen, en als er eenmaal oorlog is willen ze iets zien gebeuren. Het is moeilijk om aan hun verbeelding voldoende kast te geven. Zij verslinden de evenementen bij dozijnen en vragen steeds meer. Bij gebrek aan drama en actie voelden zij zich een beetje teleurgesteld en konden zich nauwelijks weerhouden het te bekennen. Ze dachten aan de troepen van Hannibal te Capua, aan de spreekwoordelijke ‘délices de Capoue’. Is er iets slechter voor de krijgshaftigheid van een leger dan de mollige verveling van een grauwen lediggang, in cantonnementen waar 't niets doet dan regenen?

Een tweede Maginot-linie

Op deze bedenkingen, die onbescheiden zijn maar menschelijk en al te menschelijk, kwam een antwoord. Het Fransche leger heeft niet stil gezeten. Het heeft niet gepandoerd in 't oneindige achter wolken van tabak en de traditioneele flesch rooden wijn. Het heeft niet geëxerceerd als marionetten. Het heeft niet enkel brieven geschreven aan kennissen en verwanten (de pastorijen beweren zeven millioen per dag) en brieven ontvangen. Het Fransche leger heeft gewerkt, ongeloofelijk en reusachtig gewerkt.

Zoodra het gemobiliseerd en geconcentreerd was, zoodra bleek dat Blitzkrieg en theatrale, geniale massa-strategie alleen bestonden tegenover kleine en gemiddelde naties, is het Fransche leger begonnen met den bouw eener tweede Ligne-Maginot. Dit zal ongetwijfeld vreemd rijmen bij de reputatie van onneembaarheid welke de eerste Ligne- Maginot bezit, met haar kilometers lange catacomben van cement met haar onderaardsche spoorlijnen, haar electrische installaties, haar machine-kamers met Diesels en dynamo's, haar kolossale olie-reserves, haar water-putten, haar liften, haar keukens, haar zware, hermetische poorten, haar kanonnen onder koepels die draaien in alle richtingen, haar enorme stapels mondvoorraad, haar vernuftige methoden van lucht-verversching, haar observatieposten, haar veelvoudige systemen van signalisatie, haar ondoordringbare kruisvuren, haar kuilen, vallen en klemmen voor tanks, haar ondermijnde toegangswegen, haar bezetting van specialisten, haar dekkingstroepen, de legercorpsen die manoeuvreeren achter of voor de betonnen wallen.

Onwaarschijnlijke hypothesen

In werkelijkheid is deze vesting met haar fantastische, sluiksche machinerie om dood te zaaien waarschijnlijk en wellicht onneembaar. Maar niemand kan dat beamen met een absolute zekerheid, zoolang proefondervindelijk het bewijs niet geleverd is. Men weet niet welke kanonnen de vijand in 't veld zal brengen, en al wist men het, men kent hun effect niet. Men weet niet welke tactiek de tegenstander zal verzinnen. Men kan zich uitstekend voorstellen b.v. dat de Ligne-Maginot door een overweldigende uitzwerming van vliegtuigen over een gegeven afstand wordt afgesneden van de rest van 't land, van 't leger, en zóólang bestookt wordt tot over een ruimen sector al haar munitie uitgeput raakt.

't Eenige inderdaad dat aan de Ligne-Maginot nog ontbreekt, en altijd ontbreken zal, zijn onderaardsche munitie-fabrieken. Met deze hypothese behoeft de vesting niet te vallen; de vijand stormt er overheen. En al redeneert men bij zulke veronderstelling alsof de Fransche en Engelsche luchtmacht niet bestaat, al redeneert men zonder rekening te houden met de verliezen welke de vijand zal loopen, men weet daarentegen zelfs niet bij benadering over hoeveel luchtmachines de tegenstander beschikt, hoeveel hij zal kunnen en zal willen wagen voor een bestorming welke hij beslissend wenscht. In ieder geval is het verstandig om in een oorlog altijd en overal het ergste te voorzien en bijgevolg te veronderstellen dat de Ligne-Maginot doorbroken zal worden of geneutraliseerd.

Het Fransche leger bouwde dus een tweede vesting-lijn waarop de vijand zal stuiten, wiens offensief misschien kan slagen ten koste van schrikbarende offers (nimmer waren de Duitschers karig met staal en spaarzaam met levens) maar wiens krachten niet onuitputtelijk zijn.

Die nieuwe linie reikt van de Noord-Zee tot aan Savoje, en zal vervolgens, als men tijd heeft, zonder twijfel reiken tot de Middellandsche Zee.

Zij bestaat niet, zooals de Ligne-Maginot, uit een reeks van permanente fortificaties, maar gelijk de Siegfried-linie en de Mannerheim-linie der Finnen, uit een combinatie van veldverschansingen, wat de beide partijen ten laatste verzoent die er in Frankrijk altijd geweest zijn: de aanhangers van het groot-werk en de aanhangers van het klein-werk. De eenen hebben nooit geloofd aan de doelmatigheid van de vesting-concepties der anderen. Beiden kunnen nu gerust en voldaan zijn.

Enkele cijfers

Temeer wijl de tweede gordel in volumen en uitgebreidheid nauwlijks onderdoet voor de eerste en daarenboven slechts een gedeelte is van het ontworpen programma. Enkele cijfers die verstrekt werden kunnen dit aantoonen.

In drie maanden werden voor de tweede linie 700.000 kubieke meter beton gefabriceerd en gegoten. Dit vertegenwoordigt een muur van één meter hoogte bij één meter dikte welke van Amsterdam tot Parijs zou loopen en nog 200 k.m. verder. Voor de bewapening van dat beton zijn 100 millioen kilo ijzer verbruikt.

In drie maanden zijn 4.500.000 kubieke meter aarde omgewoeld. Uitgedrukt in een bevattelijk beeld had deze massa uitgegraven grond een kanaal van normale diepte en breedte kunnen vormen over een afstand van meer dan 150 k.m.

In drie maanden werden 16.500.000 kubieke meter prikkeldraad uitgezet. Genoeg om alle zee- en land-grenzen van Frankrijk te omheinen over een breedte van 4 meter. Voor deze versperring werden vier millioen palen in den grond geslagen en 65.000 ton stekels verwerkt. Gedurende dezelfde drie maanden zijn de verkeerswegen waarover deze enorme vrachten gerold hebben onderhouden in den toestand van perfecte berijdbaarheid die hun eigenschap was bij het uitbreken der vijandelijkheden.

Sinds September derhalve is de veiligheid van Frankrijk verdubbeld. En tegenover dit merkwaardige feit aarzelt men tusschen de verschillende gewaarwordingen die het wekt. Bewondering en verwondering. Bewondering voor een titanischen arbeid (de eerste Ligne-Maginot verbruikte 1.500.000 kubieke meter beton in zes jaren) onder de ongunstigste weersgesteldheden en in den kortsten tijd. Bewondering voor de bezonnenheid van het Fransche commando dat zijn eigen krachten niet overschat en, gedachtig een oude spreuk, zich herinnert te wantrouwen. Verwondering voorts, matelooze verwondering, dat zulke kapitale verdedigingswerken ongehinderd konden geschieden, alsof het nog vrede was. De vijand heeft noch hun aanvang kunnen beletten, noch hun voortzetting, noch hun voltooiing.

Frankrijk onderschat zijn tegenstanders niet. Doch beurtelings heeft de vijand, met zijn dreigementen van Blitzkrieg en ‘Bliksem in den nacht’ lijdelijk en machteloos moeten toezien dat Frankrijk ordelijk mobiliseerde, ongestoord concentreerde, kalm zijn reeds geoefende reserves hardde voor den krijg, onbelemmerd zijn luchtvloot hernieuwde en uitbreidde, in een regelmatig tempo zijn oorlogsindustrie vertienvoudigde, bedaard zijn binnenlandschen, communistischen vijand onschadelijk maakte, rustig de Engelsche troepen installeerde, zonder strubbelingen een Poolsch, een Tsjechisch leger in 't geweer bracht, regelmatig zijn defensie tegen luchtaanvallen perfectionneerde.

Nooit heeft een vijand, prat op zijn macht, prat op zijn snelheid, zoo vele en zoo prachtige gelegenheden om toe te slaan, om te ontredderen, onbenuttigd laten voorbijgaan. Per slot en tot overmaat van alles heeft hij werkeloos moeten toezien dat de Franschen een nieuwen vestinggordel aanleggen waar hij zich te pletter zal loopen als de eerste hem niet verbrijzelt. Dit zijn teekenen en verschijnselen welke niemand mag verwaarloozen wanneer hij denkt aan het einde.

[verschenen: 29 december 1939]