Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

De mobilisatie der machines

Frankrijk, dat vijf millioen mannen mobiliseerde als soldaten, dat de gansche bevolking zijner productiefste provincies langs Rijn en Moezel verhuisde, reorganiseerde wat overbleef binnen drie maanden tot één onmetelijke fabriek...

Parijs, 7 December [1939]

De industrieele mobilisatie van Frankrijk, monumentale, cyclopische opzet, nadert haar laatste voltooiing, en sedert het begin dezer maand is het de pers veroorloofd te gewagen van een verrichting die, ook slechts oppervlakkig, onvolledig, uit de verte gezien, reeds den indruk geeft van iets fabelachtigs, van iets ronduit ongeloofelijks.

Het is inderdaad fabuleus, een waar mirakel, wat Frankrijk binnen weinig tijd, binnen minder dan honderd dagen, uit den grond heeft getooverd.

Alleen voor den aanbouw van vliegtuigen verrezen meer dan duizend fabrieken, groote en kleine. Niets dan hun outillage kostte de som van twee milliard.

En gij kunt uitrekenen wat één milliard is: Een mensch, die iederen dag een biljet van duizend zou willen verteren, heeft met zijn milliard voor 27 eeuwen en 39 jaren geld in kas. Met twee milliard zou hij pas den bodem beginnen te zien na vijf duizend vier honderd jaren. Waarlijk, hoe men er ook mee goochelt, een milliard blijft iets respectabels, iets ontzagwekkends.

Nochtans is die outilleering weinig, nauwelijks meer dan een bagatel, vergeleken bij de organisatie. Die ruim duizend vliegtuigfabrieken zijn verspreid over het gansche territorium. Daar worden de vleugels vervaardigd, daar de wielen, daar de staart en het roer, daar de romp, daar de mechaniek van 't landingsstel, daar de motor-kap, daar de loop van het motor-kanon, daar de motor-zelf, daar de reservoirs, die in de meeste gevallen tevens stoel zijn voor den bestuurder, daar de mitrailleuses, daar ginds en in alle lichtingen de vijftig of meer apparaten, die een tegenwoordige vliegmachine gecompliceerder maken dan de geraffineerdste instrumenten. Alle fabrieken zijn minstens dubbel, sommige driedubbel en vier-dubbel. Wanneer aan de eene ergens een ongeluk overkomt kan de andere, gelegen in een tegenovergestelden hoek blijven leveren, en zonder moeite haar productie verhoogen. Een merkbare onderbreking der productie zou slechts veroorzaakt kunnen worden door het onwaarschijnlijkste der toevallen. Want ook de centrales, waarheen de honderden onderdeelen vervoerd worden per auto of per trein, de centrales, enormer dan de halls der grootste Parijsche spoorwegstations, waar men de oorlogsvogels in elkaar zet, zijn meervoudig en verspreid over kapitale afstanden. De fabricatie, het vervoer, de monteering alles gaat op de klok, alles werkt met de regelmatigheid van een horloge. Het staat nimmer stil. De taak vangt nooit aan, omdat zij doorgaat over het heele etmaal. De mannen boven de veertig jaar arbeiden overdag en 70 uren per week. De jongeren des nachts. De vrouwen echter, om niet de huisgezinnen te ontwrichten en om de vitaliteit der moeders te sparen voor de komende generatie, arbeiden nergens langer dan zes uur per etmaal. Doch de Zondag bestaat niet meer. Zonder ophouden draaien de gonzende dynamo's, dag en nacht, week aan week. Alles loopt electrisch en elk werktuig heeft zijn individueele beweegkracht. Nergens ziet men nog, zooals vroeger, dat krioelende woud van drijfriemen, evenmin die webben en netten van kabels of buizen. Men zou zeggen, dat ieder voor zich werkt alsof hij thuis is. Elk werktuig werd een klein-bedrijf in het groot-bedrijf.

Niet meer te vernietigen

Een vijand, de middelen bezittend om doortastend in te grijpen, had misschien den opbouw, de inrichting van zulk een wijd-vertakte industrie, welke meer produceert in enkele weken dan de gezamenlijke Fransche vliegtuigfabrieken van vóór den oorlog in een jaar, kunnen storen, vertragen, verhinderen.

Misschien. Maar stellig kan hij ze niet meer stopzetten. Men kan globaal becijferen wat dat kosten zou, een dergelijk offensief in een goed verdedigden cirkel van zes honderd k.m. doorsnede, alleen reeds aan benzine. Duizenden en duizenden tonnen. Wij mogen geen getallen citeeren betreffende de rendeering eener reusachtige nijverheid welke vliegtuigen aflevert in het tempo van auto's. Wij kunnen echter verzekeren, dat het Fransche front welken omvang de lucht-acties ook zullen aannemen, hoe het zich ook uitbreide, of waarheen ook het front zich verplaatse, nimmer behoeft te duchten in kwantiteit onder te doen voor een tegenstander dien het in kwaliteit reeds evenaart en overtreft, getuige het legendair geworden gevecht van 6 November, waarin 9 Fransche jagers den strijd opnamen tegen 27 Messerschmidts, van welke zij er negen neerschoten, de overigen op de vlucht dreven, en ongedeerd huiswaarts keerden. Zelfs afgezien van de Amerikaansche. de Canadeesche, de Engelsche, de Australische bijdragen aan materiaal zal de Fransche vliegtuig-industrie voortaan opgewassen zijn tegen alle productie-mogelijkheden van den sinds twee jaren totalitair gemobiliseerden vijand.

Andere fabrieken

En wat geldt voor de lucht-machines geldt ook voor de pantserwagens. Een char d'assaut van 12 ton, bestaande uit 1350 onderdeelen, met een blindeering van 3 cm. dikte, zonder een enkelen bout of klinknagel, spiegelgladden, afgeronde kuras waarop kogels en granaten afketsen, met een motor van 120 4 150 p.k., die zijn volle kracht kan concentreeren op alle afzonderlijke hoeken van het voertuig, waardoor het binnen enkele seconden kan draaien naar alle richtingen, als een tol om zijn middelpunt, zulk een tank, met zijn kanon van 75 mm., met zijn mitrailleuse, met zijn radio, met zijn volledige munitie-kamer, vereischt kant en klaar niet meer dan 200 arbeidsuren. In één enkele monteeringscentrale leveren 80 werklieden er 60 van per maand, en op 't eind van dit jaar zal het productie-cijfer verdubbeld worden voor iedere centrale.

Men heeft fabrieken gebouwd voor de kogels der motor-kanonnen van vliegtuigen, kogels, die blinken als een juweel, en waarvan één treffer een bombardeerder van 10 ton in tweeën splijt. Fabrieken voor een wonderbaarlijk snelvuurgeschut tegen luchtmachines, een Fransche uitvinding, dat een lader van 500 patronen van 20 mm. automatisch lost in een cadans welke ik niet het recht heb nader aan te duiden. Fabrieken voor machtige radiogoniometrische apparaten, welke de vliegtuigen den weg aanwijzen tot aan de uiteinden van Europa. Fabrieken voor kleurstoffen om de uniformen te verven. Fabrieken voor schoenen. Fabrieken voor geweren. Fabrieken voor allerlei soorten van kanons-loopen. Fabrieken voor bommen en granaten, waar één enkele draaibank elke tien uur twee duizend projectielen boort en slijpt met een precisie van een honderste mm. Fabrieken voor verbandmiddelen. Fabrieken voor ontploffingstoffen of liever ‘voortstuwingsstoffen’ zooals men tegenwoordig zegt. Want het kruit ontploft niet meer, het stuwt. Fabrieken onder den grond, in de bosschen, in de bergen, op de afgelegendste oorden. Fabrieken zelfs van houten logementen voor duizenden gecantonneerde arbeiders. Velen immers liggen zoover van de verkeerscentra, zoo uitmiddelpuntig, dat aan het dagelijksch transport der werklieden niet gedacht kon worden.

Het moet nog beginnen

Een waar mirakel. Frankrijk, dat vijf millioen mannen mobiliseerde als soldaten, dat de gansche bevolking zijner productiefste provincies langs den Rijn en Moezel verhuisde, heel het Frankrijk, dat na deze gedwongen desorganisatie overbleef, reorganiseerde zich binnen drie maanden tot een onmetelijke, ontzaglijke fabriek.

En niets geeft een duidelijker besef van den oorlog, van het feit, dat hij eigenlijk nog niet begonnen is, van wat hij worden zal als hij eenmaal voorgoed losbreekt, niets geeft een overtuigender bewijs, dat de Franschen hem onverbiddelijk zullen voeren tot het gewenschte einde, en niets is onheilspellender voor de tegenstanders van vandaag en morgen dan die reusachtige, onafzienbare, volslagen mobiliseering aller energieën, jonge en oude, vrouwelijke en mannelijke, koloniale en metropolitaansche, alle energieën van een geheel volk.

Wat men ook bewere in de kranten, over kansen op een revolutie in Duitschland, over conflicten tusschen Hitler en zijn generaals, over latente tweespalten tusschen Berlijn en Moskou, de Franschen die de natie leiden ordonneeren haar kracht, alsof zij van die geruchten geen syllabe gelooven.

Zij onderschatten den vijand niet. Zij maken zich niet de geringste illusies over de worsteling, haar duur, haar verwoedheid. Het eenige waarvan zij zeker willen zijn, hoe ook het duel zich ontwikkele, lang of kort, vinnig en moorddadig of van begin tot einde expectatief en gemodereerd, het eenige waarover de Fransche chefs onder alle denkbare omstandigheden gerust willen zijn dat is de uitslag.

Want ditmaal zal de uitslag definitief zijn voor langen tijd, voor eeuwen wellicht. In Amerika, en elders, vergelijkt men Hitler dikwijls met Napoleon. Hier vergeet men geen oogenblik, dat wij niet meer leven in de dagen en met de technische middelen van Bonaparte, die behoort tot de oudheid. Hetgeen mogelijk was onder Napoleon, de militaire herleving van Pruisen tusschen 1806 en 1813, Jena en de Volkerenslag, een figuur als Andreas Hofer, een campagne met zeisen, sprookjes als de ontsnapping van Elba, dat belet en verijdelt in onze dagen een gemotoriseerde brigade, een sectie mitrailleuses, een vliegend tirailleurs-corps. Dat beletten zij voor immer en altijd. vanaf de stonde waarin het lot bezegeld wordt op het laatste slagveld.

[verschenen: 23 december 1939]