Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Het noodzakelijk offer

Hitler en zijn secte zijn niet meer te redden: hij kan hoogstens Duitschland nog redden door onverwijld de wapenen te strekken, door zonder dralen de witte vlag te hijschen, door alle voorwaarden te aanvaarden hoe draconisch zij mochten zijn, en daarna zoo spoorloos mogelijk te verdwijnen.

Parijs, 9 November [1939]

Toen hij de telegrafische bemiddelings-voorstellen las waarmee Koningin Wilhelmina en Koning Leopold III zich richtten tot de leiders der belligerente mogendheden, heeft menig Nederlander in Frankrijk aan de woorden gedacht van den Zwijger: het is geenszins noodig te hopen om te ondernemen.

Want hoe gaarne ook ieder die een hart heeft het mogelijke en het onmogelijke zou willen beproeven om den dood af te wenden van zoovele jonge levens en de calamiteiten van zoovele bloeiende landstreken, er bestaat niet de allergeringste kans op een gelukkigen uitslag. De huidige conjunctuur der werkende krachten laat geen glimpje, geen sprankje hoop op vrede. Het is voor vrede te laat en te vroeg. Het is nog geen tijd.

Hitler's laatste kans

Zeker, redelijk redeneerend zegt men: Hitler zou verstandig en patriottisch handelen, wanneer hij de wapenen neerlegde. Hij zal daarmee niet alles sauveeren, niet eens zichzelf. Maar misschien zal hij nog redden wat voor Duitschland het voornaamste is: het werk van Bismarck; zijn eenheid, zijn macht. Wat hij ook probeerde buiten dit nauwe perspectief van het Caudijnsche juk voor hem en zijn aanhang, het is alles verwoestend en nutteloos.

De overwinning zal hem ontsnappen. De eenige gelegenheid om Engeland een kolossalen, een wellicht doodelijken slag toe te brengen, is verkeken.

Toen kapitein Prien een vaargeul ontdekte naar de reede van Scapa Flow, had hij zonder den Royal Oak te torpedeeren rechtsomkeert moeten maken, denkend: Waar doortocht is voor één onderzeeër is ook doortocht voor tien, voor twintig, en hij zou de gansche daar geankerde vloot een volgenden nacht naar den kelder gezonden hebben.

Een dergelijke buitensporige kans biedt zich nimmer weer aan. De duikboot-oorlog zal nog woeden, hij zal nog rampen maken. Doch hij is reeds verloren en alle verdere rampen zullen de kosten der nederlaag slechts verhoogen. Want ook te land en in de lucht wacht Hitler de nederlaag. Als zijn generaals eenig middel gezien hadden om de Ligne Maginot in te deuken, zij zouden 't niet verzuimd hebben. Wat baat het hun door Holland, België, Luxemburg of Zwitserland te trekken? Zij zullen het aantal hunner tegenstanders vermeerderen om per slot te stuiten op de Fransche strijdmacht die intact is, die slechts wacht op een signaal en een opening om te marcheeren tegen den vijand.

De weg naar den Balkan

De weg naar den Balkan is bezaaid met dezelfde hindernissen. Vroeg of laat zullen de invallers er de Franschen ontmoeten, evenals in 1914, want de zee is vrij. De weg naar Roemenië is versperd door de Russen. Stalin kan het hek van den dam doen en den oorlog vermijden voor zichzelf. Dan zullen de Duitschers op Fransche troepen stooten in Roemenië omdat het accoord met Turkije de vaart openhield door de Dardanellen. Vecht Stalin zelf mee, dan zullen niet alleen de Turken oprukken naar den Caucasus, maar nogmaals de Franschen. Om de Russen te verslaan behoeft men hen slechts te expulseeren van hun petroleumvelden. Of ze zóó te bombardeeren dat zij geen druppel meer leveren. Binnen het jaar zal de Russische kolos op de knieën liggen. Niet uitsluitend omdat zijn tanks, vliegtuigen en auto's geen brandstof meer zullen hebben. Maar vooral omdat hij zijn totalen landbouw motoriseerde.

Resultaat altijd hetzelfde

Al die plannen, een tocht naar Britsch-Indië inbegrepen, zijn méér dan hasardeus voor de Duitschers. Zij zijn daarentegen secuur voor de Franschen. Verlies niet uit het oog dat Frankrijk een mogendheid is van honderdtien millioen onderdanen. Veertig millioen blanken, zeventig millioen kleurlingen, militair perfect geoefend wat de mannen betreft, uitstekend bewapend, loyaal, strijdlustig en enthousiast voor avonturen.

Of Hitler talmt of niet talmt, het resultaat blijft hetzelfde. Elke actie, in welke richting ook, moet dood loopen en zal hem noodlottig worden. Maar hoe meer hij talmt, des te gewisser is zijn ondergang. Vandaag in het nauwelijks opgewassen tegen de Fransch-Engelsche luchtvaart. Dank zij de opheffing van het Amerikaansche embargo kunnen de Franschen en Engelschen hun luchtmacht binnen vijf maanden (vóór de lente) verdubbelen, binnen een jaar verdriedubbelen.

Verloren...

Al deze vooruitzichten staan zoo goed als gelijk met zekerheden. Wat vermag Hitler tegen dit onafwendbare? Hij zal probeeren als een dolleman verwoede stooten toe te dienen, ruïnes aan te richten links en rechts, terreur uit te oefenen. Niets zal het hem helpen. Hij zal zijn geval slechts verergeren, als boontje om loontje komt. Hij kan speculeeren op een moreele inzinking der Franschen. Maar toen hij zich in den oorlog wierp tegen Polen heeft hij ook gespeculeerd op hun passiviteit. Hij kent de Franschen niet. Hij kent ze slechts uit tendentieuze beschrijvingen. Of hij kent ze slechts zooals hij ze 't liefst wil zien. Vandaag is 't te laat om ze te kennen en te zien gelijk zij zijn, gelijk wij ze hem meer dan een vol jaar, vermanend, verwittigend, waarschuwend beschreven hebben.

Te laat. Verloren is hij en zijn secte. Zooals de Franschen zijn, zooals ze blijven in den oorlog (en ik spreek niet eens van de Engelschen) kan hij hoogstens Duitschland nog redden door onverwijld de wapenen te strekken, door zonder dralen de witte vlag te hijschen, door alle voorwaarden der geallieerden te aanvaarden, ookal zouden zij draconisch zijn, en daarna zoo spoorloos mogelijk te verdwijnen.

Hoe eer hoe beter. Hier geldt geen prestige meer, geen eigenliefde, geen trots. De komende nederlaag zal alle prestige, eigenliefde, trots, vermorzelen. Vandaag kan de overgave nog vrijwillig geschieden. Straks zal elk offer bezwaard zijn met een ondelgbaren doem.

De categorische imperatief

Wij weten dat het offer onaannemelijk is voor Hitler. Hij bevindt zich in de positie van Napoleon na Elba, als men 't groote mag vergelijken met het kleine. De Napoleon der Honderd Dagen twijfelde niet in zijn binnenste dat hij zich in een onderneming stortte die hopeloos bleef, ook al hadde hij Waterloo gewonnen. Hij kon echter geen weerstand bieden, geen vaarwel zeggen aan, de wonderbare impuls waaraan hij altijd gehoorzaamd had, en wier diepste eigenschap is dat zij geen neen gedoogt, zelfs niet in haar laatste stuiptrekkingen die onvermijdbaar zijn als de laatste opflakkeringen van een stervend vuur.

Als evenwel het vrijwillige offer van Hitler, geteekend door een fatum, voor Hitler niet aanvaardbaar is, dit neemt niet weg dat het gedicteerd wordt door de onverzettelijke wetten der logica. Het strookt met de rede. Het vloeit voort uit de feiten. Het is de consequentie, de resulantie van concrete gegevens. Het druischt niet in tegen onze categorische imperatieven. Het harmonieert ermee. Het beantwoordt aan onze begrippen, gevoelens, instincten van moraal en recht. Het bevredigt onze gewetens. En waren er de feiten niet, dit alles reeds zou voldoende zijn om het offer van Hitler te stempelen met een merk van onverbiddelijk moeten.

Alles echter wat men kan voorstellen aan Frankrijk, aan Engeland, elke concessie, elke zwakheid, elke weifeling welke men kan suggereeren aan de geallieerden, alle consideraties welke men hen in overweging kan geven, dragen het teeken der onlogica. Zij negeeren de materieele feiten. Zij zijn strijdig met ons intellect, met onze aspiraties, zelfs in laatste instantie met onze belangen. Zij vloeken, zij schreeuwen met ons ingeschapen rechtsbesef. Zij impliceeren en veronachtzaming van alle eeuwige en alle tijdelijke wetten, een beschadiging der hoogste en der laagste orde. Zij zijn onredelijk en onzedelijk. Daarom kennen wij reeds het antwoord van Chamberlain en Daladier; daarom oordeelen wij het goed. Er gebeure wat wil, wij kennen den loop en het einde van onzen weg.

[verschenen: 27 november 1939]