Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Moderne legeraanvoering

De kapitein van 1939 moet even geleerd zijn als de generaal van 1914 en de mechaniseering van den oorlog had voor het individu een anti-mechanisch resultaat en verheft den gewonen soldaat van ‘kanonnenvleesch’ tot persoonlijkheid en ridder.

Parijs, 6 November [1939]

Wie van vergelijkingen houdt tusschen hoe het hier is en elders, of wie een kijk wil hebben op de innerlijke structuur van een modern leger, op een zijner eenvoudigste en gewichtigste elementen, of wie zijn oog wil wenden naar de wezenlijkheden van een hedendaagschen oorlog, niet zooals de correspondenten hem beschrijven, maar zooals hij bij nacht en ontij gevoerd wordt door het overgroote meerendeel der manschappen, en vooral die beroepshalve nieuwsgierig moet zijn naar hetgeen de Franschen op 't oogenblik verstaan onder infanterie, la reine des batailles, en wat dat eigenlijk verbeeldt, die trachte zich zoo spoedig mogelijk de handleiding aan te schaffen welke dezer dagen verscheen onder den titel: ‘Instruction pour les unités de fusiliers-voltigeurs’.

Wat moderne aanvoering eischt

Het is een nieuw reglement voor de methode van africhting en tevens de gebruiksaanwijzing eener simpele compagnie voetvolk, welke de kern, de substantie vormt der Fransche weermacht. Een bataillon namelijk, onderdeel van een regiment, is samengesteld uit drie compagnieën van fuseliers-voltigeurs, elk 160 à 180 manschappen tellend, en één compagnie d'accompagnement. Deze compagnie van begeleiding groepeert in het bataillon de mitrailleuses, lichte en zware, de kanonnen van 37 mm en de mortieren van 80 mm. De compagnieën van fuseliers-voltigeurs zijn derhalve verreweg het talrijkst en door hun overwicht maatgevend. Voor hen uitsluitend, voor den kapitein en de officieren die haar commandeeren, is de nieuwe instructie bestemd. En zoo bondig als zij is, zij is geenszins kort. Zij bevat twee honderd pagina's, compact bedrukt met kleinen tekst. Twee honderd bladzijden voor niets dan een compagnie! Maar zelden werd meer theorie samengedrongen in minder ruimte. Als echter de aanvoering eener elementaire eenheid der moderne infanterie reeds zooveel kennis eischt, wat moet dan een bataillon vergen, een regiment, een brigade, een divisie, een legercorps?

De goede oude tijd inderdaad met zijn romantische ideeën van massa-lichting, van volks-oorlogen, van natjes die ‘als één man’ te wapen snellen en alle andere trompettende concepties welke het Napoleontisch epos achterliet in de verbeelding en in de kazernes, die goede oude tijd is onherroepelijk voorbij. Hij werd pre-historie. Hij is ante-diluviaansch geworden.

300 K.G. projectielen per minuut

Waar zijn de sympathieke dagen van 1914 toen de kapitein een compagnie commandeerde van 250 à 300 manschappen, die uitsluitend bewapend waren met een geweer en met een bajonet? Zij zijn ons dichtbij en niettemin behooren zij voortaan tot een primitief tijdperk. Van de uniformiteit der bewapening bleef niets over dan het uniform. Al het overige werd gedifferentieerd, gediversifieerd, functionneel gevarieerd, gespecialiseerd, organisch vercompliceerd, getechnificeerd. Vandaag, in plaats van 250 aartsvaderlijke geweren, zoogenaamde repeteergeweren, moet de kapitein die 180 man aanvoert, oordeelkundig, deskundig in actie brengen: primo 12 fusils-mitrailleurs, welke practisch 200 schoten lossen per minuut; secundo 4 granaat-werpers die een draagwijdte hebben van 450 meter en in een tempo van 15 à 20 per minuut een ontploffend projectiel lanceeren van 7 pond; tertio een mortier van 60 mm, dat over een afstand van duizend meter elke drie seconden een ontploffend projectiel schiet van 1300 gram.

Met niets dan deze vuurmiddelen en zonder de bekende geweren, de hand-granaten te rekenen waarmee ieder soldaat is toegerust, kan de kapitein eener compagnie fuseliers-voltigeurs elke minuut meer dan 300 kilo projectielen afzenden naar zijn tegenpartij.

Elk dezer vuur-middelen heeft zijn eigen schiet-methode welke wisselt met het terrein en met het doel. Samen stellen zij het moeilijke probleem om hun verschillende effecten te combineeren met een maximum van krachtdadigheid. Daarenboven heeft de chef van zulk een compagnie onder zijn orders en zijn toezicht een compleet signalisatie-materiaal voor dag en nacht, de installaties voor telefonische communicaties met en zonder draad, een auto voor munitie-proviandeering, een auto voor bagage en mond-voorraad en op den koop toe een rollende keuken.

Improvisatie uitgesloten

Bij een dergelijke verscheidenheid van werktuigen is alle improvisatie, alle dilettantisme, alle aangeboren krijgsmanstalent en spreekwoordelijke ‘science infuse’ buitengesloten. Een soldaat van Napoleon (die zelf overigens debuteerde als luitenant) had den maarschalksstaf in zijn ransel. Een soldaat van Gamelin (die eveneens begon als luitenant) heeft geen enkele wijsheid meer in pacht.

Men kan nog promoveeren op de slagvelden. Maar iedere promotie moet voorbereid worden in een studeer-kamer. Een kapitein van 1939 is even ‘geleerd’, even wetenschappelijk onderlegd en doorkneed, even competent als de generaal van 1914.

Met de raffineering van het materiaal loopt de raffineering van het intellect parallel. Zelfs de gewone soldaat is niet meer wat hij pas twintig jaar geleden nog was, een nietig onderdeel eener hoeveelheid, bijna onpersoonlijk ingrediënt van een grooten hoop, verloren, verdronken stipje in een menigte van millioenen. Hij werd weer mensch. In het haast onafzienbare complex herkreeg hij zijn individualiteit van denkend, redeneerend wezen, en daarvoor behoeft hij niet eens korporaal te zijn. De kwantiteit bleef. In alle rangen echter vulde zij zich aan, perfectionneerde zij zich met kwaliteit. Elke der 200 pagina's der ‘Instruction pour les unités de fuseliers-voltigeurs’ getuigt van deze merkwaardige ontwikkeling en vooruitgang.

Persoonlijk initiatief

Men zou aan dit feit vele beschouwingen kunnen vastknoopen, zelfs sociale. Waar de kapitein van heden in kennis en verantwoordelijkheid gelijkstaat met den voormaligen generaal, daar evenaart de gewone soldaat in initiatief, doorzicht en vereischt vernuft ongeveer den vroegeren kapitein.

De mechaniseering van den oorlog had dit zeldzame, anti-mechanische resultaat. In het leger, en tot in de laagste rangen domineert, triomfeert een aristocratische levensvorm. Alles wat eertijds amorph was, ongekarakteriseerd, vereffend in een grauwe, ongeschakeerde uniformiteit, wat uitgedrukt werd in een nummer of cijfer, wat deed denken aan een school haringen, een troep vee sinds het geteld werd per millioenen, wat ongeveer alle menschelijke kenteekenen scheen te moeten inboeten om doeltreffend te zijn, wat men samenvatte in den misselijken term van kanonnenvleesch, kortom al wat massa is in zijn meest democratische verschijning, dat alles verdween door den nieuwen stijl die door nieuwe wapenen is voortgebracht en opgelegd. De moderne bewapening welke automatisch heet, is in hare geheele gebruiksaanwending anti-automatisch. Het eerste en voornaamste wat hij eischt is persoonlijk initiatief, intelligentie, schranderheid en critische geest. Zonderlinge paradox: de gecompliceerde, wetenschappelijke, ‘geleerde’ toerusting verleende elken soldaat een soort van ridderslag.

Nu nog een harnas?

Hij droeg reeds een helm tot bescherming van het hoofd. Het eenige wat hem nog ontbreekt, dunkt mij, is een lichamelijk harnas om de edelste en kwetsbaarste organen te vrijwaren. Hoe dikwijls hoort men niet dat een kogel afketst op een medaille, een geldstuk, een portefeuille, een knoop? Bij den stand der huidige metaalnijverheid moet zulk een harnas (zeer licht, soepel, ondoordringbaar in de grenzen van het mogelijke) realiseerbaar zijn. Vóór het einde der vijandelijkheden, geloof ik, zal men ertoe overgaan en de eerste moderne legermacht die haar voetvolk beschut met een persoonlijk pantser zal den laatsten voorsprong verkrijgen welke op 't oogenblik rationeel denkbaar lijkt.

[verschenen: 25 november 1939]