Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Wilhelm II zou kunnen spreken:

Ik was onder de rook van Parijs, ‘hij’ heeft nog geen meter Franschen grond; ik was in Riga dat ‘hij’ heeft prijsgegeven; ik veroverde Polen alleen, was meester van de Oekraïne, Servië en Roemenië, drong Italië binnen tot de Piava; ik overwon Moskou, ‘hij’ buigt voor het Kremlin......

Parijs, 30 Oct. [1939]

Het regent, het regent. Wat een water. Hoe de herfst is verrot in een gutsende en druipende nattigheid. De rivieren stijgen en doorweeken 't land. Men loopt over den grond als op een spons. De halve Saar met zijn tientallen riviertjes en beken, de halve Pfalz zijn een moeras. Men behoeft slechts een spade in de aarde te steken en men ziet een bron wellen, in de loopgraven staan de soldaten tot aan de knieën in een gele, kleverige brij. Langs den Rijn hoort men de pompen der Siegfried-linie zwoegen en slobberen. De Duitschers hebben niet minder te lijden dan de Franschen, want de natuur is neutraal. De Duitschers schijnen er zelfs veel erger aan toe. Primo omdat de Franschen hun stellingen gekozen en ingericht hebben met het oog op een mogelijken vloed. Secundo omdat de Duitsche oever van den Rijn altijd een tikje lager is geweest dan de Fransche en omdat de Duitsche boorden bovendien van oudsher gebrekkiger zijn bewerktuigd tegen overstroomingen.

Geen haast

Maar het regent niet alleen water boven Frankrijk. Het regent ook berichten en geruchten. Vanaf dat de Franschen midden-October de laatste drie dubbel-sporige Rijnbruggen hebben opgeblazen (slechts die van Straatsburg bleef ongeschonden) is het duidelijk dat zij binnen afzienbaren tijd niets zullen ondernemen. Sinds zij hun posities achteruit legden in Saar en Pfalz werd die voorloopige en vrijwillige non-activiteit nog meer dan evident.

Een Fransch generaal gaf waarschijnlijk een nauwkeurige vertolking der opvattingen van het oppercommando toen hij zei: ‘Parbleu, wij hebben de Ligne-Maginot niet gebouwd om te gaan vechten in de Siegfried-linie.’

De Franschen hebben geen haast. Zij kunnen de kat uit den boom kijken, gedurende weken, gedurende maanden. Nog enkele dagen en de Alpen-passen liggen onder de sneeuw. Dat is een muur waarachter men even gerust kan zijn als in een fortificatie van beton. Nog enkele dagen en ook de Pyreneeën zijn ondergesneeuwd. Dat is een tweede muur, mocht die ooit noodig blijken.

De fabrieken draaien

Ondertusschen draaien de fabrieken, dag en nacht, op werkdagen en op Zondagen. Vergeet niet dat de Duitschers op 't gebied van industrieele mobilisatie een voorsprong hadden van minstens één jaar. In de Fransche vlieg-industrie werken op 't oogenblik 300.000 arbeiders. Op volle kracht echter beginnen zij pas te starten, en om superieur te worden was hier een gevoelige achterstand in te halen. Ondertusschen ook kan men zich niet alleen militair organiseeren tot in de puntjes, maar vooral civiel. Er valt nog heel wat te beredderen voor de millioenen provisorisch behuisden die geëvacueerd werden uit de steden en uit de oorlogs-zône. En ondertusschen kan men de diplomatische situatie met al haar onzekerheden rustig laten evolueeren. Het rijk der mogelijkheden is nog onbegrensd in deze sferen. Wie kan zeggen of de Siegfried-linie niet geforceerd zal worden via den Balkan? Zelfs via den Caucasus? De avontuurlijkste hypothesen zijn niet gewaagd. Elke week gewonnen is in ieder geval een regiment gespaard, en daarenboven een regiment gevormd, voor eenigerlei denkbare eventualiteit.

Het regent ook geruchten

De kalmte zou volmaakt zijn zonder dien onophoudelijken regen van berichten. Hij waait aan uit alle hoeken van Europa. Het is een overstrooming van nieuws. Meestal tegenstrijdig nieuws. Dikwijls ongerijmd nieuws. Steeds oncontroleerbaar nieuws. Altijd dreigend nieuws. Nieuws, zóó verward en verwarrend dat het onmogelijk is om er eenige waarheid uit te ontrafelen. Den eenen dag meldt men troepen-concentraties langs de Hollandsche grens. Men geeft zelfs het cijfer der divisies. Niet minder dan 18. De kranten publiceeren kaarten en beschouwingen over het Hollandsche inundatie-systeem. Den volgenden dag is het de Zwitsersche grens waar 12 divisies klaar staan voor de omtrekking der Fransche posities tusschen Bazel en Genève. De militaire journalisten geven geruststellende beschrijvingen van de defensie-werken in het Jura-gebergte. België wordt niet vergeten. Maar de Fransche fortificaties loopen tot het Pas-de-Calais. Beurtelings telegrafeert men dat Duitschland besloten heeft wekelijks 250 vliegtuigen te offeren om de Engelsche slagkruisers een voor een te vernietigen, dat binnen acht-en-veertig uren opzienbarende evenementen zullen plaatsgrijpen, dat de troepen, verzameld in de buurt van Groningen, bestemd zijn voor een landing in Engeland, dat de aanval gelijktijdig zal geschieden te water, te land en in de lucht. Een etmaal later worden de Franschen ingelicht dat de week beslissend zal zijn voor hen. Alles wijst erop, hoewel de bosschen en de bewolkte lucht de waarnemingen belemmeren, dat de Duitschers zich op de Ligne-Maginot zullen werpen met 70 à 30 divisies. De reputatie van onneembaarheid welke dit bolwerk toegedicht wordt is een persoonlijke provocatie aan 't adres van Hitler, die te gaarne grootscheeps fantaseert om de uitdaging te weigeren. Het grandioze offensief echter komt niet; het heet opgeschort tot na den winter. De Duitschers beramen een doorbraak in 't Zuid-Oosten van Europa, naar de petroleumbronnen van Roemenië. De verplettering van Frankrijk wordt uitgesteld tot de lente, als de Engelsche tegenstand verbrijzeld is.

Alles kan gebeuren

Let wel dat geen enkele dezer informaties a priori onwaarschijnlijk klinkt. Elk der feiten, zooals ze worden voorgesteld, behoudens hun resultaat en verloop, zijn gebeurlijk, en kunnen gebeuren voor de avond valt aan den dag van heden. Zij zijn echter dermate aleatoir dat men de vraag zou kunnen opperen waarom de censuur berichten doorlaat die klaarblijkelijk geen ander doel hebben dan den tegenstander op valsche sporen te brengen, hem te ontzenuwen door hem in spanningen te houden welke het moreel zoo verlammen dan toch riskeeren te vermoeien. Schijnbaar immers druischt niets sterker in tegen het Fransche temperament dan passiviteit en geduld onder de bedreiging.

Onvatbaar voor alarm

Ten eerste zou de inschikkelijkheid der censuur hieruit verklaard kunnen worden, dat bij gebrek aan alle ander nieuws, de kranten, zelfs gereduceerd tot vier pagina's, voor de helft blanco zouden moeten verschijnen, wanneer men de geruchten schrapte. Want er is weinig of geen tooneel, geen muziek, geen literatuur, geen exposities, zoo goed als geen mode, geen politiek, en zelfs de misdaden, de echtelijke drama's, verdwenen bijna uit de kolommen der dagbladen sinds de oorlog uitbrak.

Een tweede reden daarnevens kan aangevoerd worden die degelijker is en grondiger. De Duitscher mag de Franschen veilig overstelpen met de onheilspellendste geruchten. Zij zijn onvatbaar voor alarm. Niet alleen omdat de gemeenplaats van den nerveuzen, wispelturigen Franschman, ook al gebruiken de Duitschers dit cliché nog, tot de fabels gerekend mag worden sinds het gansche Fransche volk zijn geduld bewees en oefende in een vier-jarigen loopgraaf-oorlog. Maar veel meer wijl de Franschman een gemakkelijk en onfeilbaar middel heeft om zich temidden van het schrikbarendste alarm juist en helder idee te maken van de werkelijke verhoudingen.

De oude keizer spreekt

Hij behoeft zich Wilhelm II slechts voor te stellen te Doorn, tegenover een kaart waarop hij vlaggetjes prikt. De oude keizer spreekt voor hem:

‘Ik was te Noyon, ik was onder den rook van Parijs; “hij” heeft nog geen meter Franschen grond. Ik was in Ostende; “hij” is in Godesberg; ik was in Riga, dat “hij” prijs heeft gegeven aan den aartsvijand. Ik veroverde Polen, maar zonder hulp, en zonder te deelen. Ik was meester van Oekraïne. Ik had Servië onder den duim en Roemenië. Ik ben op Italië aangestormd tot aan de Piava. Ik ben tot de poorten geweest van Saloniki. Tot de Perzische Golf. Tot Tiflis. De Turken en Bulgaren waren mijn vazallen. Ik ben doorgedrongen tot het hartje van Afrika. Ik heb Moskou overwonnen; “hij” buigt voor het Kremlin. Ik leverde vier zee-gevechten, waaronder dat van Jutland nog als een overwinning geboekt wordt; waar is “zijn” vloot?’

En bij al het ongewisse, waarmee men hem overladen kan, zal iedere Franschman antwoorden: ‘Waar eindigde al die roem, al die macht, al die zegepraal? Op een November-morgen in een Limburgsch dorpje.’

Op de dreigementen zal hij antwoorden: ‘Het is ditmaal niet oog om oog en tand om tand. Maar stad om stad, oord om oord, en land om land.’

[verschenen: 17 november 1939]