Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Het einde eener internationale

De Fransche communistische leiders zijn door hun aanhangers afgezet, gedesavoueerd en in den steek gelaten omdat de inspanning van de door hen bevolen zwenking te formidabel was voor den individualistischen en vrijheidslievenden Franschman, zelfs al is hij communist.

Parijs, 9 October [1939]

Zoo ooit de communistische revolutie in Frankrijk moeten uitbreken, dan deze maand en deze week.

Op 26 September was de Partij ontbonden. Er werd beslag gelegd op al haar eigendommen, die talrijk zijn, om ze in veiling te brengen. De klap was hard die de Partij kreeg, maar niet onvermoed. Men had erop gerekend. Men had den houw zien aankomen. Het behoefde volstrekt geen genadeslag te zijn, de eerste stevige opstopper welke den Communisten werd uitgedeeld. Wanneer een partij ontbonden wordt door het gouvernement is er niets eenvoudiger dan haar opnieuw op te richten onder een anderen naam. De kolonel der Kozakken Marcel Cachin had slechts in de voetstappen te treden van kolonel de La Rocque, die zijn Vuurkruisers omtooverde in pantoffelhelden door gewoonweg van uithangbord te verwisselen, en die niet enkel zijn troepen ongehavend behield maar ze vermeerderde. Dat hocus-pocus voorbeeld hadden de Communisten trouwens gevolgd en de Fransche Sectie der Derde Internationale omgedoopt in een neutrale Partij van Arbeiders en Boeren.

Een kans gered

Daarmee redden zij niet hun figuur, dat onmogelijk was geworden. Doch zij redden een kans. Zij behielden immers hun Staf en hun Leiders, hun openlijke en occulte organisaties, hun belhamels, hun knokkers, hun huurlingen, hun spionnen, hun liquide kapitalen, welke niet gering zijn en aangevuld konden worden met goud van den Oeral, hun troepen, waarvan het aantal moeilijk te schatten viel maar die niet plotseling verzwonden konden zijn tot den laatsten man. De kwestie was niet alleen of de regeering en de overheid, die militair geworden was, de Ontbondenen zou laten betijen, of zij hun onnoozele naamsverandering zou slikken als zoete koek. Daar was weinig kijk op, de spontane woede in aanmerking genomen welke zelfs in het Parlement tegen de Communisten losbarstte toen zij ‘communazi’ werden. De kwestie was dus voornamelijk hoe de Partij die theoretisch nog over een geducht potentieel van actie beschikte, de kans welke haar gegund werd zou aangrijpen en vermocht te benutten. Want het is niet te loochenen dat de militaire overheid tot het einde toe fair play gespeeld heeft met haar dubbelhartigen, huichelachtigen tegenstander. Zonder dat een haan ernaar kraaide had zij hem kunnen vernietigen met kort recht. Maar zij deed beter. Zij gaf hem de gelegenheid om te toonen wat hij kon.

Beteekenisvolle brief

En metterdaad heeft de Partij, die zich wendde tot de Werklieden en de Boeren, die zich bijgevolg beweerde te baseeren op de overgroote meerderheid der Fransche natie, aangetoond wat zij kon en wat zij in werkelijkheid nog vertegenwoordigt. Men had haar een betrekkelijke vrijheid gelaten om haar gevoelens en meeningen te manifesteeren. Aan den brief welken haar chefs Florimond Bonte en Ramette richtten tot den President der Kamer Herriot, en waarin zij met eerlooze onbeschaamdheid een ‘Onmiddellijken Vrede’ eischten, aan dezen brief had men geen overmatige publiciteit verleend, maar hij was ook geenszins verdonkeremaand. Men had hem een tikje weggemoffeld, als iets waarop een natie niet bepaald trotsch kan gaan, als iets wat menigeen noodeloos kon ergeren of kwetsen.

Geen weerklank

Doch het gansche volk kende het bestaan van dien brief, zijn inhoud, zijn strekking, zijn doel. Het gansche volk had hem kunnen lezen. En als die brief gecorrespondeerd had met iets reëels in de Fransche natie, met een gedachtenstrooming welke slechts een teeken verbeidde om door te breken, als de brief ook maar het minimum der beweging verwekt had waarop degenen vlasten die hem dicteerden aan hun gewetenlooze trawanten, als hij iets rechtvaardigs bevat had, iets honorabels, iets presenteerbaars gelooft gij dan dat de schrijvers Bonte en Ramette de vlucht hadden moeten nemen als vulgaire oplichters, gelooft gij dan dat Maurice Thorez die geld maakte met een autobiografie ‘Fils du Peuple’, op 't oogenblik deserteur zou zijn, gelooft gij dan dat een veertigtal député's zich zonder kikken, en zonder eenig protest van de zijde hunner collega's of geestverwanten, door de politie hadden laten inrekenen als banale delinquenten? Geen twee maanden geleden telden nochtans deze kopstukken der Partij enkele honderdduizenden ingeschreven leden, enkele millioenen adhaerenten, een tallooze menigte sympathiseerenden, stonden zij aan 't hoofd van dozijnen comité's, federaties en organisaties, deelden de lakens uit in de vakvereenigingen, commandeerden honderden gemeenten in de roerigste provincies van Frankrijk, en beïnvloedden met al hun macht de motorische zenuwen der natie, de politieke de intellectueele, de artistieke.

Door aanhangers gedesavoueerd

Vandaag zijn ze niets meer dan miserabele chefs die door hun troepen werden afgezet, gedesavoueerd en in den steek gelaten. De ongenade welke hen trof is zoo goed als unaniem. Zij is ook zoo goed als onherroepelijk. Want als men de oorzaken naspeurt van de foudroyante tuimeling, welke zij stellig niet verwachtten, dan zal men ongetwijfeld als eerste en voor de handliggendste motief het patriottisme willen signaleeren dat elken Franschman is ingeboren, het patriottisme waarvan zelfs bij de fanatiekste communisten nog een sprankje bleef smeulen en dat niets noodig had om op te laaien dan de deining die teweeggebracht werd door de combinatie Hitler-Stalin. Maar de werkelijke, eigenlijke reden gaat dieper. Niet enkel als patriot voelt hij zich in 't nauw, doch als mensch.

Wat de communist voor zijn leiders over had

Het is inderdaad niet weinig wat de Fransche communist zijn leiders vergeven heeft en wat hij hun zou willen vergeven. Alle soorten van draaierijen, verzaking, bedrog. Er is weinig wat hij hun zou willen weigeren. Misschien zelfs niet eens een openlijk landverraad. Hij heeft leugen en veinzerij geaccepteerd als wettige strijdmiddelen voor het groote doel, het ideaal, de Revolutie. Voor die Revolutie heeft [hij] zijn bloed gestort in Spanje, op commando van Stalin, tegen Hitler en Mussolini, de bondgenoten van Franco.

Voor die Revolutie heeft hij geprotesteerd tegen de capitulatie van München, en wederom op commando van Stalin, en wederom tegen Hitler. Voor die Revolutie heeft hij zijn gouvernement uitgefloten toen Ribbentrop in December van 't vorig jaar zijn vodje papier kwam teekenen te Parijs. Voor die Revolutie werd hij militarist en schreeuwde Vive l'Armée toen Frankrijk en Engeland een militaire delecatie zonden naar Moscou. Gelukkig, meende hij, dat de Fransche en Engelsche democratieën niet te stekeblind waren om Stalin te beschouwen als de man van den vrede en de gezworen vijand van Hitler!

Voor die Revolutie tenslotte vloog hij in vuur toen Polen bedreigd werd, en als hij den tijd gehad had zou hij vrijwilliger geweest zijn in het Poolsche leger, gelijk hij volontair was in Spanje.

Deze zwenking echter te groot

Hij ziet opeens hoe dat afgeloopen zou zijn. Hij had kunnen sneuvelen, ergens in de buurt van Wilna, door een Russische kogel, afgeschoten door een communist op bevel van Stalin. Zijn chefs, zijn député's, de communazi's van Moscou en Berlijn mogen dit goedpraten vanuit hun standpunt-Revolutie. Maar hoeveel draaien hij ook genomen heeft, dezen kan hij niet maken.

De inspanning welke de zwenking vergt is te formidabel, de ontwikkelde centrifugale kracht te kolossaal.

Een député, een diplomaat, een generaal kunnen binnen het etmaal van anti-Hitler pro-Hitler worden, of anti en pro vereenigen. Zij handelen, redeneeren en berekenen voor een ruim deel in het abstracte. Misschien kan ook een Duitscher, een Rus op commando zijn compas verzetten. Sinds menschen-heugenis zijn zij gewend aan gehoorzamen. Doch die verachting voor princiepen, die terzijdeschuiving van elk persoonlijk denken gaan boven het vermogen van den Franschman, zelfs als hij communist is. Hoe communist ook, de vrijheid van eigen denken vormt de essence van zijn wezen, zijn persoonlijkheid. Terwijl de anderen slaven bleven, of weer slaven werden, nummers, marionetten, automaten, heeft hij eeuwenlang geworsteld van geslacht op geslacht om zich te ontrukken aan den doem en den bitteren dwang, die steekt in de spreuk: Wiens brood men eet, diens woord men spreekt. Het oudste, 't echtste, het intiemste zijner natuur komt in opstand. Hij merkt dat de Russische Revolutie niet meer de zijne kan zijn. Hij merkt waar zij hem aanrandt, wat zij in hem verkracht: Een vrijheid die met bovenmenschelijke moeite veroverd werd, die nauwelijks begint te dagen. En hij merkt tegelijkertijd hoe het zijn land is dat het onmisbaarste, het kostbaarste belichaamt en beschermt wat hij verwierf: de vrijheid om geen nummer, geen marionet, geen automaat te zijn die vandaag wit noemt wat gisteren zwart was.

[verschenen: 26 oktober 1939]