Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Het verraad van Stalin

De Russische ommezwaai beteekent den genadeslag voor het communisme in Frankrijk.

Parijs, 24 Augs. [1939]

Het artikel, hier verschenen op 21 Juni, waarin wij de kansen wikten van een Engelsch-Fransch-Russisch verbond, sloot met de volgende opmerking: ‘In geen geval zal Stalin dit diplomatieke tournooi verlaten zonder dat de wereld met absolute zekerheid weet wat hij is: een man, solidair met twintig eeuwen civilisatie en moeizame opvaart, of een half-Aziatische, te sluw berekenende mefisto en spook van den rooden dood. In beide gestalten kan zich het Westersche fatum belichamen.’

Wij kennen nu den persoon, die schuil ging achter een tamelijk goedig, hartelijk mom van braven, fideelen werkman dien men met sympathie de hand zou drukken. Wij kennen nu het waarachtige personage, na de publicatie der Duitsch-Russische pact-plannen.

Hij verbaast ons niet, hoewel hij satanischer is dan wij in de motiveering onzer tweede veronderstelling durfden vermoeden. Ware hij gemiddeld ongunstig geweest dan had hij zich kunnen vergenoegen met zijn Fransch-Engelsche aspirant-bondgenooten van het Vredes-front te laten tuimelen op het kritieke moment. Maar tot in het boosaardige toont Stalin zich buitengewoon. Hij heeft een enkelvoudige euveldaad willen peperen, pikanter willen maken met een verraad, dat hij volstrekt niet noodig had voor het stoven zijner infernale kool. In het duivelsche heeft hij niet kunnen nalaten compleet en zelfs overdadig te zijn. Terwijl hij de Franschen en Engelschen overdag gedurende zes maanden aan 't lijntje hield met listen, uitvluchten en haarkloverijen, gereed om ze te loozen op het uur zijner keuze, onderhandelde hij 's nachts, achter den rug, in 't diepst geheim, met hun gevaarlijksten vijand, en ten overvloede met zijn eigen verbitterdsten vijand, met den man, die hem, Joseph Stalin, gedurende lange jaren uitgekreten heeft voor den Vijand Nummer Eén van het menschelijk geslacht. Wie het verraad een oogenblik wil rekenen onder een der fraaie kunsten zal niet aarzelen de [machi]naties als een onovertrefbaar meesterstuk te karakteriseeren, als een hoogtepunt van l'art pour l'art, en met afgrijzen bewonderen.

Rampen ontketend

Hij voltooit dit chef-d'oeuvre, deze ‘crime gratuit’ - de gratis-misdaad - zooals zijn voormalige bewonderaar André Gide zou zeggen, op het tijdstip dat hem het geschiktst lijkt. Het boek met de zeven zegelen en de doos van Pandora, die alle jammeren bevat, zijn nog gesloten. Als Stalin, de ex-kampioen der collectieve veiligheid, zich bij Frankrijk en Engeland gevoegd had, met zijn vliegtuigen, soldaten, petroleum en graan, was er een kans te meer geweest dat boek en doos gesloten bleven. Er was een groote kans te meer dat ze open zullen gaan wanneer hij Engeland en Frankrijk brutaal laat vallen. De duizeling welke het Vredesfront naar gissing moet ondervinden van den schok, zal voor het gemobiliseerde Duitschland een stimulans zijn, ja een uitnoodiging, om met volle energie, met de illusie van de handen vrij te hebben, in den roes van een onverhoopt, theatraal, mirakelsch succes los te breken. Stalin, de ‘geniale leider der volkeren’, berekende deze reacties zonder twijfel met aandacht, misschien met wellust. En dat hij juist gezien heeft bewijzen de militaire maatregelen welke Frankrijk en Engeland moesten nemen onmiddellijk na de aankondiging der Duitsch-Russische pact-plannen. Om juist te zien had hij niet veel intelligentie noodig. Doch een onbeschrijfelijk zwart gemoed en een gewetenloosheid die zonder weerga is in de geschiedenis van het menschdom. Tot dusverre tenminste. Want het fatum hangt niet alleen af van Stalin. Hij is niet anders dan de lonkende, geslepen verleider op den tweesprong tusschen goed en kwaad, de glimlachende, sluwe verzoeker en bekoorder op dit kruispunt.

Slag voor Fransch communisme

Het is goed dit te weten met een ontwijfelbare stelligheid. Het staat nog niet vast dat de catastrofe ontketend zal worden welke zoo duidelijk in de bedoeling van Stalin ligt, en waarop hij waarschijnlijk zijn heerschappij en de universaliteit van het bolsjewisme waant te vestigen. Maar het is niet minder zeker, als het onheil afgewend wordt, en zekerder nog als rampen ons zouden overvallen, dat het monster-verbond van Stalin en Hitler aan het communisme in Frankrijk een slag toebrengt, welke het nimmer te boven zal komen.

De Franschman heeft geldiger reden dan de Japanner, de Spanjaard, de Italiaan om zich misselijk te voelen worden van walging tegenover het cynisme, waarmee twee totnutoe onverzoenlijke tegenstanders op dit oogenblik tot elkander treden door al hun wachtwoorden, de quintessens hunner zoogenaamde idealen, te verzaken en te grabbel te gooien. De Franschen hebben 72 communistische afgevaardigden, die bezield en bezeten waren van een fantastischen haat tegen alles wat Hitler was, tegen alles wat Hitler kon incarneeren, wat erop leek of wat er naar zweemde. Ieder die weigerde dezen blinden, bloeddorstigen haat in zijn totaliteit te deelen werd gebrandmerkt als Hitleriaan, en ieder was geschandvlekt als Hitleriaan en fascist die ook maar een schijn van tegemoetkoming, toenadering, inschikkelijkheid of omzichtigheid toonde voor het bewind en de aspiraties der pan-germanistische hakenkruisers. Ziehier nu Stalin, die de vlag met het hakenkruis beveelt te hijschen op het vliegveld van Moskou. Ziehier Moskou gesalueerd met den verfoeiden Hitleriaanschen groet. Een communistisch fanfare-corps dat het anticommunistische Horst-Wessellied instudeert. De verafschuwde aanstichters en de kopstukken van het anti-komintern onder één hoed en onder één deken met de groote mannen van het komintern. Ziehier Stalin, hun afgod, Hitleriaan eerste klas, fascist van de bovenste plank! En toppunt van alles, ziehier Stalin aan wiens Hitleriaansche, fascistische verraderijen het Fransche volk de oproeping dankt van de categorieën 3 en 4 der reservisten. Veel communistische paradoxen hebben de Franschen sinds enkele jaren geslikt, dikwijls met weerzin, en verteerd, altijd met moeite. Maar voor deze extravaganties zullen zij tegenspartelen, zelfs zij die niet meer bezitten dan een ziertje gezond verstand. Zij zullen ze met al de kracht hunner wanhoop en al de woede over hun ontgoocheling [woord ontbreekt]. Niet alleen omdat de verbijsterende paradox van Stalin te bar, te kras, te onhoudbaar, niet recht te praten is. Doch omdat hij hen te zeer aan den lijve raakt, omdat zijn eerste consequentie een begin is van mobilisatie en een perspectief van oorlog.

Legerleiding rekende niet op Rusland

Deze genadeslag aan het Fransche communisme tenminste is pure winst bij dit huwelijk tusschen water en vuur, de fabelachtige verbintenis van karper en konijn. In de reëele machtsverhoudingen brengt de draai van Stalin en Hitler niet de geringste verandering teweeg. Voor de Fransche legerbevelhebbers was de militaire samenwerking van Rusland een gunstige hypothese, een niet te verwerpen mogelijke factor, doch geen basis en uitgangspunt hunner strategie, die te bouwen had op minder dubieuze fundamenten.

Voor het politieke gouvernement van Frankrijk was de samenwerking met Moskou een onvermijdelijk experiment, dat tot elken prijs beproefd moest worden, al was 't slechts om de 72 députés den mond te kunnen snoeren, wanneer zij hun regeering lauwheid of afkeer jegens Stalin zouden verwijten... noch het commando noch het gouvernement behoeft de Moskovitische trouweloosheid te betreuren, want alles tezamen genomen is het beter nu verraden te worden dan in het heete van den strijd. Welbeschouwd werd de zaak welke Frankrijk en Engeland verdedigen zelfs zuiverder door de Russische afvalligheid, franker, onaantastbaarder, ideëeler, en voortaan verheven boven elke bedenking of verdenking. Eigenlijk mag men hen 't meest beklagen, in Duitschland, Italië en elders, die niet hetzelfde kunnen beweren en voor wie ‘de infame Stalin’ in een handomdraaien ‘de geniale Stalin’ is geworden.

[verschenen: 4 september 1939]