Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

‘Witte’ oorlog in de Radio

Franschen beantwoorden thans stelselmatig de Duitsche en Italiaansche propaganda door de lucht.

Parijs, 10 Juli [1939]

Het is plotseling en zonder aanmaningen een voldongen feit geworden. De oorlog, die reeds maanden woedt in de kranten, in de redevoeringen in de financiën in de economie, in de wapen-fabrieken, op de scheepswerven, en op menig ander terrein, sloeg over naar de Radio.

De oorlog, welke totnutoe ‘droog’ heet omdat hij nog niet wondde in het levende lijf, of ‘wit’ omdat hij zich nog niet kleurde in zijn natuurlijke tinten van vlammen en bloed, die drooge en witte oorlog maakte zich meester van het onbegrensde gebied dat reikt tot de uiteinden der atmosfeer, van het domein der vogels, der vallende sterren, der engelen en overige lucht-geesten. Met behulp van onzichtbare vonken die door alle muren dringen breidde hij een net van electrische golven uit over geheel Europa.

Een verrassing

Dit onverhoedsche evenement, waarop door geen enkel ultimatum was voorbereid, greep plaats op Donderdag 7 Juli, te half tien 's avonds, om precies te zijn waar het een historische gebeurtenis geldt van zooveel belang. Voor de Franschen zelf was het een verrassing. Zij waren nergens verdacht op. Eensklaps werden alle programma's der gezamenlijke zend-stations onderbroken, bij de eenen temidden van een concert, bij de anderen temidden van een tooneelstuk, een dans of een liedje en men hoorde een beenderige tik-tak. Men vroeg zich af wat er gaande was en wat er komen zou. Na een tusschenruimte die eindeloos leek omdat zij met niets gevuld was dan met het dorre, knokkerige rhythme van den metronoom, kwam er een stem die hier in 't Duitsch, daar in 't Italiaansch, ginds in 't Spaansch, elders nog in 't Joegoslavisch, in 't Engelsch zelfs, haar verontschuldigingen aanbood voor de storing, en aan de luisteraars verzocht een kort kwartier te offeren hunner verpoozing, in naam der hoogere belangen van Frankrijk en van de wereld. Beminnelijker kon het niet, maar ook niet onverwachter, ongelegener en brutaler.

Gecommentarieerde nieuwsberichten

Toen volgde een serie van min of meer gecommentarieerde nieuwsberichten in de vermelde talen. En zoo gaat 't sinds genoemden datum twee maal per avond. Alle Fransche posten bleken gemobiliseerd, zoowel de particuliere als die, veel talrijker, van den Staat. Hun verschillend penetratievermogen, zeer capricieus in de Radio, was met zorg bestudeerd en zij werkten met de volle kracht van al hun kilowatts. Er is vermoedelijk geen enkel land tot aan de oevers van de Weichsel, tot aan de monding van den Donau en langs de stranden van de oude Wereld-Zee, dat buiten het bereik ligt der golven, waarmee men een lichtje hoopt te ontsteken in menig systematisch verduisterd of beneveld gemoed.

Kalm van stapel

In een periode van kalmte is men zeer kalm van stapel geloopen. Om niemand af te schrikken; om niet de geringste aanleiding te geven tot verbod van luisteren; om eventueele verbodsbepalingen des te draconischer te doen schijnen; omdat men meer vliegen vangt met een druppel honing dan met vaten azijn, een oude, beproefde waarheid welke door de totalitairen, wat Frankrijk betreft, roekeloos in den wind werd geslagen, en waarvan men succes verwacht bij hen, méér succes dan van hun methode. Dat alles werd zorgvuldig berekend en kan trouwens met den dag veranderen, of varieeren volgens de eischen der omstandigheden. Maar bezadigd of nerveus, neutraal of gepassionneerd, insinueerend of met klem, c'est le ton qui fait la musique, zonder twijfel doch welke muziek men ook zal maken, of ze piano is of fortissimo, andante of allegro vivace, de gemaakte muziek zelf kan niet verhinderen, dat een soort van witte oorlog, die op elk gebied waar hij losbrak totdusverre verkapt bleef, gemaskerd, gelarveerd, niet te onderkennen, een ware sluipoorlog, dat die witte, drooge oorlog hier voor de eerste maal officieel werd door de tusschenkomst der Radio-zenders van den Franschen Staat en door de requisittonneering der particuliere zenders vanwege te Fransche regeering.

Anderen gingen voor

Voor de eerste maal, wel te verstaan, wat Frankrijk aangaat. Want als men de gevolgde lijn zou betreuren, als men den Franschen hun genomen offensief zou willen verwijten, als men geneigd zou zijn het in diverse termen te veroordeelen, men heeft niet het recht te vergeten dat het geenszins de Franschen zijn die dezen oorlog begonnen. Sinds weken en maanden immers emitteeren Italië en Duitschland (om te zwijgen van de Soviets en Japan) in de 't meest en 't minst gesproken talen, de gebeurtenissen toelichtend vanuit hun gezichtshoek en in hun voordeel. Elken avond te elf uur konden de Franschen Rome inschakelen om door de verleidelijkste der sirenen geïnformeerd te worden volgens de wenschen van Mussolini. Sinds jaar en dag ook wordt de publieke opinie van Frankrijk, hetzij ze zich uitdrukt in de kranten, op straat, in de café's, in de salons, of op de Beurs, gemanoeuvreerd door geheime boodschappers, groote en kleine agenten uit Duitschland en Italië.

Men stond er machteloos tegen

Tegen deze stroomannen en afgezanten, die over alle noodige middelen beschikken, die legio zijn, die ageeren in alle kringen der maatschappij (wij hebben hier zelfs Poolsche arbeiders gehad die openlijk en met geweld manifesteerden voor Hitler), tegen deze meestal moeilijk te onderscheiden en te controleeren propagandisten kan de Fransche regeering weinig uitrichten. Het Fransche volk leeft onder het regiem van vrijheid van drukpers en vrijheid van woord, beiden van ten absolute essens die niet toelaat eraan te tornen in détails. Het Fransche volk bezit bovendien een zeer levendig en prikkelbaar zelfstandigheidsgevoel. Het gelooft meerderjarig te zijn. Het wil niet geringeloord worden in zijn denkwijzen. Het zou de eerste zijn om een gemaatregelde beïnvloeding der opinies te beantwoorden met achterdocht, wantrouwen, afkeuring en verzet.

Autoritaire blunders

Totdusverre heeft de Duitsche en Italiaansche propaganda, hetzij ze zich bediende van de drukpers, de radio of het gewoon gesproken woord weinig vat gekregen op de Fransche openbare meening, wijl het niet voldoende is een schrijver, boodschapper en agent te vermommen om psychologen van hen te maken, menschenkenners die kijk hebben op een nationaal karakter, die niet mistasten, die hun gevaarlijk instrument hanteeren als virtuozen. Zij hebben ontelbare en ongeloofelijke blunders geslagen. Sommigen zullen onderwerpen leveren voor komische kluchten, zooals twee geheime boodschappers b.v. die elkaar ontmoeten zonder elkaar te kennen en die zich over en weer met de sensationeelste nieuwtjes in panische opschudding brengen, wat reeds verschillende malen gebeurde. Anderen rekenen regelmatig buiten den waard. En met reden, uiteraard, pour cause. Want de Franschman heeft een buitengewoon besef van recht en onrecht, van billijk en onbillijk, van mijn en dijn. De bezetting van Praag (gecombineerd met de zelfbeschikking der volkeren) heeft een ruim deel der propaganda ontkracht. De gedwongen verhuizing der Duitschers uit Tyrol is een verpletterend argument tegen de aanspraken van Mussolini op Tunis, daar men kan antwoorden: Waarom verhuist hij de Italianen van Tunis niet, wat zooveel menschelijker zou zijn dan de Tyrolers uit Tyrol!

De kaatser en de bal

Maar dat de Duitsch-Italiaansche propaganda ontzettende bokken heeft geschoten (o.a. door haar belachelijke intimidatie-pogingen, door haar opgeblazenheid, door haar isegrimmigheid) dat zij lastig te weren of te onderdrukken valt, en zelfs dat haar resultaat zoo goed als nihil is, dat zij geld en moeite verspilt voor luttel of niets, behoeft geen motief te worden om haar onbeantwoord te laten betijen. Wanneer de dictatoren oordeelen dat de Franschen voorlichting noodig hebben waarom zou dan de Parijsche regeering niet meenen dat Duitschers en Italianen een objectieve uiteenzetting van de toedracht der zaken uitstekend kunnen gebruiken? Het is evident dat dergelijke procédés de atmosfeer niet verhelderen. Geen enkele propaganda echter zal de Franschen uit het hoofd praten dat wie kaatst den bal moet verwachten.

[verschenen: 25 juli 1939]