Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Daladier sloot de Kamer

‘Het is mogelijk dat de parlementaire vacantie korter is dan men zegt en men gelooft’
Franschen echter onversaagd
Scenario lijkt op 1938
Maar er zijn een paar groote verschillen

Parijs, 29 Juni [1939]

Er bestaat geen voorbeeld van dat het Fransche parlement een zittingsperiode sloot met de waarschuwing van een minister-president: ‘Het is mogelijk dat de parlementaire vacantie kort is, korter dan men zegt en men gelooft.’

Dat zei inderdaad Daladier en in den samenhang zijner redevoering kon de zinsnede niet verklaard worden op tweeërlei manier. De toespeling was zoo helder dat zij een rilling door de Kamer deed gaan. De meesten der Afgevaardigden waren jong in 1914 en naast de woorden van Daladier vormde zich het beeld van een tamboer en een trom die op een smoor-heeten, bladstillen zomermiddag de menschen te wapen roffelde. Terwijl Daladier sprak wist men ook opeens hoe de gebeurtenis zich waarschijnlijk dezen keer zal voordoen en in een flits die plotseling alle zenuwen spande, voorzag men het moment.

De oorlog zal niet uitbreken bij verrassing. Doch om een zeer gewichtige reden zal in de weken die voor ons liggen het Parlement kunnen worden samengeroepen om een beslissing te nemen of te bekrachtigen die de dingen regelt. Met een intense emotie, welke niet langer duurde dan een paar seconden, doorleefde men dit oogenblik.

Ook publiek voelde het

Ook in het publiek hebben zich de trillingen voortgeplant. De tekst van Daladier, toen men hem hoorde door de radio en las in de krant, was te borend van toon, te somber, te één-kleurig om de menschen niet oplettend en gevoelig te maken voor het dramatische van zijn inhoud. Men heeft die lugubere accenten ondergaan, met een zekere afwezigheid van reactie welke bij de eenen berusting is, bij de anderen stoïcisme. Men vroeg zich natuurlijk af: Zou de toestand heusch zoo ernstig zijn? Maar men was bereid het te gelooven, en zonder schrik. Men had wel gaarne geweten wat Daladier bedoeld kon hebben (want niets was daarvan doorgedrongen in het openbaar) toen hij zei: ‘Er is een poging geweest om Frankrijk te verstrikken in de netten van list, spionnage, en erger nog.’ Maar ook zoo, in haar onbestemdheid, in haar onbegrijpelijkheid (die voor sommigen, hier en elders, verschrikkelijk duidelijk en verpletterend ontnuchterend moet klinken), ook in haar onheilspellende raadselachtigheid aanvaardde men de ministerieele uitlating zonder een blijk van nervositeit, zonder een wenkbrauw te fronsen.

Wat kan deze menschen nog bang maken?

De lieden aandachtig gadeslaand, zeer benieuwd naar de terugwerking van zulke drukkende suggesties op hun instinct, op hun humeur, denk ik onwillekeurig: Wat kan deze menschen nog bang maken? Naar allen schijn niets. Met volle kennis, onvervaard, zelfs onbewogen, bezien zij de omstandigheden welke hen in onbedekte termen worden aangekondigd, schrijden zij naar de poort waar ieder die binnentreedt alle hoop moet laten varen. Er is eveneens niet de geringste aarzeling voor den prijs welke de hachelijke situatie kost, niet de minste neiging tot mismoedigheid tegenover de vijftien nieuwe milliarden welke zij vergt als onbloedig offer.

In dezen gemoedstoestand (waarvan het wenschelijk zou zijn dat ‘de anderen’ even onpartijdig nota namen als wij) niet te demoraliseeren, onversaagd, bijna onverschillig, naderen de Franschen nogmaals, met een koude discipline, en gereed tot alles, een periode van duisternissen, waar het spoken zal ‘als in een oud drama waarin veel geroep van moord is, en de lucht van bloed hangt in de zaal’ om Gorter te citeeren bij het eindigen van deze kalme lente.

Duitsche en Italiaansche troepenconcentraties

Want wat wij in het begin der Juni-maand ‘de nieuwe conjunctuur’ noemden, zal niet van langen duur geweest zijn en weldra wisselen. Men steekt de inlichtingen niet onder stoelen en banken. Telegrammen die niets geheims hebben berichten voor de volgende weken, enorme, kolossale troepenbewegingen in Duitschland en Italië. Voor deze concentraties, welke zij massa-manoeuvres titelen en waarvan de bijzonderheden zelfs gepubliceerd worden in de Duitsche pers, zullen de Duitschers anderhalf millioen toegeruste en afgerichte soldaten op de been brengen, de Italianen een beetje minder. Tezamen zullen zij niet ver beneden de drie millioen blijven. De Duitschers bezetten de Siegfried-linie tegenover de Ligne Maginot en houden er oefeningen met volledig oorlogs-materiaal. De Italianen exerceeren in Piémont, langs de Fransche Alpen-grenzen, en in de vlakte van de Po, gedachtig aan historische veldslagen uit het verleden waarvan het Po-dal het theater was. De Italiaansche vloot-eskaders, na gekruist te hebben langs de Spaansche en Marokkaansche kusten, langs Griekenland, Turkije en Egypte, zullen zich vereenigen op een punt der Middellandsche Zee tot het houden van ensemble-oefeningen.

Waarschuwingen der dictators

Hitler heeft herhaalde malen de fortificaties bezocht van West-Duitschland. Hij liet er zich fotografeeren. Met ophef heeft hij gezegd en herhaald dat Duitschland nimmermeer vanuit het Westen zou worden binnengevallen. (Wat overigens sinds Napoleon I niet gebeurde, zelfs zonder Siegfried-linie.)

Mussolini inspecteerde en roemde de Italiaansche versterkingen in de Alpen en dreef den spot met invasie-plannen die in onbekookte breinen kunnen opkiemen. Het hoofdthema der militaire manoeuvres is aan beide kanten: verdediging tegen een inval uit 't Westen. Het hoofd-thema der Duitsche en Italiaansche propaganda komt op 't zelfde neer: Onze grenzen worden bedreigd door de Franschen, maar zijn onoverwinnelijk en veilig. Dit thema is voor dubbele uitlegging vatbaar. Eenerzijds kan het dienen om de Duitsche en Italiaansche bevolkingen gerust te stellen. Anderzijds geeft het aan Frankrijk te kennen dat, als de kanonnen misschien van zelf beginnen te donderen in 't Oosten van Europa, het initiatief en de verantwoordelijkheid van een aanval in 't Westen overgelaten zal worden aan de Franschen. Terzelfdertijd, naar verluidt volgens diverse geruchten, zullen de Japanners hun pressie tegen de Fransche en Engelsche concessies in China verscherpen. En onderwijl fulmineert de Duitsche pers tegen Engeland, de Italiaansche tegen Frankrijk.

Verschillen met 1939

In groote lijnen lijkt dit scenario op de mise-en-scène welke een beklemde wereld het vorig jaar heeft bijgewoond. Met het onderscheid evenwel dat in 1938 de Siegfried-linie niet gereed was en dat de gemobiliseerde troepen-effectieven talrijker, imposanter zijn in 1939. Daar deze twee factoren ten gunste van de As werken, verwachten Hitler en Mussolini vermoedelijk soortgelijke resultaten van hun theatrale en zonder twijfel grandiose parade. De automatische val van Polen, van Griekenland, van Joegoslavië, van Roemenië, etc. Als ik de beide dictatoren, met het verschuldigde respect, een goeden raad mag geven, die in tegenspraak met het spreekwoord niet duur is, want hij kost niets, dan zou ik bij dit hooge spel hun grootste aandacht willen vestigen op een derde onderscheid dat hun wellicht ontsnapt of dat zij misschien onderschatten: De Franschen van 1939 hebben nauwgezet gewikt en gewogen wat zij kunnen, wat zij willen, wat zij moeten; zij zijn onwrikbaar vast besloten zich daaraan te houden en op hun beurt de volle maat te geven van wat zij moeten, willen en kunnen.

[verschenen: 12 juli 1939]