Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

De Triple Alliantie

Het verbond met Rusland is voor de Westersche democratieën een politieke noodzakelijkheid.

Parijs, 8 Juni 1939

‘Tot elken prijs’ en ‘voor geen geld van de wereld’ zijn de hoogste en de laagste koers waarvoor de Triple Alliantie Parijs-Londen-Moskou genoteerd staat en aangeboden wordt in de Fransche pers. Verschillen van dat soort komen niet elken dag voor. Zij vertolken een groote partijdigheid, een door het dolle heen gespannen activiteit, de formidabele pressies waaraan de markt onderhevig is, en de enormiteit der belangen die in 't geding zijn. Temidden van zulke schommelingen raakt het publiek de kluts kwijt en moeten de diplomaten werken, wat noch aangenaam, noch gemakkelijk is. Want telkens dat Molotof, de minister der Soviet, leest ‘tot elken prijs’, zou hij van hout moeten zijn als hij weerstand kon bieden aan de verleiding om de huid van zijn beer een aantal punten op te drijven. Terwijl Georges Bonnet, de Fransche minister, die reeds de reputatie heeft van een westinghouse-rem op alle banen van buitenlandsche zaken, wat voor heethoofden neerkomt op sabotage en gluiperig verraad, terwijl de arme Bonnet, als hij leest ‘voor geen geld van de wereld’, zich ontdaan en huiverig moet afvragen of men hem niet beschuldigen zal dat belachelijke bod geïnspireerd te hebben. Hetgeen hem kwetsbaarder maakt voor zijn aanvallers en tegelijk williger, plooibaarder voor de eischen van het Kremlin.

Alles is mysterie en troebel in de Fransch-Russische onderhandelingen, alles verwrongen, opgeschroefd en overdreven. Er zijn nog kopstukken in de pers en in het parlement, oogenschijnlijk helder van verstand, en a priori onomkoopbaar, die weigeren zich te laten overtuigen, dat het bij de gegeven omstandigheden in alle opzichten beter is de Russen met zich te hebben dan ze neutraal te laten, of de kans te loopen ze tegen zich te krijgen. Zweemt zulke halsstarrige loochening eener evidentie niet naar het wonderbaarlijke? Zoo vindt men hier ook verbeten pamflettisten die er niet van af te brengen zijn om Vadertje Stalin te schilderen als een dubbelzinnig, dubbelhartig, onpluis personage, die tot het Gebouw van den Vrede wel zijn steen wil bijdragen, maar een uitgeholde steen met een bom erin om het paleis te doen springen.

Stalin's occulte gaven

Voor dezen is de vuurstoker onder het Europeesche heksenbrouwsel, de oorlogszaaier, de haatverwekker, de doodsklokluider nog steeds de bolsjewist, geïncarneerd door den ondoorgrondelijken autocraat van het Kremlin. Op hun veronderstellingen logisch doorredeneerend, zou men de conclusie moeten trekken dat, wanneer China in het bloed baadt, wanneer Praag en Weenen zuchten onder het juk van een overweldiger, wanneer Italië de Ethiopiërs uitmoordt en zijn vliegtuigen klaar houdt om Tunis te bespringen, Egypte en Marseille, dat dit slechts geschied en beraamd kan zijn op advies of onder suggestie van Stalin. Vadertje Stalin de trawant, de promotor, de occulte handreiker van Hitler, Mussolini en den Mikado. Schijnt een dergelijke hypothese u geloofwaardig? Klinkt ze niet een beetje te ver gezocht om goedsmoeds geslikt te worden? Met een enkele contra-hypothese (maar die tenminste aannemelijk is) kan de redeneering ontzenuwd worden: Als Stalin werkelijk plannen smeedde om het Fransch-Engelsche vredes-bastion in de lucht te doen vliegen, zou hij dan zooveel capties maken, zou hij zich dan zoo nadrukkelijk laten bidden en smeeken tot toetreding, in plaats van er zich kalm en zonder poespas te nestelen om er op zijn gemak en argeloos de bommen te deponeeren?

Het is misschien een avontuur om Rusland binnen de Europeesche vesting te halen en het Westersche lot tot zekere hoogte, welke aan de contrôle kan ontsnappen, te laten afhangen van Moscovitische combinaties. Wij kunnen ons voorstellen dat verschillende diplomaten dit bezwaar opperen. Wij stemmen toe dat het niet onderschat mag worden. Maar pleit het niet eenigszins voor de betrekkelijke zuiverheid der bedoelingen van Rusland, dat Stalin een maarschalk (door zijn Fransche kameraden wier geheimen hij verried gemeenzaam ‘Toeka’ genoemd), een ganschen Generalen Staf, duizenden officieren en hoogwaardigheidsbekleeders ter dood veroordeelde en liet fusilleeren onder beschuldiging van landsverraad ten gunste van Duitschland en Japan? Is het niet méér dan diaboliek, meer dan ultra-fantastisch om te veronderstellen dat deze demoraliseerende, desorganiseerende, fnuikende, maar zonder eenigen twijfel noodzakelijke hecatombe, een macabre comedie zou zijn om niet alleen de meest sinistere maar ook de meest hasardeuse speculaties ermee te verbloemen? Stilte echter over deze grondige uitroeiing van alle pro-Duitsche, pro-Japansche, Leniniaansche elementen en de nawerking van deze massa-executie (welke tot automatische consequenties noopt in de buitenlandsche politiek) op de mentaliteit van het Russische volk en op de psychologie van het Russische leger. Simpele vraag: Hoe kan een leger vechten voor Berlijn (want ook de mogelijkheid van zulk een monsterachtigen draai wordt in overweging genomen) wanneer de kaders van dat leger tevoren gedecimeerd zijn uit haat en uit verdediging tegen Berlijn en tegen het Hitlerianisme?

De tweede mogelijkheid is erger

Maar wie het avontuurlijke ducht eener intieme inmenging der Soviets in de Europeesche aangelegenheden behoort met niet geringer zorg de hoedanigheden te onderzoeken van het avontuur dat kan aandreigen op gezichtseinders die dichtbij liggen, wanneer Rusland gesloten of gestooten werd uit de Westersche belangengemeenschap. Aangenomen dat de groote Europeesche mogendheden, buiten schuld van Frankrijk en Engeland, slaags raken. Wat zal er gebeuren wanneer Rusland neutraal blijft of wanneer men Rusland tot afzijdigheid gedwongen heeft? Na een reeks botsingen, die wellicht maanden, wellicht jaren kunnen heen en weer golven langs sterke grenzen, zal er misschien een overwinnaar zijn. Doch bij overwonnenen en overwinnaars zal de verdelging ongeveer gelijke woestijnen hebben aangericht. Terwijl Frankrijk, Engeland, Duitschland, Italië, Hongarije, Polen en de rest der Westersche naties leegbloeden, terwijl hun woningen en fabrieken in asch en puin gelegd worden, terwijl hun landbouw en veestapel verkwijnt, terwijl alles verarmt, verhongert, verziekt, overgeleverd aan een mateloos ongeluk, zal Rusland, de Russische kolos, zich ongedeerd, ongehavend, ongerept, onverzwakt buiten schot houden, en als Stalin waarlijk een satanisch machiavellistisch genie bezit met een sardonischen grijns op den krankzinnigen jammerpoel neerblikken. Wat zal na den zondvloed van vuur en ijzer de magnetische aantrekkingskracht zijn van den onbeschadigden Russischen kolos, die zijn aureool van pacifist en non-belligerent kan uitbuiten voor de propaganda zijner sociale theorieën? Ieder die aan het bolsjewisme slechts een minimum van dynamisme en levensvatbaarheid toekent, en ze vreest, zal de eventualiteit van zulk een triomfeerend isolement niet zonder de ernstigste bedenkingen onder oogen zien.

Wij moeten ons derhalve niet verwonderen wanneer Stalin als tol voor zijn altruïstische medewerking voorwaarden stelt die excessief, spitsvondig, egoïstisch en zelfs draconisch kunnen schijnen. A la guerre comme à la guerre. Het zou eer vreemd zijn, buitensporig philanthropisch, een groot wetgever en weldoener der menschheid waardig, als hij een zoo schoone gelegenheid om in troebel water te visschen niet benuttigde. Wij moeten ons evenmin verbazen wanneer de staatslieden van Parijs en Londen de condities van Stalin accepteeren, inbegrepen een garantie in het Verre Oosten. De bond met Rusland is een politieke imperatief. Wij twijfelen er niet aan dat hij beklonken en bezegeld wordt, in geen geval zal Stalin dit diplomatieke tournooi verlaten zonder dat de wereld met volstrekte zekerheid weet wat hij is: een man, solidair met twintig eeuwen civilisatie en moeizame opvaart, of een half-aziatische, te sluw berekenende mefisto en spook van den rooden dood. In beide gestalten kan zich het Westersche fatum belichamen.

[verschenen: 21 juni 1939]