Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Een zware steen

Niet de decreten van Reynaud bezwaren de Franschen, doch zij hebben het gevoel alleen te staan.

Parijs, 27 April 1939

Van vader op vader hebben zij gezegd: il faut ce qu'il faut. Van moeder op moeder: puisque c'est comme ça c'est comme ça.

Met die twee populaire spreuken, alles bevattend wat een natie in den loop der eeuwen kan vergaren aan levenswijsheid om den moed te paren aan de berusting, hebben Français en Françaises de 39 nieuwe financieele decreten ontvangen van Paul Reynaud. Zonder enthousiasme, als een harde karwei, maar zonder sputteren, als een noodige karwei. Uit de belasting van 1% op den gezamenlijken détail-handel hoopt men 12 à 13 milliard te halen. Zij heet ‘le centime du soldat’ en ieder werkt eraan mede naar gelang zijner inkoopen en uitgaven. Dit decreet is verreweg het voornaamste, want de 38 overigen zullen niet meer opbrengen dan 5 à 6 milliard.

In totaal zeventien of achttien duizend millioen francs, vóór het einde van dit jaar. Wat een geld, wat een geld! Maar het moet er zijn. Het moet er zijn om de anderhalf millioen soldaten te bekostigen die gemobiliseerd werden (evenveel als in September maar met minder ophef) om Europa in de voegen te houden en de dictators in toom. Had Paul Reynaud 2% gevraagd of 3% op den dagelijkschen omzet, hij zou ze gekregen hebben zonder mopperen. Waar is de limiet? Ik weet 't niet. Zij kan niet eens gegist worden. Die limiet zou pas in 't zicht komen wanneer de Franschman eraan gaat denken om van Frankrijk naar Duitschland te vluchten, zooals men geregeld sinds weken en maanden ziet dat er Duitschers en Italianen zijn die probeeren te vluchten naar Frankrijk, en niet zelden onder de kogels hunner bewakers. Of wanneer de Franschman, terugkeerend van een uitstapje naar Zwitserland, in zijn bagage een klomp boter, een pak koffie, suiker en chocolade meedraagt als reis-herinnering; zooals de Duitschers dat plegen. Eer we zoover zijn zal er nog heel wat water naar de zee stroomen. Met een beetje propaganda zullen de Franschen hun relatief geluk, vergeleken bij hun naburen, hoe langer hoe meer waardeeren. Het uithoudingsvermogen, de spanningskracht eener natie wordt door nieuwe decreten nauwelijks aangesproken en veel minder nog aangetast, gelijk dat elders reeds het geval is. Ook op dit gebied heeft Frankrijk een mooien voorsprong.

Het is niet de hooge rekening

Niettemin, zulke bereidwilligheid voor een zaak, waarbij enkel hun ideeën gemoeid zijn, en ternauwernood, of slechts op langen termijn, hun directe, vitale belangen, geeft een indruk van macht, vastberadenheid en onverzettelijkheid. Wanneer de Franschen toch nog een zwaren steen op de borst voelen, zoowel het gouvernement als het volk, zoowel de bevelhebbers als de ondergeschikten, het is niet de hooge rekening die hen bekommert en drukt. Doch het besef dat zij tot nu toe zoo goed als alleen staan in 't kamp der ‘Democratieën’, niet weliswaar om hun penningen te storten, maar om andere en geduchtere verantwoordelijkheden te dragen, om andere en bloediger offers te plengen.

Van Duinkerken tot in de Sahara, en verder nog, tot aan Djiboeti, tot aan Indochina, trokken zij een lijn van versterkingen, die een grens van vuur teekenen om de helft van den aardbol; en zij betrokken er de wacht. Van Duinkerken tot aan de Sahara staan de Franschen alleen tegenover 125 Duitsche divisies van 3 regimenten, tegenover 80 Italiaansche divisies van 2 regimenten. Welke factoren ook in beschouwing kunnen komen omtrent de offensieve kracht dier tegenstanders, hun aantal is zorgwekkend. Een bevolking van veertig millioen tegen een bevolking van 120 millioen, zonder de Hongaren te tellen. Dat is één tegen drie. Op de Polen, de Russen, de Joegoslaven en de overigen, moet men slechts rekenen pro memorie. Er is kans dat zij niet verroeren zoolang zij met rust gelaten worden. Kans dat zij eerst intervenieeren wanneer de ergste slagen gevallen zijn. Wat trouwens is de waarde der Russen, die twee-derden hunner kaders om hals brachten sinds Stalin ‘zuivert’? Zij zullen de handen vol genoeg hebben met de Japanners. Wat is de waarde van de Polen? Niet tegenover de Russen maar tegenover de Duitschers, die geenszins schaarsch zijn in de Poolsche gelederen? Een dun scherm van dekkings-troepen kan hen waarschijnlijk in observatie of in bedwang houden. En de lijn is lang van Duinkerken tot aan de Sahara en Djiboeti. Over dergelijke afstanden zijn zwakke plekken bijna onvermijdelijk. Men moet ook denken aan den afloop. Men moet niet uit het oog verliezen in welken toestand een natie kan verkeeren bij het einde van een oorlog, zelfs als een zegepraal bevochten wordt. Er zijn Pyrrhus-overwinningen in de geschiedenis. Overwinningen welke de overwinnaars amechtig en verbrijzeld achterlaten. Waar echter worden de beslissingen bevochten in een oorlog? Steeds te land, zeggen de Franschen. Zoowel te Waterloo als op de slagvelden langs de Marne.

Perscampagne

O, de Franschen weifelen niet, want zij hebben de maag er meer dan vol van om altijd te leven onder dreigementen, en om naar den mond op te zien van twee ‘profeten’ als naar een berg Sinaï vanwaar onder donder en bliksem geboden en bevelen galmen. Maar het is een geweldige steen op het hart om zich in die mate alleen te zien. Ten eerste om de precaire, scabreuze militaire situatie, welke de driestheid der tegenstanders slechts kan aanwakkeren. Ten tweede, uit een gevoel van zelfbehoud. Noeme het egoïsme wie wil. Maar is het geen begrijpelijk en verklaarbaar egoïsme? Is het niet tweemaal, neen, twee duizendmaal egoïstischer om enkel en alleen de Franschen te laten marcheeren naar een vuurproef, waar zoo weinig gebrande kastanjes voor hen te halen zullen zijn? Ten derde wegens de venijnige, demoraliseerende argumenten, welke dat kwasi-isolement in de linies waar de soldaat zal sneuvelen per minuut en per seconde, gratis levert aan de propaganda van de vijanden.

Betaald of niet-betaald door den tegenstander, die giftige stemmingsmakerij bestaat. In een land waar woord en drukpers vrij bleven kan zij stoken, wroeten, wonden, ontzenuwen naar believen. Zij woedt in Elzas en in Lotharingen. Zij woedt op de Parijsche boulevards. Voor de misselijkste, de miserabelste drogredenen, maar die riskeeren in te slaan, te sloopen, deinst zij niet terug. De oogenschijnlijk fatsoenlijke motieven trouwens ontbreken niet: De Amerikanen vechten met woorden, maar zelfs voor credieten (wet Johnson!) en daargelaten nog manschappen, daargelaten de onmogelijkheid, wegens de Neutrality Act, om Fransche schepen te laden in een Amerikaansche haven, mis! en goeie morgen. De rijke Engelschen vechten met ponden sterling en zij doen 't uitstekend, maar als 't op soldaten aankomt: afblijven. Boven het militaire beroep is de Britsche natie als zoodanig, en een handvol vrijwilligers uitgezonderd, hoog verheven. Zij gebruikt anderen om voor haar op te draaien in de loopgraven, onder kogels en vlammenwerpers. Wie niet enkel zijn geld offert, maar ook zijn knoken en zijn hachje, dat is de Franschman, en ten overvloede voor Britsche belangen. Niet langer geleden dan de vorige week werden deze behendige perfiditeiten voluit geschreven in de Elsaesser Kurier, orgaan van den député Rossé. Van wat geïnsinueerd wordt omtrent de Joden gewagen wij liever niet, om redenen van billijkheid en welvoeglijkheid.

Deze in drie opzichten beklemmende, verpletterende steen zal de Franschen pas van hun boezem gewenteld worden wanneer het Chamberlain lukt den militairen dienstplicht op te leggen aan de bewoners van het Vereenigde Koninkrijk. En geen karikatuur van militairen dienstplicht, geen surrogaat; en niet straks, als de oorlog uitbreekt, als het misschien te laat is, als het onherstelbare, het voor meerdere eeuwen onherstelbare gebeuren kan, maar nu, onmiddellijk, in zijn vollen omvang, zonder restricties of voorbehoud. Geen embryo van organisatie gelijk het plan dat vandaag is ingediend. In 't gunstigste geval immers, en zeker gedurende de eerste zes maanden eener botsing zullen ‘democraten’ en ‘totalitairen’ als één tegen drie staan. Maar wanneer 't natuurlijk en evident is, wanneer 't ook van het groot[st]e gewicht is dat de Franschman in 't vuur gaat, met zijn goed en zijn bloed, wanneer het niet onderhevig is aan den minsten twijfel dat hij, gelijk in 1914, méér dan het maximum van goed en bloed zal wijden aan een zaak, welke hem genoeg bezielt om alle tijdelijkheden te geringschatten, het is van even groot gewicht voor den uitslag dat Frankrijk niet in het gevecht treedt met het gevoelen van slachtoffer te zijn wien alle levenswegen en uitkomsten worden afgesneden.

[verschenen: 10 mei 1939]