Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Een ongedwongen plebisciet

Het terugroepen der Italianen in Frankrijk had een minimaal, en daardoor voor Mussolini pijnlijk resultaat.

Parijs, 12 Maart 1939

In October, onmiddellijk na de successen van München, was er te Rome een Ciano-commissie ingesteld, welke belast werd met den terugkeer naar het moederland der in Frankrijk wonende Italianen. Vanaf November functionneerde deze commissie op Franschen bodem, reeds lang vóór den 30sten dier maand, den zwarten dag waarop de herauten van Mussolini en zijn schoonzoon hun tragikomische uittarting richtten tot de regeering van Parijs. Overal begon het consulaire personeel van Italië met het woord en met de daad zijn propaganda. Op Corsica, in Tunis, in alle centra van het Fransche grondgebied waar zich een Italiaansche kolonie gevestigd had. Geld en beloften werden niet gespaard. De verleidelijkste voorspiegelingen dienden als lokmiddel. Het fascistische en imperiale Italië dat pas geleden, gelijk ieder weet, nog arm was en overbevolkt, waar plaats, voeding en arbeid te kort kwam voor een tierig ras, bleek eensklaps omgetooverd in een weelderig dorado dat zijn zonen en kleinzonen uitnoodigde, ja zelfs opeischte, om deel te nemen in de gunsten eener wonderbaarlijke fortuin. De prachtigste betrekkingen stonden ter beschikking van de terugverhuizers. De reis geschiedde gratis natuurlijk en alle kosten werden vergoed van boot, trein en hotel. Waar zij met mooie woorden niet slaagden probeerden de consuls bovendien de hand te lichten met andere middelen.

Er bevinden zich in globale cijfers 800.000 Italianen op Fransch territorium, die alle faciliteiten genieten van de onderdanen der Republiek, uitgezonderd den militairen dienstplicht. Dat is 2,% van de gezamenlijke bevolking. Maar in sommige streken vormen zij reeds circa 20 à 40%, die eigen priesters, eigen scholen, eigen onderwijzers, eigen kranten, eigen organisaties bezitten. Liever dus dan geduld te oefenen en zijn emigranten in bepaalde provincies, die onder zijn bereik liggen, geleidelijk te laten uitdijen tot minoriteiten, waarmee hij volgens artikel No 1 van het moderne volkenrecht de wettigste ‘aanspraken’ zou kunnen motiveeren (wat tusschen haakjes prettige vooruitzichten opent voor naties die voor zulken import de grenzen niet sluiten) liever dus dan zijn opvolgers zulk een hefboom en splijtzwam ten dienste te stellen eener expansieve politiek, schijnt Mussolini die uitstekende posities voor een offensief in een niet verwijderde toekomst (hier en daar is 't een kwestie van twintig, dertig jaren) tot in haar fundamenten te willen sloopen. Want hoewel de commissie den naam draagt van Graaf Ciano schrijft men ouder gewoonte de uitvinding ervan nog toe aan den stichter van het Italiaansche Keizerrijk.

Geruchten

Begrijpelijkerwijze heeft men zich onder Franschen afgevraagd wat een dergelijke inconsequentie beduiden kan en hoe zij verklaard moet worden. De meesten vermoeden dat de oorzaak moet liggen in de psychologische moeilijkheden waarmee de Italiaansche mobilisatie te kampen heeft gehad in September jongstleden. Het zijn misschien geen kwade tongen die dat beweren. Slechts voor degenen immers die redenen hebben het niet te zien, bleef het een geheim dat de mobilisatie der Italianen toenmaals op zeer ernstige hinderpalen gestuit is. Onder het Italiaansche volk, een honderdduizendtal heethoofden daargelaten, is het Ethiopisch avontuur en de Spaansche oorlog nimmer populair, geweest. De groote massa, wier meening niet gevraagd doch gedicteerd wordt, heeft erin berust, niet beter kunnende doen en wellicht gehypnotiseerd door illusies. Van de illusies echter verwezenlijkte zich geen enkele. En naar mate de verovering van Ethiopië en de overige ondernemingen van het fascistisch bewind zich hoe langer hoe dreigender oriënteeren naar een financieel en economisch bankroet in plaats van de beloofde opluchting te geven, beschouwt het gros der Italiaansche natie, de intellectueelen inbegrepen, een oorlog met Frankrijk, gewild onder het voorwendsel van ‘rechtmatige’ aspiraties of onder welke pretexten ook, niet alleen als iets onaannemelijks, iets ontoelaatbaars, maar als iets waanzinnigs, als iets monsterachtigs. Ondanks de leugens, de ophitsingen, de draaierijen der politiek kon het begrip van Frankrijk als Latijnsche zusternatie nog niet volslagen worden uitgeroeid.

Afkeuring en afkeer

In hoeverre deze strooming in Italië aanwezig is, in hoeverre zij leven toont, welke remmende krachten zij kan ontwikkelen, welke onverwachte struikelblokken zij heeft opgeworpen in September, valt moeilijk na te gaan in de détails. Maar het mag voor een vaststaand feit gehouden worden dat die mentaliteit van afkeuring en afkeer ten opzichte der waaghalzerige politiek van Rome zich gedurende September met de grootste, met de onbedrieglijkste duidelijkheid geopenbaard heeft onder de 800.000 in Frankrijk vertoevende onderhoorigen van Mussolini. Ruim honderdduizend weerbare en niet-genaturaliseerde Italianen, die volstrekt niet allen tot de confessioneele ‘anti-fascisten’ wenschen gerekend te worden, hebben zich spontaan aangemeld bij het Fransche gouvernement tot verdediging van Frankrijk. Het zou abnormaal zijn wanneer er in Italië-zelf niets was dat correspondeert met zulke opwellingen, en niet minder wanneer van dergelijke gemoedsbewegingen niets naar Italië zou zijn doorgesijpeld en nergens weerklank wekte. In elk geval kan het Italiaansche bewind in de vervreemding en in den tegenstand welke het heeft moeten constateeren bij zijn onderdanen die in Frankrijk partij kozen voor hun tweede vaderland, ruimschoots aanleiding gevonden hebben tot instelling der Ciano-commissie en tot het ontketenen eener propaganda welke zonder overdrijving ongebreideld en kolossaal mag heeten, geheel in den stijl der dictatuur.

Het zou een geluk zijn voor Italië en de rest der wereld wanneer de Franschen zich in zulke commentaren op een flagrante inconsequentie van Mussolini niet paaien met gezichtsbedrog. Dan zouden schoonvader en schoonzoon nog verscheidene verrassingen te wachten staan, die tot een periode van kalmte, evenwicht, bezonnenheid en besef der werkelijkheid kunnen leiden.

Het resultaat...

Ondertusschen hielden gisteren de Union populaire italienne en het Comité d'amitié franco-italienne een betooging te Versailles, waarbij met een verklaarbaren triomf de eerste cijfers afgekondigd zijn welke de statistiek kan publiceeren omtrent den door Mussolini geprovoceerden uittocht. Van de 20.000 Italianen die op Corsica zuchten onder het juk der Franschen, gaven 795 gehoor aan den fascistischen oproep. In het département du Rhône waar 35.000 Italianen kwellingen verduren waarvan de Lavoro Fascista de schrikbarendste tafereelen heeft opgehangen, luisterden 107 gehoorzaam naar de verlokkende uitnoodigingen van den Duce. In de Loire-Inférieure verkozen 5 op de 1500 de vrijheid in Italië boven de slavernij in Frankrijk. In de Bouches-du-Rhône (omstreken van Marseille) waar men het best is ingelicht over de werkelijke toestanden, waar men vergelijkingen kan maken in een dagelijksch contact, daar hebben van de 120.000 Italiaansche martelaars 102 geopteerd voor het Mussoliniaansche paradijs. Zij vertrokken. Zij waren te weinig voor een extra-trein en juist genoeg voor één wagon. Dat zijn enkele voorbeelden. In totaal, en na een ongehinderde, teugellooze reclamecampagne van meer dan vier maanden, waarbij men allerlei pressie-middelen niet onbenuttigd liet, wierpen zich 3000 op de 800.000 mishandelde, geëxploiteerde, heimweeige Italianen in de armen van hun genadigen, goedgunstigen, rijk-beloonenden verlosser en bevrijder. Ternauwernood 3 per duizend.

Laten we vertrouwen dat de cijfers niet geflatteerd zijn. Maar ook al zou men ze vertiendubbelen, zelfs verhonderdvoudigen, dan blijven zij niettemin de overtuigingsmacht behouden van een verpletterend plebisciet, waarvan geloofd mag worden dat het als een mokerslag of als een koude douche op verschillende fascistische hoofden is neergekomen. De Italiaansche natie, op den koop toe, werd inmiddels onvrijwillig ingelicht. Want zoo weinig de Franschen den ‘uittocht’ merkten, zoo weinig moet het Italiaansche volk bespeurd hebben van den ‘intocht’ en de blijde huiskeer. En stellig raakte men daar nog niet dusdanig afgestompt om niet enkele pijnlijke doch onafwijsbare conclusies te trekken.

[verschenen: 27 maart 1939]