Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Het eindigend voorspel

Neutraliteit in de Spaansche kwestie is voor Frankrijk nog de rationeelste houding.

Parijs, 25 Januari 1939

De parlementaire debatten over de buitenlandsche politiek van Frankrijk vielen samen met den stormloop van tanks en vliegtuigen op het onzalige Barcelona. Al zouden ze echter nog langer duren dan de vulkaan in opmarsch, welke gestadig de grenzen nadert, die dozijnen redevoeringen zullen niets veranderen aan de besluiten der mannen die Frankrijk regeeren. De toestand is beklemmend, en de gruwelen, begaan in Spanje onder het mom der non-interventie, schreeuwen met zooveel geweld naar den hemel en naar de menschen die niet doof zijn voor de kreten om gerechtigheid, dat men er bijna duizelig van zou werden, bereid zich in den vuurkolk te storten, liever dan stilzittend toe te zien en het gejammer te moeten hooren als een verwijt. Maar de ware stemming om offers te brengen is niet aanwezig. Wel verzamelen zich elken dag groepen manifestanten langs de Kamer, waar de afgevaardigden oreeren. doch zij houden zich kalm als bij een begrafenis. Wel hossen over de Boulevards troepen studenten van de hoogescholen, roepend om wapenen voor Spanje, om eten voor Spanje, maar zij wekken geen echo's onder het volk, en zij hebben meer het air van jonge borsten die hun zenuwen een beetje willen opluchten als kinderen die zingen in het donker, dan van lieden die zonder vrees en zonder fratsen voorwaarts schrijden naar hun doel. Het gewone contingent der straatpolitie is voldoende om al die betoogers in toom te houden en te kanaliseeren.

Neen, Frankrijk zal de non-interventie niet opzeggen, hoe tergend en aanmatigend zij nog geschonden worde door de totalitairen, hoe beleedigend en onverdraaglijk uitjouwend men te Rome en te Berlijn ook omspringt met overeenkomsten en beloften. Neen, Frankrijk zal niet ingrijpen in den Spaanschen burgeroorlog, zelfs niet al zouden straks de honderden Italiaansche vliegtuigen en tanks verschijnen aan den voet der Pyreneeën. De Franschen zullen ook geen wapenen leveren, ten minste niet openlijk en kwasi officieel gelijk de Duitschers en Italianen dat doen. Zij zullen zelfs den onvermijdelijken smokkelhandel niet onderhandsch aanmoedigen, doch zooveel mogelijk tegengaan. Van de striktste neutraliteit zullen zij noch theoretisch noch practisch afwijken. Zij hebben onlangs een nieuwen gezant gezonden naar Barcelona. en Jules Henry, de titularis van dezen gevaarlijken post. Is de eenige vertegenwoordiger van het corps die totnutoe niet de vlucht nam uit de ongelukkige Catalonische hoofdstad. Hoe gaarne de Franschen echter handeldrijven, hoe noode zij zich uit hun commercieele positie zien verdringen door concurrenten, zij zullen geen gezant naar Burgos afvaardigen zoolang generaal Franco niet de onbetwiste meester is van Spanje, geïntroniseerd en gewettigd door de geschiedenis, door dat complex van gedane zaken, welke provisorisch geen keer nemen. Het ontbreekt niet aan Franschen die een gezant eischen te Burgos, evenmin als het aan Franschen mankeert die een militaire interventie wenschen. Maar het gouvernement van Frankrijk zal noch concessies inwilligen aan de eene partij noch aan de andere. Het zal zich evenmin laten leiden door alledaagsche belangen als door voorbijgaande passies. En om deze gedragslijn voldoende te motiveeren zal de regeering van Frankrijk zich altijd kunnen beroepen op de internationale wet en het volkenrecht.

Neven-argumenten

Niemand vergisse zich ondertusschen in de interpretatie dezer volstrekte neutraliteit. De argumenten waarmee zij op de Kamer-tribune, in de kranten en in geschriften verdedigd of bestreden wordt, zijn alle juist en raak en steekhoudend, want er is geen geval zoo krom dat met goede woorden niet kan worden rechtgepraat. Zij vertolken echter slechts een fragment van de feitelijke waarheid. Zij belichten de kwestie maar gedeeltelijk en oppervlakkig. Zij raken niet den kern, hetzij omdat ze hem met opzet vermijden wijl het verkieslijk is dat hij onbesproken blijve, hetzij zij door organische kortzichtigheid belemmerd.

Zoo is het niet de zucht om Engeland ter wille te zijn, niet de solidariteit met Londen, niet de onderdanigheid aan de Britsche politiek welke in den Spaanschen chaos de besluiten regelt der regeering van Frankrijk. Het is niet de schrik voor de totalitairen, niet de bangheid om zich in avonturen te storten, niet de verblinding voor onmiskenbare nadeelen welke de aanwezigheid meebrengt van Duitsch-Italiaansche lucht-eskaders, batterijen en gemotoriseerde troepen aan de Pyreneesche grenzen, noch onderschatting dier nadeelen. Het zijn evenmin sentimenteele overwegingen van humanitaristischen aard, als afkeer van bloedvergieten, het is niet een gebrek aan veerkracht, onverschilligheid voor idealen, of lijzigheid, vadsigheid, tekort aan ‘dynamisme’, wat de Franschen afhoudt van activiteit. Al deze consideraties vormen factoren van ondergeschikte beteekenis en misschien is het in laatste instantie niet eens de internationale wet en het volkenrecht, welke het gouvernement van Frankrijk doen overhellen tot de strengste onzijdigheid.

Berekening en realisme

Het is zuivere berekening en louter realisme. Wanneer de Spaansche Affaire ingezet op 18 Juli 1936, terwijl Frankrijk laboreerde aan revolutionnaire troebelen, een voorspel was tot fundamenteele Europeesche machtsverschuivingen, een preludeerende schermutseling met behulp van welke de tegenstander strategische stellingen betrok (langs de Pyreneeën, in de Middellandsche Zee, op de Afrikaansche Noordkust, op de Canarische eilanden in den Oceaan) welke zijn plannen zullen bevorderen, wanneer de Spaansche Affaire dus, wat geenszins zeker is, hoewel mogelijk en waarschijnlijk, de introductie ware tot een reusachtige, welberaamde wereld-omwenteling, dan hebben de Franschen, hoe het ook zij, den vijand aan hun poorten en grenzen, want onder alle omstandigheden was een preventieve afweer hun ontzegd. Wat zal tegenover deze geduchte eventualiteit de beste tactiek zijn van de Fransche regeering? Primo: het preludium zoo lang mogelijk te laten duren, de schermutselingen te rekken die den vijand militair afmatten en financieel uitputten; zijn uithoudingsvermogen geleidelijk ondermijnen, zijn oorlogsbevliegingen langzamerhand verzwakken. Aan dezen eisch is zonder eenigen twijfel voldaan tijdens het bewind van Léon Blum, hoewel onder heftige protesten van een overwegend deel der Fransche natie. Secundo: geen partij kiezen als de ontknooping nadert; hoe langer hoe meer onpartijdig worden naarmate het einde van het preludium in zicht komt.

Van een overwinning der Spaansche Republiek valt geen enkele complicatie te vreezen. Zegeviert daarentegen Franco, dan staan de Italianen en Duitschers met hun kanonnen, tanks en vliegmachines aan een Fransche grens die tot dusverre onversterkt bleef. Wanneer Frankrijk echter militair zou intervenieeren ten gunste van Madrid en Barcelona, dan heeft het niet alleen deze Duitsch-Italiaansche divisies en wapenen te bevechten, maar ook de soldaten van Franco wier aantal geschat wordt op 700.000 man. Door het rekken van het voorspel is ook het uithoudingsvermogen dezer manschappen echter danig aangetast. Het zou een mirakel zijn wanneer de legers van Franco na een afgrijselijken burgerkrijg van drie jaren veel lust toonden om ten behoeve van Duitschers en Italianen hun land over te leveren aan nieuwe verwoestingen, hun volk aan nieuwe slachtingen, tenzij de Franschen hen daartoe absoluut zouden dwingen. Reeds in September 1938, terwijl de Franschen op 't punt stonden Spanje binnen te vallen en Spaansch Marokko, verwittigde generaal Franco het Fransche gouvernement spontaan van zijn neutraliteit. Na zijn overwinning zal Franco vermoedelijk nog neutraler zijn tegenover een Europeesch conflict en mocht hij weifelen, mochten zijn bondgenooten hem overreden of noodzaken zijn land en zijn volk prijs te geven aan ongedwongen rampen, dan zouden volgens de meeste waarschijnlijkheid Franco's soldaten de eersten zijn om hun aanvoerder tot normaler en menschelijker inzichten te bewegen. Er bestaat zelfs een groote kans dat zij de Franschen helpen om Italianen en Duitschers op deze slagvelden zoo spoedig mogelijk onschadelijk te maken, in plaats van een vijandelijk leger van 700.000 man zou Frankrijk in Spanje dus een bondgenoot vinden, geheel onvrijwillig, allesbehalve enthousiast voor de Fransche zaak, maar geenszins te versmaden.

Hoewel oogenschijnlijk strijdig met Frankrijk's elementairste belangen, hoewel indruischend tegen al zijn sympathieën, is de stiptste neutraliteit bijgevolg de rationeelste houding welke de Franschen kunnen betrachten in het laatste stadium van den moorddadigen Spaanschen broederstrijd. Niets valt dikwijls moeilijker dan redelijk te zijn, vooral wanneer de redenen der redelijkheid te confidentieel blijken om uiteengezet te worden op tribunes. Maar zoo ooit dan moeten nu de berekeningen der rede het overwicht behouden op hartstocht en instinct.

[verschenen: 10 februari 1939]