Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Patiënt en heelmeester

Ernstige tekorten in de Fransche defensie en Tardieu als redder der toekomst.

Parijs, 28 Dec. 1938

Zooals men opnieuw kan zien in ‘Prélude à Verdun’ en ‘Verdun’, de twee zorgvuldig gedocumenteerde deelen waarmee Jules Romains zijn reusachtige roman-cyclus ‘Les hommes de bonne volonté’ voortzet, had de Fransche Generale Staf, ondanks herhaalde waarschuwingen en niettegenstaande een menigte dreigende voorteekenen, geen enkelen serieuzen afweermaatregel getroffen, toen op een Februari-morgen van 1916 het Duitsche offensief losbrak met een bombardement dat totnutoe nog doorgaat voor ongeëvenaard. Desniettemin, ondanks een voorsprong en een overwicht, dat zij niet alleen dankten aan hun krijgstoerusting, maar bovendien aan de betreurenswaardige Fransche nonchalance en laisser-aller, hebben de Duitschers Verdun niet gekregen.

Men moet zich dit voorbeeld voor oogen houden, en nog andere even memorabele, om niet pessimist te worden en zich te voelen verzinken in de deprimeerendste impressies wanneer men een boek leest als ‘Notre Sécurité’ van Paul Bénazet. Vooral omdat de auteur niet de eerste de beste is. Bénazet is senator. Hij is president der Commissie voor Luchtvaart van den Senaat. In deze kwaliteit werd hij belast met een rapport over de Nationale Verdediging. En als zulke functies per se niet zijn competentie vermeerderen, in ieder geval brengen zij hem bij bronnen van inlichtingen die voor de meeste andere critici ontoegankelijk blijven.

Erbarmelijke lacunes

Dit verleent aan zijn boek reeds een zekeren graad van authenticiteit en waarde. Wat echter de belangrijkheid der verschijning van dit werk nog verhoogt is het simpele feit dat hij het schreef. In Juli immers op het congres der Fransche Luchtvaartfederatie, verklaarde Paul Bénazet, na een aantal erbarmelijke lacunes te hebben aangetoond in het verdedigingswezen, dat hij zijn senatoriaal mandaat zou neerleggen wanneer de militaire situatie niet met energie en spoed geredresseerd werd. Tot op heden gaf hij geen gevolg aan deze pathetische bedreiging, waarvan de uitvoering meer opschudding gebaard zou hebben dan nut. Maar hij scheef ‘Notre Sécurité’. Daaruit kan niet minder geconcludeerd worden dan dat Bénazet alle normale middelen uitgeput acht en alle wegen om het doel te bereiken onbegaanbaar. Ook de parlementaire; ook de administratieve; ook de hiërarchische. Dat een senator, in een onveilige periode als de huidige, geen andere uitkomst bespeurt dan het lanceeren van een beroep op de publieke opinie, is verontrustender dan het constateeren van militaire tekorten op zichzelf. Het bewijst dat de machine nog doet alsof ze werkt, doch los draait en in 't honderd loopt.

Men zou zich derhalve slechts matig moeten verbazen wanneer de Fransche natie plotseling voor een imminente catastrofe geplaatst werd gelijk te Verdun. Wij zijn wel gedwongen zulk een eventualiteit te overwegen als mogelijk, hoe deze veronderstelling ook indruischt tegen onze wenschen, daar wij niet den moed hebben om een autoriteit als Bénazet te contradiceeren en daar geen enkele bevoegde persoon zich opwerpt om den senator te weerspreken. Integendeel. De meest competente lieden verzekeren dat de beschuldigingen van Paul Bénazet beantwoorden aan de werkelijkheid. De Fransche artillerie heeft geen, of bijna geen, moderne kanonnen; zij schieten minder ver dan de Duitsche. De infanterie, heeft een ouderwetsch, belachelijk zwaar en onhandzaam geweer. Het anti-tank geschut is onvoldoende voor de nieuwe en dikkere blindeeringen der vijandelijke pantserwagens, gefabriceerd na de ervaringen in Spanje. Doeltreffende kanonnen tegen moderne, snelle vliegtuigen bestaan, doch slechts in sporadische exemplaren, hoogstens genoeg om te paradeeren bij een wapenschouw. Wat de Fransche vliegmachines zelf aangaat, de beste types zijn van een model dat in 1936 reeds bij andere mogendheden dienst deed, en ondanks een overvloed van milliardencredieten werd de achterstand nog niet ingehaald.

De vicieuze cirkel

Het ergste is dat niemand de verantwoordelijkheid wil dragen van die menigvoudige inferioriteit. Het parlement schuift de schuld op de ministers, die haar endosseeren op de Generale Staven, die haar afwentelen op de technische bureaux, die haar toeschrijven aan de verpolitiekte bemoeiallen uit het parlement, waarmee de vicieuze cirkel gesloten is welke iedereen in 't rond liet draaien. De luchtvaart werd door elkaar geschud in 't begin van dit eindigend jaar, en de bevelhebber met zijn ganschen staf afgezet. Deze paleisrevolutie geschiedde op 't nippertje en de resultaten verkeeren nog in wording. Volgens Bénazet zou Franklijk geen andere superioriteit meer bezitten dan zijn tanks, zijn vestingen en zijn menschenmateriaal. Bij het lezen van dit requisitoir rijst bladzijde na bladzijde de vraag op wat sommigen te drommel weerhoudt om den slag te riskeeren. Stellig geen gewetensbezwaren. Dat is het gevaar van zulke lectuur wanneer zij doordringt in 't buitenland. ‘Notre Sécurité’ leert niet den Franschen tegenstander respecteeren, maar onderschatten.

Enkel een oorlog, helaas, kan dergelijke debatten definitief sluiten. Maar al zouden de Franschen werkelijk, een verschrikkelijke beproeving tegemoetgaan, en al zou de Fransche mensch, met zijn borst, met zijn vernuft, met de onuitputtelijke reserves van zijn persoonlijk initiatief, opnieuw moeten inspringen voor de ontbrekende of ontoereikende werktuigen, gelijk in 1914 toen de Slag aan de Marne volgens een rapport van Joffre moest eindigen wegens gebrek aan kogels voor de kanonnen en de geweren, het schijnt ondertusschen dat de noodzakelijke organiseerder nadert en zelfs reeds in zicht is.

Tardieu

Een beteren zin kan men niet hechten aan het zonderlinge avontuur dat deze maand overkwam aan André Tardieu. Hij werd door Léon Blum langs den omweg van Yvon Delbos, voormalig minister van Buitenlandsche Zaken, en een ongenoemde hooge politieke persoonlijkheid die zich met de boodschap belastte, uitgenoodigd tot het formeeren en presideeren van een cabinet van Nationale Unie. De zaak is ontwijfelbaar. Blum en Delbos hebben getracht de uitgelekte geruchten te logenstraffen. Bij de eerste toespeling van Tardieu op geschreven bewijsstukken hebben zij alle verdere polemiek gestaakt.

Gelijk ieder weten kan trok Tardieu zich terug uit het politieke leven, na dertien maal minister geweest te zijn of minister-president en legde alle ambten neer omdat er met de republikeinsche instellingen zooals ze zijn, of bij den toestand van ontreddering waarin ze geraakten, niets valt uit te richten voor een man die zijn vaderland wil dienen zonder zijn kansen te verbrassen en zijn tijd te verbeuzelen. Sinds dien opzienbarenden terugtocht arbeidt Tardieu aan een werk dat den titel draagt ‘Refaire la Révolution’, waarvan twee deelen verschenen over welke hier geschreven werd. Het derde en slotdeel, dat de conclusie zal bevatten der experimenteele critiek en de onvermijdbare hervormingen zal exposeeren, moet verschijnen in den aanvang van 1939. Zoo gaan de kwalen waaraan Frankrijk lijdt, parallel met het opsporen en redigeeren der recepten. Een soortgelijk experiment werd nog nimmer ondernomen. Het is een uniek en merkwaardig geval dat historisch kan worden.

Er leeft op 't oogenblik geen integraler revolutionnair in Frankrijk dan de anti-socialistische André Tardieu. Niemand ook wordt hartgrondiger verfoeid door de parlementaire kringen, zoowel Kamer als Senaat, dan deze medewerker van Clemenceau. Tardieu heeft uitdrukkelijk en herhaalde malen te kennen gegeven dat hij de onvoorwaardelijke inwilliging zijner premissen en conclusies, de totale onderwerping aan zijn ordonnanties als eisch stelt tot aanvaarding van een macht welke hem zou kunnen worden aangeboden. En Blum was van Tardieu's draconische eischen niet onkundig. Hij kent ook Tardieu's intransigentie, en de luttele sympathie welke hij, Blum, kan verwachten bij Tardieu.

Niettemin liet Blum het bewind offreeren aan Tardieu. Hij aarzelde niet zich bloot te stellen aan een weigering die inderdaad gevolgd is. Hij schrok evenmin terug voor het risico van zich te compromitteeren door een vruchteloozen stap bij een gehaten antagonist.

Alle zoeklichten

Het is mogelijk dat op 't moment de Fransche nooden nog niet sterker zijn dan de passies, de vooroordeelen en de routine. Het is mogelijk dat Blum gehandeld heeft uit een gril. Waarschijnlijk lag het meer in zijn bedoeling om Daladier een poets te bakken dan Tardieu te promoveeren tot redder. Maar welke ook Blum's intenties geweest zijn in deze extravagante manoeuvre, het resultaat was dat Blum alle zoeklichten en de geheele aandacht der Fransche natie eensklaps geconcentreerd heeft op de persoonlijkheid van Tardieu. De afstand tusschen de twee parallelle lijnen langs welke dokter en patiënt zich bewegen werd aanzienlijk verkleind. Of hij wilde of niet Blum wees den man aan en plaatste hem in den heldersten dag. Heel de rest wordt een kwestie van datum die voortaan slechts afhangt van de omstandigheden en haar dwang.

[verschenen: 13 januari 1939]