Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Zonder illusies

Frankrijk en Duitschland teekenden een waardeloos stuk papier, maar op den achtergrond stond de Maginot-linie.

Parijs, 8 December [1938]

Een paar maanden geleden brachten de militaire vakbladen het bericht dat de Ligne Maginot haar vuurmacht had uitgebreid met kanonnen die een draagwijdte bezitten van 52 k.m. Daar de Fransche fortificaties over lange afstanden waar het terrein zich leende tot versterkingen, de grenslijn als 't ware op den voet konden volgen, behoeft men op de kaart slechts een parallel te teekenen van vijftig kilometer diepte en gaande van Bazel tot Luxemburg, om zich een voorstelling te maken hoeveel duizenden vierkante kilometers dicht-bevolkt, vruchtbaar, bloeiend Duitsch grondgebied, hoeveel steden, hoeveel dorpen, hoeveel industrieele centra door het optreden van dit nieuwe geschut komen te liggen onder het bereik eener artillerie welke zich over trajecten van tientallen kilometers voortbeweegt op zware rails of is ingegraven onder dikke koepels. Hoe kort een oorlog ook duurt, en afgezien van de honderden vliegtuigen die in wezen vliegende batterijen vormen, de verwoestingen zouden onberekenbaar zijn en met den gezamenlijken goud-voorraad van Europa niet meer te betalen.

Een dergelijk beeld reeds, dat door niemand kan worden tegengesproken, moet den Duitschers elken lust benemen om zich op slagvelden waar iedere hectare een fortuin vertegenwoordigt, te meten met Frankrijk, daargelaten nog dat men bij benadering zeggen kan hoe een oorlog begint, maar op geen stukken na hoe hij eindigt.

Van hun kant geven de Franschen zich uitstekend rekenschap dat men in de Siegfried-linie niet werkeloos gebleven is, en dat Krupp minstens even ver schiet als Creusot. Vermoedelijk is de Duitsche organiseering van het vuur meer geïmproviseerd dan de Fransche, minder solide en perfect, misschien meer kwetsbaar. Doch hoe provisorisch die posities ook zijn, de Franschen hebben becijferd dat het drie honderd duizend levens zou kosten, zuinig geschat en zonder de gewonden te tellen, om de Duitschers te verdrijven uit stellingen vanwaar hun batterijen, zoolang ze niet geforceerd zijn, een gebied bestrijken dat even uitgestrekt en bijna even kostbaar is als het terrein dat met verdelging bedreigd wordt door de kanonnen van Frankrijk.

Wat na een overwinning?

Dit vooruitzicht heeft weinig aanlokkelijks, temeer wijl de Duitschers wat vergoeding betreft in klinkende munt, niet solvent zijn. Voor de tweede maal in deze eeuw zou de Franschman, of hij wint of verliest, de schade moeten repareeren, uit eigen zak. Bovendien is er geen enkel nadenkend Fransch hoofd dat niet als door een onoplosbare puzzle achtervolgd wordt met de vraag: Wat moeten wij, zelfs na een nieuwe overwinning, in 's hemels naam aanvangen met Duitschland? Er zal altijd een massa zijn van ongeveer tachtig millioen Duitschers tegenover veertig millioen Franschen. In 1919 en na 1919 hebben Amerika en Engeland zich verzet tegen een regeling welke een eeuw rust had kunnen verzekeren aan Europa. Uit vrees voor een Fransche hegemonie. Als wij na een waanzinnige aderlating, en na barbaarsche verwoestingen, een tweeden Onbekenden Soldaat neerleggen onder den Triomfboog, zullen er noodzakelijkerwijze opnieuw arbiters zijn. Is er kans dat hun arbitrage verstandiger en billijker zal uitvallen? Het ziet er niet naar uit. Want ondanks alles wat er sinds een jaar gebeurd is in Europa en in 't Verre Oosten hebben de Amerikanen nog geen tittel of jota gewijzigd in de Neutrality Act en in de Wet Johnson, welke nochtans ten nadeele van de Westersche Democratieën, het ravitailleeringsvermogen over den Atlantischen Oceaan voor minstens de helft zullen verlammen. Tegen het feit van zulke haperingen en aarzelingen wegen de vriendschappelijkste oratorische ontboezemingen niet op.

Ribbentrop's bezoek

Zoowel voor Duitschland als voor Frankrijk bestaan dus doorslaande overwegingen om alle middelen op te sporen en te beproeven welke een nieuwe botsing tusschen beide volken kunnen verhinderen, overwegingen waarvoor zelfs de heftigste gevoelens moeten wijken, overwegingen die des te imperieuzer zijn daar zij berusten op realiteiten en gezond verstand.

De eerste schrede in de richting van een aannemelijken modus vivendi met het overwoekerende Nazisme werd gedaan door de inwilliging der Parijsche reis van Joachim von Ribbentrop en de plechtige onderteekening der Fransch-Duitsche verklaring. Alle initiatief tot dezen stap is uitgegaan van Berlijn. En de Franschen, die vlak na het ‘Diktat’ van München reeds een bezoek moesten afwimpelen van Hermann Goering, ontveinzen zien niet, hoe gemakkelijk de ontvangst van Hitler's buitengewoon gezant kan opgevat (of uitgebuit) worden als een nieuwe capitulatie, hoe hachelijk zij zweemt naar een verbloemde vernedering, en in hoeveel opzichten zij dienen kan om het prestige van het Hakenkruis te verhoogen. Het is immers niet meer Frankrijk dat grenzen waarborgt, het is Duitschland, twintig jaren na een verpletterende nederlaag. Een Duitschland, antipodischer op het plan der ideeën, op het plan der civilisatie, dan het ooit geweest is in den loop der tijden. Ten overvloede waarborgt dat diametraal tegenovergestelde Duitschland slechts de grenzen in Europa. Het heeft geweigerd om eenige verbintenis aan te gaan betreffende de overzeesche gewesten waar de Fransche vlag wappert.

De Franschen, niet wetend waartoe deze eerste stap kan leiden, niet wetend wat de Duitscher in zijn schild voert, doch beseffend dat zij slechts een tweede papier onder gelijke omstandigheden zouden behoeven te teekenen om af te zakken tot den rang van Brillant Second, tot de rol van het voormalige keizerlijke Oostenrijk, de Franschen hadden zich gaarne de beproeving bespaard dezer diplomatische formaliteit.

Het stukje papier

Daar zij niet de flauwste neiging koesteren om Duitsche grenzen te corrigeeren, heeft het papier dat zij onderteekenden niet het geringste belang. Voor zoover dat papier hun eigen grenzen garandeert hebben zij alle redenen om te duchten dat het behoort tot de soort waarvan Dr. Joseph Goebbels letterlijk gezegd heeft dat Duitschland er zooveel zal teekenen als men verkiest, om ze in acht te nemen naar goeddunken, en alle redenen om zich de Bismarckiaansche woorden te herinneren van Hitler: ‘Een grens wordt niet gegarandeerd maar verdedigd.’ Dat papier zou hen onverschillig kunnen laten omdat het niets verandert, noch de situatie, noch het aantal der kanonnen en vliegtuigen. Het eenige nut dat zij ervan bespeuren is dat Duitschland de overeenkomst niet kan schenden zonder het geweten der menschheid in opstand te brengen. Maar verzekerde niet Ribbentrop zelf dat Duitschland maling heeft aan de publieke opinie van den aardbol en bewezen de Duitschers niet dat deze opvatting geen bluf is? Wat hoogstens bij de Franschen verwondering baart is de buitensporige omslag, rompslomp, drukte, ophef, gereis en getrek waarmee de redactie en de onderteekening van dat onnoozel, vanzelfsprekend papier gepaard ging. Onder het zeer talrijke gevolg van Joachim von Ribbentrop bevond zich zelfs een radiotelegrafist.

Niettemin, als Frankrijk het offer gebracht heeft zijner eigenliefde, en van zijn trots, als het een waardeloos papier teekende op den dag dat Oswald Pirow, die over de noodige inlichtingen beschikt, verklaarde dat in de komende lente de internationale spanning het acute breek-punt zal bereiken, Frankrijk is nog geenszins overwonnen, nog verre van bondgenoot, wat een ramp zou zijn, en nog verder van vazaliteit. Op het witte doek der bioscopen zult gij zien, of misschien reeds gezien hebben, hoe Ribbentrop het nieuwe document onderschrijft met een strak, streng en straf gelaat, terwijl Georges Bonnet teekent met een glimlach, en Alexis Léger, de meester van den Quai d'Orsay, toeschouwt met onverstoorbare, ondoordringbare trekken. Alle Franschen zullen in dien glimlach en in die onbewogenheid (achter de Ligne Maginot) hun intieme gevoelens herkennen, hun zekerheden, hun onwankelbaar vertrouwen.

[verschenen: 22 december 1938]