Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Buitensporigheden

De onbegrijpelijke Italiaansche demonstraties bieden niet de geringste kans op succes en kweekten een gevaarlijke stemming in Frankrijk.

Parijs, 5 December 1938

Het is een kwestie die hoofdbrekens kost, wat Mussolini verleid moet hebben, door welk soort van insect hij gebeten werd, door welke tarantula, toen hij zijn schoonzoon verlof gaf tot het afsteken der redevoering waarin de Italiaansche afgevaardigden en vervolgens de Italiaansche natie een voorwendsel vonden om met luid misbaar Corsica, Tunis, Dzjiboeti, Savoje en de Côte d'Azur op te eischen van Frankrijk. Men hield tot dusverre den Duce voor iemand die te schrander, te handig was om een pad in te slaan waar hij dood loopt, te loos, te fijn diplomaat om zich door wie ook te laten verlokken in een impasse.

Dacht hij misschien dat op 30 November, datum der agressieve declamaties van Graaf Ciano in Italië, datum der algemeene staking zonder stakers in Frankrijk, meende hij misschien dat op den avond van dien beruchten dag de revolutie, de burgeroorlog met de roode vlag, de roode haan, de revolver en de mitraillette onder de Franschen een situatie geschapen zou hebben waarbij hij slechts behoefde te laten spreken om te verkrijgen wat hij verlangde? Dan vergiste hij zich danig. Dan hebben zijn informeerders hem totaal verkeerd ingelicht of met een enorme vertraging. In het voorjaar van 1937, en zelfs in den zomer en herfst van dat deplorabele jaar bestond er serieus gevaar voor een Fransche omwenteling. In 1938 daarentegen is deze kans (voor wie dat een kans acht) definitief verkeken; en voor zeer langen tijd.

Verkeerde speculatie

Waande hij soms dat hij door het indienen van exorbitant hooge vorderingen met pingelen en dingen een minimum zou verwerven dat in Fransche oogen nog een maximum lijkt? B.v. het recht van belligerentie voor generaal Franco; een zetel in den Raad van Beheer van het Suez-kanaal; een vrijhaven in Dzjiboeti, of iets anders wat op het eerste gezicht niet absoluut als onbestaanbaar aandoet? Dan beging hij een niet minder geduchten flater door de zaak aan te pakken met geschreeuw en dreigementen. Want door zijn burleske overdrijving heeft hij in Frankrijk een stemming gewekt die voorloopig elke onderhandeling zal bemoeilijken, en zelfs een stemming die zal moeten luwen alvorens gesproken kan worden over de geringste concessie.

Heeft Mussolini wellicht gespeculeerd op de verlangens naar vrede en goede verstandhouding welke Neville Chamberlain aan den dag legt? Heeft hij gehoopt dat de Engelschman, ter wille van den lieven vrede, zich als bemiddelaar zou leenen en dat Italië langs dit omweggetje zonder slag of stoot een aantal zeer substantieele voordeelen in de wacht zou sleepen ten koste van Frankrijk? Maar dan schoot hij een anderen bok. Ten eerste is Frankrijk geen Oostenrijk of Tsjechoslowakije. Vervolgens had hij met geen woord moeten kikken over Tunis. Zoolang Engeland immers Engeland zal zijn, dit wil zeggen zoolang Groot-Brittannië geen nederlaag geleden heeft welke het gansche Empire verbrijzelt, tot zoolang zal Engeland nooit dulden dat de mogendheid die meester is van Sicilië en Sardinië zich installeert te Tunis, en bijgevolg de Middellandsche Zee in tweeën kan splitsen en afsluiten met een onoverkomelijken dam. Wanneer Italië Tunis in 't gedrang brengt is de loyauteit van den Engelschen bondgenoot tegenover Frankrijk boven elken twijfel verheven.

Maar werd Mussolini, van wien men nauwelijks durft veronderstellen dat hij op eigen houtje een dermate vermetele actie inzet, werd Mussolini misschien aan de andere zijde der As aangemoedigd, aangewakkerd of aangehitst tot zijn provoceerende incartade? Het zou natuurlijk zijn dat de Duce zijn loon krijgt voor de diensten bewezen in September, en zijn part in de nieuwe verdeeling der wereld welke aangekondigd is door Goebbels. Het is mogelijk dat de twee gezworen kameraden op hun gezamenlijke reis van Klagenfurt naar München in den salon-wagen een accoord sloten, een koop. De hypothese is niet gewaagd. Het zou alleen merkwaardig zijn, een beetje kras, een tikje excessief dat het presenteeren van den wissel waarmee men den prijs hoopt te incasseeren juist moest samenvallen met het bezoek van Joachim von Ribbentrop, dien de Franschen gaarne verwelkomd hadden als de duif in de ark. In het gunstigste geval zou nog verondersteld kunnen worden dat 't schreeuwend contrast tusschen dit bezoek en dien wissel machiavellistisch gewild is door Mussolini: om zijn handlanger tegelijk te binden aan Rome en te discrediteeren tegenover Parijs. Maar deze gunstigste der veronderstellingen opent nog perspectieven welke een geciviliseerd mensch vervullen met weerzin, wrevel en mistroostigheid.

Geen oplossing

Deze vier uitleggingen van een Kabaal (wij zien geen vijfde) die elk afzonderlijk of gecombineerd kunnen gelden als factoren, lichten het geschil toe, dat de Italianen zoeken, maar brengen geen schijn van oplossing. Want een oplossing in Italiaanschen zin is onvindbaar, ondenkbaar, tenzij door geweld van wapenen, bekroond met succes. En dan nog! Geen enkel inwoner van Savoje dat in den loop der eeuwen zesmaal Fransch was, dat vijfmaal van Frankrijk werd losgerukt (het laatst in 1814), dat bij plebisciet van 1860 (toen Italië als geünifieerde Staat nog niet bestond) eenstemmig en vrijwillig de hereeniging koos met Frankrijk, geen enkel Savojaard zal onder dwang de Italiaansche nationaliteit aanvaarden. Is het niet extravagant om een provincie, waar ieder Fransch spreekt, waar alle steden, dorpen, gehuchten, rivieren, bergen en dalen Fransche namen dragen, op te eischen als eigendom, wijl het regeerend Italiaansche vorstenhuis uit die streken stamt? Met dezelfde argumenten kan Savoje Italië opeischen. Op even deugdelijke gronden zou Frankrijk teruggave mogen vragen van Napels, waar het geregeerd heeft. Of Holland zou Nassau kunnen eischen van Duitschland, en Oranje van Frankrijk.

Maar minder nog dan de Savojaarden, zouden de Corsicanen buigen voor een Italiaansch juk, dat zij vanaf de Romeinsche overheersching leerden haten. Zij hebben niet de minste reden om te betreuren dat zij in 1768 (juist een jaar vóór de geboorte van Napoleon) door Genua voor de som van enkele millioenen verkocht zijn aan Frankrijk, maar zij vergeten het niet. De Genueezen hadden van Corsica een woestijn gemaakt. Van Genua's overheersching dateert het gebruik, tot den huidigen dag gehandhaafd, dat alle Corsicaansche vrouwen zich in 't zwart kleeden, omdat er tijdens Genua's gezag nimmer een familie was op 't eiland waar niet een doode beweend werd. Alle Italiaansche propaganda, venijnig, sluw en taai, heeft in deze aangeboren antipathieën geen spoor van verandering kunnen brengen. Al dat geld is verspild: de Corsicanen zijn niet meer te koop.

Noch in Savoje, noch op Corsica, noch op de Côte d'Azur zou Frankrijk iets te duchten hebben van het zelfbeschikkingsrecht der volkeren. Niet eens meer in Tunis, waar een deel der inwoners, van Italiaansche herkomst, doch van Joodschen oorsprong, tegen Italië in 't harnas gejaagd is door Mussolini's raciale, antisemietische politiek. Het zou daarom voor alle betrokken partijen raadzaam zijn wanneer de Duce zijn veroverings- en annexatie-plannen uit het hoofd zette. Niet enkel is het gewaagd om een handschoen te werpen welken Frankrijk niet zal aarzelen op te rapen. Doch zelfs als het avontuur zou slagen kan Mussolini er slechts de bitterste vruchten van plukken. Hier spot men reeds: Chi va Ciano va non sano.

[verschenen: 21 december 1938]