Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Een ware komedie

De Fransche algemeene staking rook verbazend naar afgesproken werk; het herstel is thans begonnen.

Parijs, 1 December 1938

Het eerst wat de Franschman deed in den morgen van den algemeenen stakingsdag was zijn neus buiten een raam steken, de ooren spitsen in het donker om te luisteren of er treinen reden. En onder het gekraai der hanen, zooals gewoonlijk een dageraad begroetend welke er nog niet was, hoorde hij in het Noorden en in het Oosten het vertrouwde gezang der wielen op de rails, de heldere en gedempte toon die langzaam wegglijdt over heuvel en dal. Hij wist het al den vorigen dag en zelfs de vorige week, dat het een ochtend zou zijn gelijk alle andere, gevuld met dezelfde geluiden. Het eenige wat hij noodig had was zekerheid. Men mag slim zijn en uitgeslapen, maar niets garandeerde per slot dat op het laatste moment de komedie niet zou omslaan in een drama.

Dat er een flinke dosis komedie in 't spel was, meende hij geraden te hebben uit het verloop der staking die aan de algemeene voorafging in de fabrieken van Renault. De automobielen Renault gebruiken ongeveer dertig duizend werklui. Meer dan de helft is communist. Sinds jaar en dag hebben de communisten de reputatie van zich tot de tanden te wapenen en te marcheeren op order van Stalin. Als er ergens een complex van gebouwen is, dat door een bende gehaalde rekels zonder moeite overrompeld, in staat van verdediging gebracht, en verdedigd kan worden, als ergens een troep kerels, pas teruggekomen uit Spanje, een slag kon wagen, dan waren het de Usines Renault. De arbeiders bezetten inderdaad de fabriek. Zij waren tienduizend die allen tijd hadden om zich te verschansen en voor te bereiden tot een geregeld beleg. Renault fabriceert zelfs tanks. Maar toen de Garde Mobile verscheen om hen te expulseeren, bleken zij geen andere wapenen te bezitten dan bouten en klinknagels. In een land waar de revolvers zoo gemakkelijk afgaan als in Frankrijk, werd geen schot gelost. De geheele operatie was binnen vijf uur geëindigd. Zij had een aantal gebroken ruiten gekost, meer niet. Men beweerde dat er traangassen gebruikt waren, doch volgens waarschijnlijkheid waren ook die traangassen voor de galerij. Te drommel, het ontbreekt bij Renault niet aan maskers, en niemand was verplicht zich te laten verjagen als uitgerookte ratten.

Geen serieus begin

Zulk een begin maakte geen serieuzen indruk. Het was een vertooning die onder pakkende gezichtshoeken gefotografeerd kon worden, maar voor technici der Sociale Revolutie, voor leerlingen van Dimitrof, was het zuiver kinderwerk. Wat nog minder serieus aanvoelde, was de verschuiving van den grooten dag, die geheel Frankrijk moest doen beven in zijn fundamenten. Aanvankelijk was de datum der algemeene staking vastgesteld op een Zaterdag, hetgeen de regeering nauwelijks een etmaal liet om de noodige maatregelen te nemen. Zóó aangepakt liet de zaak zich leelijk aanzien en beloofde weinig goeds. Maar alsof de leiders geschrokken waren van hun eigen durf en zonder eenige geldige reden of zichtbare oorzaak, verzetten zij den schrikbarenden datum op een Woensdag. Voor een manoeuvre, welke des te meer kans van slagen had naarmate zij bruusker, onverhoedscher werd uitgevoerd, scheen dat uitstel, wijd en zijd aangekondigd, een zonderlinge en verdachte tactiek. Geheel gratis en ongedwongen gaf men het gouvernement vier volle dagen tijd om alle strategische posities te betrekken, om voorzorgen te treffen, om de publieke opinie te bewerken, om de slappen die den grooten hoop vormen te demoraliseeren, en om de overwinning te behalen in een fauteuil, gelijk men zegt.

Deze vreemde bedisseling rook verbazend naar afgesproken werk, over en weer. Let wel dat Jouhaux, leider der Werklieden-Confederatie, eveneens Regent is van de Banque de France, en dat de twee menners, die de spoorwegstaking moesten organiseeren en afkondigen (zij heeten Jarrigion en Semard) deftig zetelen in den Raad van Beheer der Nationale Vennootschap der Fransche Spoorwegen. De vermelding dezer dubbele, paradoxale functie verdient ongetwijfeld een geheele serie uitroepteekens, maar zij is niettemin de strikte waarheid. Een Raad van Beheer die een staking proclameert tegen zijn eigen onderneming. Ook dat behoort tot de hoogere komedie.

Van den anderen kant echter dampten er wasems van een drama, die men bijna met ongerustheid opsnoof. Primo was iedereen uit zijn voegen wegens de superfiscaliteit der decreten. Vervolgens had Paul Reynaud het geval nog verergerd met een ongekende brutaliteit. In de Radio zei hij woordelijk en met het meest sarcastische accent dat hij vinden kon: ‘De week der Twee Zondagen is uit de wereld, afgeloopen, van de baan.’ Om de arbeidende klasse buiten zichzelf te brengen, had hij niets beters kunnen verzinnen. Met een even sardonische klank in zijn stem berichtte hij dat veertigduizend spoorweg-employé's aan den dijk gezet zouden worden. En al hield hun Minister Anatole de Monzie voor de micro een heele cursus in spoorweg-exploitatie om zijn beambten te kalmeeren, men geloofde hem niet. Integendeel. De man van de straat begon zich af te vragen of het gouvernement soms de staking wenschte, of het misschien in de bedoeling lag der regeerders om een conflict niet te ontwijken, maar veeleer uit te lokken, en de knoopen door te hakken die overal nog slingerden van twee jaren Front Populaire en zijn eindeloozen nasleep van geharrewar. Door een staking te ondernemen waartegen Daladier op zijn kalme gemak links en rechts kon mobiliseeren en requisitionneeren, zou de arbeider en de ambtenaar eigenhandig de pretexten hebben geleverd om hen de laan uit te sturen. Hun wegzending zou dan geen ontslag heeten, maar revocatie, met alle risico voor de belhamels en heethoofden om, als gemobiliseerde werkkrachten, berecht te worden door een krijgsraad.

Opzichtige list

De hinderlaag was doorzichtig. Misschien was zij zelfs opzichtig. Maar dat verhinderde volstrekt niet om erin te vliegen, want de list was dermate opzichtig, dat het moeite kostte haar te gelooven. Alvorens de proef genomen is kan evenwel niemand bij benadering gissen hoeveel naievelingen, stommerds, fanatici en idealisten een natie telt. Van hun aantal en hun temperatuur hing het af of Frankrijk op den avond van den laatsten November in revolutie zou verkeeren. Bleven de stakingsorders niet tot de beslissende minuut gehandhaafd? Deden de menners niet, zelfs de onbetaalbare leden van den Raad van Beheer, alsof het heilige revolutionnaire ernst was? Ging Blum niet te keer als een baarlijke duivel om de demissie te provoceeren van Daladier, desnoods door de bijeenroeping en de vergadering van een parlement zonder regeering?

Eh bien, het is komedie gebleven. Het werd geen drama. De Franschen hebben een algemeene staking gehad zonder stakers: De treinen hebben gerold zonder een minuut vertraging. De postboden hebben hun brieven besteld. De onderwijzers hebben les gegeven. De soldaten hebben de wacht gehouden met de bajonet op het geweer. Overal is men tevreden, want niemand leed fiasco en elk deed zijn plicht. De regeering regeerde met vastberadenheid. De agitators agiteerden naar hartelust. De arbeider arbeidde, acht volle uren, wat verreweg het verstandigst was. En om geen enkele zoete illusie te verstoren, verschenen de kranten op halve pagina, in den vorm van fotocopie, zoodat allen die niet staakten zich konden verbeelden te staken. Maar de decreten, tegen welke de natie werd aangehitst tot rebellie, die tyrannieke decreten, blijven. Waaruit de consequentie getrokken mag worden dat de redresseering van Frankrijk begonnen is.

[verschenen: 19 december 1938]