Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Luk en raak?

Reynaud's decreten voeren de belastingen op tot fantastische proporties, maar toonen van bezuiniging geen spoor.

Parijs, 16 November 1938

Op het gebied van decreet-wetten overtreffen de vijftig fiscale edicten van Daladier-Reynaud alles wat de Franschman sinds den oorlog van 1914 uit de wereld-geschiedenis ter oore kwam. Zij behooren tot den aard der catastrofen, welke, als men ze overleeft, een mensch voor geruimen tijd ontzind uit 't veld slaan. Zij zijn een van die ongelukken waarbij de handen iemand moedeloos langs 't lijf vallen, en waar geen andere uitkomst schijnt over te blijven dan de mesthoop van Job. De algemeene impressie kan niet nauwkeuriger worden weergegeven dan door de karikatuur welke gepubliceerd werd door een der meest regeeringsgezinde bladen. Twee burgers ontmoeten elkaar op den hoek eener straat: ‘Heb je 't gezien?’ zegt de een: ‘Voor zeven milliard nieuwe belastingen.’ En de ander antwoordt, met een toespeling op het milliard marken waarmee de Joden beboet zijn in Duitschland: ‘Wij hebben nochtans geen gezantschapsraad vermoord.’

De mop is goed maar het cijfer zeven milliard beantwoordt op geen stukken na aan de werkelijkheid. Die zeven milliard zijn de globale opbrengst van drie of vier in 't oog springende en draconische bepalingen. Wanneer de som echter van alles wat getroffen wordt met een cijns en supercijns bij benadering wordt opgeteld, en niet alleen het dozijn artikelen welke de kranten afficheeren en waarachter zij het noemelijke enhet onnoemelijke camoufleeren, dan komt men dichter bij de dertig milliard dan bij de twintig. We kiezen dit laatste getal om zeker te zijn van niets te overdrijven. Wat beteekent het cijfer? Het staat gelijk met ongeveer één tiende der jaarlijksche nationale inkomsten van Frankrijk. Bij alles wat hij reeds stortte aan de onverzadelijke loketten der directe en indirecte belastingen (41% zijner inkomsten volgens de verklaringen van Daladier in eigen persoon) wordt de Fransche citoyen derhalve uitgenoodigd om nog een supplement van tien procent te plengen op de altaren des vaderlands. Voor den gemiddelden burger beduidt dit meer één maand loon, traktement, salaris of honorarium.

De deskundigen die ontelbare malen zwart op wit aantoonden dat men een natie niet kan belasten boven het percentage 35 zonder acuut gevaar van verstikking, vinden deze nieuwe heffing, hoewel pijnlijk en droevig, niettemin orthodox en volgens de regels van de kunst. Toen zij het hefbare deel der inkomsten beraamden redeneerden zij op loutere hypothesen, want tot nu toe overschreed geen enkel volk de 40%. Laten wij dus hopen dat zij zich tenminste niet vergissen op het tweede punt en dat ruim 50% tol zonder doodelijke gevolgen gerangschikt kan worden onder de dogma's der economische orthodoxie.

Het uithoudingsvermogen

Wie weet! Waarschijnlijk zijn wij nog niet aan 't eind onzer verrassingen, die begonnen in 1914 toen de eminentste theoretici verzekerden dat geen enkel land de kosten van een modernen oorlog langer dan zes maanden zou kunnen dragen. Misschien valt het ook dezen keer weer mee. Het moreele, nerveuze en physieke uithoudingsvermogen van millioenen hedendaagsche Franschen is vier jaren lang onbegrensd gebleken in de moorddadigste en ongeriefelijkste loopgraven. Hun fiscale uithoudingsvermogen daarentegen werd nog niet proefondervindelijk geëxperimenteerd tot de uiterste limiet, want bij alles waarmee de Fransche economie tot dusverre belast en beladen werd boog zij, en ze boog zelfs tot een ongekende laagte, maar zonder te breken. Ze is nog niet morsdood en zoolang dit stadium niet bereikt wordt hebben wij geen enkele bewijsbare reden om niet te veronderstellen dat zij op een gegeven moment zal terugveeren met een geweld, dat groot zal zijn naar de verhouding waarmee het gedrukt heeft.

Zoo redeneert in ieder geval Paul Reynaud die zijn eigen zaken altijd uitstekend beredderde en van wien de volksmond zegt: dat is geen idioot. Het zou volslagen overbodig zijn hem onder den neus te duwen dat een spanning om veerkrachtig terug te springen eerst ontlast, ontkiemd moet worden volgens de wetten der primitiefste natuurkunde. Reynaud beweert juist het tegendeel en handelt navenant. Omdat de machine nog niet terugveerde, laadt hij er nog wat bij. Hij voert de Franschen dus naar de regionen van het anti-physieke, van het wonderbaarlijke, van het mirakel. Het is waar dat hier de woorden mogelijk en onmogelijk hun dagelijkschen zin verliezen. Op dit plan wordt alles denkbaar en bestaanbaar, ook het ongerijmdste. En al zou ons dat zonderlinge ideeën suggereeren omtrent de economische en financieele orthodoxie, het past in deze tooverachtige sferen om niets te betuigen dan een resoluut optimisme.

De moeilijkheid blijft ondertusschen om deze verschrikkelijk bittere pil te doen slikken door de bewoners van Frankrijk, de patriottische en de anderen, de kapitalistische (wier triomf zij beduidt) en hun antipoden. In de groote dagbladen, welke geacht worden de publieke opinie te vertolken, zult gij geen enkel vierkant protest aantreffen tegen de decreten, hoogstens eenige bedeesde en sporadische bezwaren. De kranten moedigen den minister veeleer aan om op den ingeslagen weg kordaat te volharden. Maar welk een kabaal rijst op van de straat. Welk een gejammer, gesputter, gekanker gonst en gromt in de treinen onder en boven den grond, in de autobussen, in de café's, de bureaux, de magazijnen, de fabrieken! Ook dat heeft men nog niet bijgewoond in Frankrijk. Gelijk onder het koningschap een onpopulair minister, die ongenadig over den hekel gehaald werd in liedjes, de beroemde woorden sprak: Laten ze zingen, mits ze betalen, zoo denken Daladier en Reynaud wellicht: Laten zij sputteren, mits zij dokken.

Het verzet

Het is voorloopig onbekend welken omvang dat geklaag en gevloek kunnen aannemen. Het is ook een zuivere regeeringszaak om het in de gewenschte banen te leiden, om het te kanaliseeren, te draineeren naar richtingen waar het onmerkbaar verzandt. Al schijnt er echter, oppervlakkig beschouwd, geen aanleiding te bestaan om dat tegenspartelen voor gevaarlijk te houden, al heeft 't niets georganiseerds, en al is op 't oogenblik niemand in 't zicht die het zou willen organiseeren, wie daarentegen kan zeggen wat er in het oneindig vertakte gemoed en hoofd omgaat van een volk waar allen zonder uitzondering zich zeer hard getroffen voelen, en wie zal voorspellen waarin vroeg of laat al dat geweeklaag en geraas zich zou kunnen materialiseeren?

Te verijdelen dat woorden overslaan in daden is ook nog een simpele kwestie van regeering. Wanneer het gouvernement derhalve niet faalt door gebrek aan energie, of, wat ook gebeurlijk is, door gemis aan samenhang, dan kan het succes der decreten van Reynaud en Daladier slechts verhinderd worden door de feiten. Onder die feiten ontmoet men helaas de totale afwezigheid in de decreten van elk spoor van bezuinigingen; niet de flauwste poging wordt aangewend om het parasitisme, het favoritisme, de demagogische, ongecontroleerde, milliarden-verslindende spilzucht uit te roeien, of zelfs maar te beteugelen van den Staat, die zijn burgers niet zou behoeven te rantsoeneeren als hij slechts een begin van voorbeeld gaf van de offervaardigheid welke hij in onbeperkte mate vergt van zijn plukbare onderhoorigen.

Omdat wij evenwel a priori reeds bij Reynaud en Daladier een neiging hebben moeten constateeren van magische, bovennatuurlijke procédé's, willen wij ook omtrent verzuimen die fouten lijken, hetzelfde blind-geloovige optimisme aan den dag leggen, tot in het absurde. Want wij zijn op een moment der geschiedenis dat geen twijfel wordt toegelaten en 't is niet buitengesloten dat zoo in hun binnenste het meerendeel denkt der Franschen.

[verschenen: 3 december 1938]