Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Op het kruispunt

Daladier weifelt tegenover de geweldige taak die hem wacht.

Parijs, 20 October 1938

Ruim veertien dagen reeds verstreken sinds Edouard Daladier werd toegerust met de gevreesde of verfoeide Volmachten en nog steeds heeft hij ze niet gebruikt. Hij doet als een dokter die zijn patiënt met moeite overtuigd zou hebben van het urgente eener chirurgicale interventie en hem daarna kalmpjes in den steek laat. Voor een politicus, hoe gezaghebbend ook op een gegeven moment, is deze houding nog compromitteerender dan voor een geneesheer. Want rondom de sponde der lijdende Marianne, die gelijk de berg uit de fabel, zoo dikwijls reeds onder geducht kabaal een belachelijke muis baarde, en die voor dezen gewichtigen keer gaarne iets toonbaars ter wereld zou brengen, verdringen zich vele geagiteerde concurrenten. Zij nemen geen blad voor den mond. Het crediet van een minister weegt voor hen niet zwaar. Zij verstaan de kunst van een reputatie te sloopen in een ommezien.

Hoor hen schreeuwen: Vroeg hij de Volmachten voor iets of voor niets? Als hij ze ‘voor iets’ vroeg mag men veronderstellen dat hij eenigszins op de hoogte is van zijn eigen plannen. Maar als hij zijn eigen plannen kent waarom houdt hij ze dan achter de mouw? Waarom komt hij niet ermee voor den dag? Twee weken gingen verloren met gehengel en gedraal, alsof er geen haast bij was, alsof we volop den tijd hebben. Zijn ze dermate overweldigend, die plannen, dat de man aan wie we volmachten schonken, eerst links en rechts advies moet inwinnen? Zou Daladier toch nog een dier dictatoren van hout zijn, bang om zich aan koud water te branden, boven alles bezorgd zich te dekken, een dier redders ‘à la manque’, tegelijk van den kouden grond en van lik-me-vestje? Palsambleu! Juist wat we noodig hadden, en waarnaar de natie reikhalsde, was iets kordaats, iets resoluuts, iets energieks, iets waar men van omvalt, iets definitiefs, een beetje, durf, en desnoods een greintje lef. Een man wat! Een kracht! Iemand die weet wat hij wil en het doet.

Of zouden wij waarachtig moeten veronderstellen dat hij zijn volmachten gevraagd heeft ‘voor niets’? Zou hij misschien zelf nog op zoek zijn naar een plan? Zou hij nog in dubio verkeeren omtrent den aard en de fabricatie der reddingsplank? Hij heeft nochtans de gelegenheid en de middelen gehad om informaties te verzamelen. Wij hebben hem den tijd gegund. Hij komt niet onbeslagen op het ijs. Daladier is iemand met ervaring. Na vier honderd decreten uitgevaardigd te hebben die ons geen stap verder brachten, die de mooiste slag in de lucht waren welke ooit gezien werd, kan hij van ondervinding spreken en weten hoe de vork aan den steel zit. Vier honderd decreten, te drommel, zonder eenig resultaat, is geen bagatel, en men zou na zulk een kolossale inspanning kunnen aannemen dat iemand daarna is uitgepraat. Dat hij geen raad meer weet. Of dat de schuifladen van de ministerieele bureaux, waar altijd redresseeringsplannen liggen te schimmelen, zooals Tardieu zegt, volslagen leeg zijn. Men zou dat zelfs kunnen vergoelijken. Doch laat hij dan geen volmachten vragen, wanneer hij niet weet wat hij ermee zal uitrichten. Laat hij dan liever de zaken overdoen volgens parlementair gebruik. Er zijn candidaten genoeg en liefhebbers te over.

Het spelletje

Dit is geen fantasie. Het zijn echo's van het geratel dat vanaf de eerste dagen dezer week de couloirs gevuld heeft der Kamer. Want hoewel de député's nog op vacantie zijn, begon het bekende spelletje overnieuw, na een pauze die kort geduurd heeft. Het amusement van den parlementairen kermis waar ieder afgevaardigde als de vingers hem jeuken met een bal gaat mikken naar de borden en glazen van de ministerieele tent. Men dacht dat er iets veranderd was, en een paar dagen leek het zoo. Doch alles bleef bij het oude. Toen Hannibal voor de poorten stond hebben de vertegenwoordigers der natie even een schrik beet gehad, die een beginsel was van wijsheid. Gisteren werd bericht dat Hannibal demobiliseert en de député's keeren terug tot hun gewoonten, als de hond der Schrift naar zijn braaksel.

Aan wie de schuld? Aan Daladier. Wanneer hij zich de gestelde taak misschien nog niet onmogelijk maakte, hij maakte haar aanzienlijk lastiger. Zooals de koristen der opera die zingen dat zij onoverwinbaar opmarcheeren, hief hij luidkeels zijn refrein aan en verzette geen voet. Hij commandeerde: Voorwaarts... halt: gelijk in de parodie van Koning Ubu. De beste troepen worden tureluursch, wanneer men hun zulke poetsen bakt. Behalve natuurlijk in een klucht. Maar de député's hebben het recht te achten dat zij niet op de planken zijn en geen vaudeville vertoonen. Wat kan men hen eigenlijk verwijten als zij zenuwachtig worden en het geduld verliezen? Elk parlement is wat de ministers ervan maken. Het is niet de schuld der automobiel wanneer zij slecht bestuurd ‘in het décor gaat’ gelijk de Franschman schilderachtig zegt. Het is de schuld van den chauffeur.

Ware Edouard Daladier een Clemenceau, een Poincaré, dan zou men nog kunnen hopen dat zijn dralen een tactiek verbergt, dat er uit den fluweelen handschoen plotseling een ijzeren klauw te voorschijn zal komen of dat hij voor zijn slappe vuist een stalen rusting in reserve heeft. Bij de psychologie van Daladier, zooals hij zich in verscheidene omstandigheden liet kennen, is de hypothese te mooi om waarschijnlijk te lijken. Neen, zijn dralen is geen talmen. Zijn dralen is weifelen. Zijn dralen is besluiteloosheid. Nimmer nu was weifelen minder geoorloofd dan in de huidige situatie, en minder aangewezen om te dienen als tactiek.

‘Refaire la France’

Wij begrijpen evenwel Daladier's perplexiteit. ‘Refaire la France’ gelijk het parool luidt dat ieder in den mond heeft, is meer dan een heksentoer die verricht kan worden met hocuspocus. Het is een Herculeswerk. Alleen de handelsbalans reeds stelt voor kwasi-onoplosbare problemen. Haar deficit over de laatste elf jaren - na 1927, het jaar der voornaamste handelsverdragen waarmee Frankrijk edelmoedig en enthousiast gepoogd heeft om ‘Refaire l'Europe’ - bedroeg 102.355 millioen. Meer dan honderd milliard waarvan 72 milliard Poincaré-franken. In 1937 bedroeg het deficit dezer balans (die over 1927 nog een batig saldo opleverde van 1875 millioen) bijna 19 milliard. Dat zijn sommen. Die geregelde en reusachtige aderlating aan een land kan niet duren in 't oneindige, temeer niet omdat zij onlogisch, kunstmatig en gewelddadig geschiedt. Men zal b.v. niet altijd Fransche kippen kunnen verhinderen te leggen omdat men eieren wil koopen van China. Men zal de boeren van Marokko en Algiers niet altijd kunnen beletten sinaasappelen en citroenen te kweeken, wijl men deze vruchten wil betrekken van Barcelona. Een natie die zelf graan in overvloed produceert kan niet voortgaan met importeeren van koren... om er benzine van te stoken. Dit zijn drie voorbeelden uit een ellenlange lijst van honderd andere, even paradoxale.

Als echter dat overdreven, tegennatuurlijk deficit niet kan aanhouden zonder geleidelijke verarming en uitputting, het kan ook niet ophouden zonder in de economie van de planeet de reeds heerschende verwarring gevaarlijk te verscherpen, zonder bij twintig, dertig mogendheden, waarvan enkele Frankrijks feitelijke, andere Frankrijks mogelijke bondgenooten en sommige Frankrijks uitgesproken tegenstanders zijn, de grootste ontevredenheid, de heftigste ontstemming te verwekken. Van alle landen inderdaad werd geen enkel door zijn internationale politiek (gezwegen nog van zijn sociale) in een bijna hopeloozer en reddeloozer impasse gedrongen, dan de Fransche natie. B.v.: de Franschen staken voor twintig milliard kapitaal in de industrie van Tsjechoslowakije welke deze maand overging in Duitsche handen. Met die twintig milliarden zullen zij voortaan gedwongen zijn hun eigen Fransche fabrieken te laten beconcurreeren, of Duitschland in 't nauw te brengen dat over 1937 reeds voor 3.247 millioen franks aan de Franschen leverde en slechts voor 1.414 van hen kocht.

En dit staaltje van huishouding is maar één van de tien acute problemen die, hoewel onoplosbaar schijnend, niettemin moeten worden opgelost. Wij begrijpen dat Daladier aarzelt bij den aanvang van zulke taak. Hij waagt zijn persoon op een eenige en laatste kaart. Wij zouden begrijpen wanneer de moed hem daarvoor ontzinkt. Maar wanneer hij per slot van rekening doortast, alles riskeerend, zullen wij hem bewonderen.

[verschenen: 5 november 1938]