Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Een ultimatum

De Fransche oudstrijders wenschen een tweede München te voorkomen.

Parijs, 13 October 1938

Zij zijn niet te vroeg ten tooneele verschenen, de Oud-Combattanten der Nationale Federatie en haar leider Henri Pichot, die aan het hoofd staat van zes millioen man. Maar het is nooit te laat om goed te doen, zelfs al komt men een kleine tien jaar overtijd en al waren de buitengewoonste verschijnselen noodig om de honderd-zestig divisies die la Bataille de France wonnen in 1918, opnieuw in beweging te zetten.

Pichot was te München, waar hij veel gezien en ongetwijfeld nog meer geraden en geroken heeft. Hij was er in gezelschap van den ex-vaguemestre Daladier, in tegenwoordigheid van den ex-korporaal Hitler, en wat hem het diepst schokte moet geweest zijn het contrast tusschen het figuur van Daladier, die zijn verslagenheid niet kon verbergen, en het uiterlijk van Hitler, verwrongen en beklemd tijdens de debatten, maar waarop een ongekende vreugde begon door te breken toen het accoord geteekend werd. Men heeft te dikwijls de gezichten beschreven der Duitsche onderhandelaars van den wapenstilstand, in den wagon van Foch, om geen parallel te trekken, en vandaag die uitdrukking van bittere noodzaak en gebuktheid niet te herkennen op de gezichten zijner Fransche landgenooten. Als prijs voor den Vrede en als waarborg van Frankrijk's neutraliteit hadden de Duitschers in 1914 de uitlevering geëischt der vestingen Toul en Verdun. ‘Kom ze maar halen’ werd hun geantwoord In 1938 eischten zij als losgeld voor den vrede de fortificaties van Bohemen, die niet alleen door de Franschen gebouwd waren doch ten overvloede met hun eigen geld betaald en die op den koop toe menig militair geheim bevatten. ‘Onmogelijk is geen Fransch’ zei Napoleon. Hier werd ‘onmogelijk’ genaturaliseerd en opgenomen in het woordenboek der overwinnaars. Maar waarvoor waren zeventien honderd duizend Franschen gesneuveld als hun wapenbroeders twintig jaar later machteloos zulke onduldbare chantage moesten bijwonen en ondergaan?

Te Parijs teruggekeerd had Pichot den wil en de overtuiging dat een dergelijke positie van afhankelijkheid tegenover sabelgerinkel niet langer mocht duren. Dat was ook de publieke opinie, verscheurd en schommelend tusschen haar schaamte over dezen vrede, haar opluchting voor het geweken gevaar, en haar afgrijzen van den oorlog. Er was geen enkel Franschman die in de opoffering eener bevriende mogendheid had toegestemd met een licht hart. En de eerste roes was nog niet opgeklaard of men bespeurde reeds aan welke pressies men na een zoodanige onderwerping in 't vervolg blootstond. De Reichsführer liet het de Franschen trouwens weten. Met een loslippigheid en astrantheid waarvan hij zich in zijn toestand van medium misschien geen rekenschap kon geven, sprak hij te Sarrebrück, aan de Fransche grens, een bijna onbewimpeld veto uit over Churchill, Duff Cooper en Anthony Eden als regeeringspersonen. Hij brandmerkte hen die niet hadden willen buigen voor zijn bedreigingen als oorlogszuchtigen! Er was geen enkel Franschman onder. Hitler was dus tevreden over de Franschen, hoewel hij zich van elk woord onthield dat wees op schappelijkheid? Men voelde dat spreken en dat zwijgen als een dubbele smaad, die nog erger striemde in Frankrijk dan in Engeland.

De schuldvraag

Instinctmatig ging men terug tot den oorsprong van dusdanige vernederingen. Wie was de schuld dat een duizendtal vliegmachines, op stapel, zes maanden te laat gereed zijn om den oorlog af te wenden op minder berouwende voorwaarden? De binnenlandsche partijpolitiek. Wie draaft de verantwoordelijkheid dat vandaag nog om de haverklap stakingen uitbreken in de arsenalen der nationale verdediging? Een handvol volksverleiders. Wie ontredderde de staatsfinanciën? Het Parlement, waar verstandige lieden gedwongen zijn tegen de dwazen op te bieden als marktventers. Wie ontredderde en verlamde de economie, zoowel de productie als de consumptie? Een aantal hersenlooze of gewetenlooze demagogen, bezorgder voor de stembus en haar profijten dan voor het heil der gemeenschap.

Al die schade kon berokkend worden onder het oog van den spottenden vijand die heden zijn wet oplegt aan een deel van Europa. Niemand van al die zwetsers en brullers heeft twee jaren vooruitgezien. En deze woordenkramers zouden willen voortgaan met paradeeren op de planken hunner estrades? Moet men hun vergunnen nog langer in de fabrieken en in de financiën een oorlog te saboteeren welken zij uitlokken in de internationale politiek? Hebben zij den toekomstigen tegenstander al niet genoeg begunstigd en bevoordeeld door de imbeciliteit hunner steriele partij-twisten? Verdienen sommigen dezer harlekijnen die persoonlijke successen en persoonlijke grillen verkozen boven het behoud van het vaderland en het laatste bastion der vrijheid, niet reeds den krijgsraad en het executiepeloton?

Men moet hen muilkorven en hun den mond snoeren, zegt Henri Pichot. Men moet hen onschadelijk maken. Men moet dat ontzenuwende en verblinde parlement sluiten tot de verkiezingen van 1940. Als het weigeren zou gesloten te worden moet men het ontbinden. Het gouvernement van Daladier moet de plaats ruimen voor een Comité de Salut Public. Of, mocht men bang zijn voor een naam, welke niet enkel de legers van Carnot (die Bonaparte zou aanvoeren) als perspectief bevat, maar ook de onverbiddelijke Terreur, als men terugschrikt voor dien naam, dan een Comité de Salut National. Pichot zegt het. Hij zegt het niet alleen. Hij eischt het! Hij eischt het in naam van zes millioen oud-combattanten, die allen kiezers zijn, en ongeveer twee derden vormen van het Fransche kiezers-corps.

Daladier president

Pichot eischt het omdat geen enkele maatregel onder de huidige omstandigheden te kras geacht kan worden, en omdat het geduld der Veteranen van 1918 na een langdurige lijdelijkheid ten einde raakte onder den prikkel der vernedering van 30 September. Op zijn beurt stelt hij een ultimatum en de vraag of hij voet bij stuk zal houden is buitengesloten. Hij kan niet terugkrabbelen, en te meer niet omdat hij vermoedelijk accoord gaat met Daladier, wien hij het presidentschap aanbiedt van dat Comité de Salut National. Daladier heeft steeds gegolden voor een Jacobijn wiens ontwikkeling geremd is gebleven wegens het formalisme dat hem dwong tot een activiteit in de perken van het parlementaire stelsel, dit wil zeggen tot het nuchtere en fnuikende sparen van de geit en de kool. De essentieele vraag, en de eenige interessante vraag wordt dus hoe de vermogens van Daladier zich zullen ontplooien wanneer hij niet door de Kamers, maar door een natie van zes millioen oud-soldaten bekleed wordt met een onbegrensde volmacht. Want afgaande op het feit dat Daladier dezen zomer, toegerust met parlementaire volmacht, vier honderd decreet-wetten uitvaardigde wier effect nihil is, zooals afgeleid moet worden uit dit andere feit dat hij na zijn terugkomst uit München een nieuwe volmacht vroeg tot het uitvaardigen van nieuwe decreten, welke volmacht hem tegen heug en meug verleend werd voor den duur van vijf en veertig dagen (alsof men in zes weken een schipbreukig land kon transformeeren!), afgaande op deze twee feiten moet men graag of niet veronderstellen dat zelfs volmachten, uitgereikt door het Parlement, tot de illusies behooren, de Jantjes van Leiden, de kluitjes in het riet en de pleisters op een houten been.

Dit is des te ontmoedigender daar men sinds 1932 in Frankrijk, en in de limiet van het parlementaire kader, welgeteld negentien plannen geëxperimenteerd heeft welke het land zoogenaamd moesten redden. En daar er klaarblijkelijk geen andere uitweg is dan die geopend wordt door het ultimatum der Oud-Combattanten, kan men per slot niets meer wenschen, niets vuriger hopen dan eindelijk iets anders, iets nieuws te beleven, en iets radicaals.

[verschenen: 25 oktober 1938]