Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Na de nederlaag

Frankrijk bezint zich, hoe de reconstructie moet geschieden van wat in duigen ligt.

Parijs, 5 October 1938

Het is maar al te duidelijk dat op de huidige eclips welke Frankrijk schijnt in te gaan, geen woorden beter van toepassing zijn dan de brief welke Koningin Sophie der Nederlanden op 18 Juli 1866 (twee weken na Sadowa) richtte tot d'André, den secretaris van Drouyn de Lhuys, minister van Buitenlandsche Zaken onder Napoleon III, die destijds deed gelijk vandaag Duff Cooper, en ontslag nam toen hij zijn vorst niet kon bewegen tot een kloekmoedig besluit.

Onze Koningin, met een juistheid van blik die zweemt naar het wonderbare, schreef: ‘Gij maakt u vreemde illusies. Uw prestige is in de laatste veertien dagen sneller gedaald dan tijdens den ganschen duur van het keizerrijk. Gij veroorlooft om de zwakken te vernietigen, gij laat bovenmate de insolentie aanwassen, de brutaliteit van uw naasten buurman... Ik betreur dat gij het gevaar niet inziet van een machtig Duitschland en een machtig Italië. Het is de dynastie die bedreigd is, en zij is 't die de gevolgen ervan zal lijden. Ik zeg het, wijl dat de waarheid is welke gij later zult erkennen. Men had Oostenrijk ter hulp moeten snellen, naar den Rijn moeten marcheeren, voorwaarden moeten stellen. Oostenrijk laten verpletteren is meer dan een misdaad, het is een fout’.

Dit citaat kennen de Franschen (beter dan wij) want zij leeren het op school. Oostenrijk behoeft slechts veranderd te worden in Tsjechoslowakije om de voorspelling actueel te maken als een telegram van laatste nieuws. De meeste Franschen beseffen het, met hun brein en met hun instinct. Wanneer echter l'histoire se répète, het is niet fataal dat ook haar consequenties zich herhalen. Op Godesberg en München, waar Frankrijk het caudijnsche juk passeerde, mag geen Sedan volgen. Ook daarvan zijn de Fransche leiders zich bewust. Geve de Hemel dat zij in deze gesteltenis volharden.

Hun eerste reacties in ieder geval zijn niet ongunstig. Gedane zaken nemen geen keer en het noodigste was om te vermijden dat de appreciaties over het gebeurde ontaardden in onderling krakeel en verdeeldheid. Er had zich in de laatste dagen van het drama, alle prognostieken ten spijt, een partij gevormd van ‘pacifisten’ en ‘bellicisten’, die elkaar bestookten met de uiterste heftigheid. Een plakkaat van Flandin, beginnend met de woorden ‘Volk van Frankrijk, men bedriegt u’, moest door de politie worden afgescheurd, en de krant (La Liberté) waarin Flandin meende zijn pamflet te kunnen loozen moest worden in beslag genomen. Eveneens een nummer der Action Française, die verschillende ministers en politici de eerste kogels beloofde der soldaten, moest worden geconfiskeerd. Nauwelijks waren de diluviaansche luchten een beetje opgeklaard en begon een regenboog zich af te teekenen op de zwarte wolken, of links en rechts dreigde men elkaar met een grondige afrekening. Het gevaar bestond dat de troebele polemieken zich zouden voortzetten in het parlement. Deze fout tenminste, die een misdaad geweest zou zijn, is verhinderd. Ieder heeft zijn verwijten en verontwaardiging ingeslikt. Op tooverslag waren de verbetenste tegenstanders omgedraaid in menschen van goeden wille en hoewel de raadselachtige Flandin zich niet weerhouden kon aan Adolf Hitler een telegram van gelukwenschen te sturen, is er in het Fransche parlement oneindig minder gecritiseerd dan in het Engelsche en geen der drie ‘bellicistische’ ministers (Reynaud, Mandel en de katholieke Champetier de Ribes) achtte zich verplicht te demissionneeren.

Reconstructie

In de geschiktste omstandigheden dus kan een aanvang gemaakt worden met een poging om te reconstrueeren wat in duigen ligt. Want op straffe van te vervallen en te vergaan zal Frankrijk moeten herrijzen uit een moreele nederlaag. Hoe aangenaam ook de ooren gestreeld worden door de beminnelijkheden welke de Duitsche Führer-Kanselier op 't oogenblik jegens de Franschen aan den dag legt, woorden zijn woorden. Het waren de eigen woorden van Adolf Hitler die de onafhankelijkheid garandeerden van Oostenrijk. De eigen woorden van Goering die de integriteit waarborgden van Tsjechoslowakije. Het zijn slechts woorden waarmee Adolf Hitler verzekerd heeft geen territoriale desiderata meer te koesteren in Europa. Slechts woorden waarmee hij verklaarde dat Duitschland voor altijd heeft afgezien van Elzas-Lotharingen. Achter de meest welgezinde woorden doemt de reusachtige schim op der Ausland-Organisation met haar honderd vangarmen welke tasten en polsen tot in de verste uithoeken der wereld. Behalve zooveel andere spoken die weinig goeds beduiden en geen stabiliteit.

Maar feiten zijn feiten. Een feit is 't dat tegenover veertig millioen Franschen Duitschland voortaan tachtig millioen inwoners telt, het homogeenste blok dat ooit in Europa werd samengesnoerd onder één bevel en één bezieling. Een feit is het dat Duitschland, vóór zijn uitbreiding reeds de voornaamste industrieele mogendheid van het continent, door de absorptie van Oostenrijk en de annexatie van een groot deel van Bohemen, zijn reeds vervaarlijk expansie-potentieel, zijn outillage, zijn grondstoffen met minstens één derde heeft vermeerderd. Een feit is 't dat dit pyramidale, solide, vuurvaste en met formidabele hoogspanningen geladen blok tot elken prijs en met alle middelen afzetgebieden zal moeten verwerven, afzetgebieden die nergens bestaan, die slechts verkregen kunnen worden ten koste van andere mogendheden wier economie, zonder één uitzondering, in 't gedrang en in verdrukking naar ruimte worstelt. Een feit is 't dat het Duitsche economische potentieel reeds vóór 1914, in zijn verhouding tot het wereld-organisme in een toestand van hypertrophie verkeerde, van abnormale, ziekelijke uitzetting. Van 1919 tot 1923 is die economie kunstmatig gevoed met enorme hoeveelheden papieren munt, gekocht door speculanten die een uitstekende operatie meenden te verrichten. Tusschen 1924 en 1929 heeft die economie geteerd op leeningen (twintig milliard mark) van de oude en de nieuwe wereld. Vanaf 1933 heeft die vervaarlijke economie zich drijvend gehouden met een kolossale dumping. Een dumping zooals men er nimmer een bijwoonde maar die ondanks alle vernuft in 1937 vastliep op een deficit. Wat bijgevolg zal den mogendheden, die naar afzetgebieden snakken, te wachten staan van een Duitschland welks hypertrophisch potentieel met één derde vermenigvuldigde? Gedurende de laatste tien jaren droeg alleen Frankrijk's nadeelige handelsbalans voor zeventien milliard bij in de kosten van dat nijvere, onverzadiglijke Duitsche huishouden waar altijd een tekort heerscht.

In puin

Hoe zich te weren, hoe zich te bergen? Ziedaar het probleem. Want een feit is het ook dat het gansche politieke systeem waarmee Frankrijk sinds 1918 het Europeesche evenwicht trachtte te bestendigen, in puin stort door de bezwijking en de uitschakeling van 't Tsjechoslowaaksche steunpunt. Heeft het nog zin om verdere milliarden te verspillen aan Polen, waar Hitler zonder schaamte en zonder eenige ridderlijkheid gecopieerd wordt door een kolonel Joseph Beck? Alle dubieuze diensten welke Roemenië kan bewijzen, Joegoslavië, Bulgarije, en het verminkte, vermorzelde ‘Tsjekie’ van Adolf Hitler, moeten gehonoreerd worden met klinkende munt of met douane-faciliteiten. Hoe lang zal Frankrijk rijk genoeg zijn om de banen dier staten te beïnvloeden? Het heeft ook geen zin meer om Italië langer te negeeren. Maar alvorens het Praagsche bolwerk viel uitte Mussolini reeds onvervulbare aspiraties. Zullen zijn pretenties (in Spanje, in de Middellandsche Zee, in Noord-Afrika) gematigder geworden zijn na de overwinning der dictatoren, en na de doeltreffendheid welke bewezen is door de As? Een zwenking meer of minder is geen bezwaar voor de Italiaansche diplomatie. Doch als zij betaald moet worden met een duren cijns, in hoeverre zal men erop kunnen bouwen en vertrouwen?

Zoo is de internationale situatie van Frankrijk. Niet meer of minder dan hachelijk, terwijl de tijd dringt. Voor erger en voor het ergste werd het land gevrijwaard door de onaantastbaarheid van zijn militaire organisatie. Dat palladium zal nog eenigen tijd intact zijn, geducht en ontzagwekkend. Maar zelfs de adaptatie van dat schild aan de naastkomende omstandigheden (wie zal nog luisteren naar ontwapening waar wapenen tot de briljantste resultaten leiden?) en de handhaving dier onaantastbaarheid zal van de Franschen een bovenmenschelijke inspanning vergen en de mannelijkste vastberadenheid. Om niet te sterven zullen zij moeten herleven. En wie bemoediging noodig heeft kan zich hiermee troosten dat die herleving geen grooter mirakel zou zijn dan menig ander dat door de Fransche natie in den loop harer geschiedenis volbracht werd.

[verschenen: 19 oktober 1938]