Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Met stillen trom

Het systeem der gecamoufleerde, occulte, mobilisatie en zijn voordeelen.

Parijs, 10 September [1938]

Volgens inlichtingen die wij betrouwbaar achten heeft Frankrijk tot op den datum van heden een supplement van 240.000 manschappen onder de wapenen gebracht. En niets duidt aan dat het einde der oproepingen te voorzien is. Dagelijks kan ieder die in zulke zaken belangstelt, aan de Gare de l'Est een dozijn militaire treinen zien vertrekken, die hun wagons, volgeladen met jonge lieden, in de richting transporteeren der Oost-grenzen. Voor de pers en officieel heeten deze dienstnemingen ‘convocaties van enkele contingenten reservisten en specialisten’. Metterdaad geschieden de uitnoodigingen tot aanmelding individueel. Geen enkele lichting ook is opgeroepen in haar geheel of allen tegelijk. Nergens, zelfs niet in een bevolkt centrum als de Parijsche voorsteden, geeft men den mannen den tijd om met kameraden een goed begoten afscheid te vieren in de herbergen. Op de perrons hebben geen hartroerende adieux plaats van moeders, echtgenooten en vriendinnetjes. Men vertrekt niet in optocht. Men steekt geen bloem in den loop der geweren. Alles gebeurt met zooveel discretie en met een zoodanig minimum omslag dat de soldaat vertrokken is alvorens het steeds ietwat tragische en emotionneerende gerucht zijner oproeping zich onder verwanten en kennissen heeft kunnen verbreiden. Kort en krachtig gesproken: een groot aantal jonge lieden verdwijnt spoorloos uit de circulatie.

‘Occulte mobilisatie’

Deze drukke bewegingen betreffen buiten kijf de reservisten, want ieder die zijn normalen diensttijd achter den rug heeft valt zonder mankeeren in de reserve, en in zooverre geven de officieele berichten een juist beeld van de militaire maatregelen. Maar de oproepingen bepalen zich geenszins tot de ‘specialisten’, d.w.z. tot de manschappen die gedrild zijn voor de hanteering van een of ander technisch en mechanisch werktuig. Zij beperken zich evenmin tot de bezettingstroepen der vestingen. Neen, de ‘convocaties’ beslaan alle wapenen. Zoowel de cavalerie als de pantserwagens; zoowel de telegrafisten en pontonniers als de artilleristen; zoowel het kader als de troep. De infanterie, die uitblinkt door niets ‘speciaals’, die bestemd is om in 't slijk te wroeten en de bommen te ontvangen, maar die de nog altijd niet onttroonde ‘reine des batailles’ bleef, de modeste infanterie staat in de oproepingen geenszins in het laatste gelid. Zoodat het mij volstrekt niet verwonderde iemand te hooren zeggen wiens positie een kijk veroorlooft op het geheel: ‘Als 't zoo doorgaat zal de Fransche mobilisatie tegen het einde der de week voltooid zijn.’

Nieuw systeem

Dergelijke informaties, wanneer ze dato dagteekening in 't openbaar verschenen zouden ons aangerekend kunnen worden als ernstige onbescheidenheden. Doch de afstand tusschen Parijs en Java verleent ons een voldoende marge. Niettemin zouden wij die mededeelingen terzijde leggen als wij ons niet tegenover een systeem bevonden, dat nieuw lijkt en de aandacht verdient.

Het systeem der gecamoufleerde of occulte mobilisatie. Zij is het eenige onderdeel der krijgstactiek waarover de strategen in de ontelbare theoretische bespiegelingen der afgeloopen twintig jaren gezwegen hebben, alsof niemand hunner eraan dacht. Waarom echter, waar tegenwoordig alles totaal anders is dan vroeger, zou de mobilisatie dezelfde gebleven zijn als in de tijden van olim? Krachtens het Kellogg-Pact en wegens de huichelachtigheid der internationale usanties is er geen oorlog meer. (Hetgeen Japan niet verhindert neutraliteit te eischen in zijn ‘geschil’ met China!) De gezanten verlaten niet meer de hoofdstad der mogendheid met welke hun gouvernement in ‘onmin’ ligt. De diplomatieke betrekkingen worden niet meer verbroken. Waarom dus, wanneer er geen oorlog meer is, zou er nog een mobilisatie zijn? Wel te verstaan een echte, ouderwetsche mobilisatie, die openlijk en plechtig wordt afgekondigd, onder toeloop van geëxalteerde volksmenigten, met witte aanplakbiljetten, met het luiden der alarmklokken en het roffelen der tamboers? Dat alles behoort tot het verleden, gelijk de oorlog. Het werd romantiek als de roode broeken, de zilveren tressen en de wapperende vederbossen der uniformen. De oorlog is afgeschaft. Bijgevolg ook de mobilisatie. Dat lag in de lijn der moderne logica. Misschien behoefde men niet eens eraan te denken. Het vloeit werktuigelijk en organisch voort uit de hedendaagsche concepties.

Voordeelen

En hoe men er moreel ook over kunne oordeelen het systeem heeft onwaardeerbare voordeelen. Ten eerste vermijdt men alle nervositeit onder de bevolking. De gespannenheid, de ontroering, de gisting blijft individueel geïsoleerd en wordt nergens collectief, of met een aanzienlijke vertraging. Men verdringt zich niet voor de winkels van levensmiddelen om proviand te hamsteren. Men belegert de spaarkassen niet om zijn goede, lieve geld terug te krijgen, dat men den Staat heeft toevertrouwd. Men rent niet onbesuisd naar de banken om zijn deposito's op te eischen. Men verkoopt niet in het wilde weg zijn effecten. Kortom, men blijft in zijn gewone doen. Men bewaart zijn kalmte. Er is geen agitatie, geen paniek. Men gaat zelfs door met stakingen en met discussies over de Veertig Uren.

Het tweede voordeel, en niet minder onprijsbaar, is dit: Waar geen mobilisatie is kan de mobilisatie niet gestoord, niet belemmerd, niet gesaboteerd worden, noch door een binnenlandschen, noch door een buitenlandschen vijand. Een nachtmerrie verzwindt in damp en nevel, een nachtmerrie die jaren lang het stokpaardje is geweest der theoretici. Herinner u de tafereelen welke zij geschilderd hebben van de verschrikkingen waarmee de vijandelijkheden moesten inzetten, als met een preludium: De spoorwegknooppunten zouden gebombardeerd worden uit de lucht en vernietigd. Tunnels en bruggen zouden springen. Munitiemagazijnen zouden worden opgeblazen, met behulp van vernuftige draadlooze helsche machines, tevoren opgesteld, ingeschakeld en op het gekozen moment in werking gebracht. De benzinereservoirs zouden in vlam vliegen of leegloopen. Kortom, elke tegenstand van den vijand zou in den knop worden gesmoord. Hij zou noch kunnen mobiliseeren, noch concentreeren. Geheel zijn weermacht zou ontredderd worden en verlamd. Alvorens er een schot gelost was op de slagvelden zou hij gedemoraliseerd rondspartelen temidden van onherstelbare ruïnes.

Het ei van Columbus

Met zulke perspectieven was het werkelijk verkieslijk om nooit meer te mobiliseeren, d.w.z. een mobilisatie aan de groote klok te hangen. En tot dusverre werd er hier pas één verdachte brand gesignaleerd, waarbij een tiental militaire vrachtauto's verloren ging, beladen met geweren. Het systeem verdient derhalve in alle opzichten overweging, temeer omdat het zijn proef reeds doorstaan zal hebben als gij dit leest, en omdat het eenvoudig is als het ei van Columbus.

[verschenen: 29 september 1938]