Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Spaansche lessen

Bescherming tegen luchtgevaar is geenszins illusoir: om één mensch buiten gevecht te stellen in een zoo dicht bevolkte stad als Barcelona waren 200 K.G. explosief noodig!

Parijs, 3 Augustus [1938]

Na de affaire van Guadalajara, die door de Italianen, zonderling genoeg, nog steeds geboekt wordt als een succes hunner wapenen, hebben wij medegedeeld welke conclusies men in Fransche militaire kringen meende te kunnen trekken uit dit sensationeele debuut van gemotoriseerde troepen op het oorlogstooneel. Latere episoden van het Spaansche autodafé hebben nog andere indicaties verschaft, welke wij tot nut van 't algemeen willen samenvatten omdat zij hier gelden als typisch en normgevend voor elke modern geëquipeerde natie.

Bij het bombardement van Barcelona op 19 Januari, door vliegtuigen van Duitsche constructie, zijn projectielen gebruikt van tweeërlei slag. De eenen, gelijkvormig aan de bommen die gebezigd werden tijdens den wereldoorlog, graven een trechter en werpen de lading uit in een straal welke den vorm beschrijft van een kegel op zijn punt. Ze zijn betrekkelijk ongevaarlijk wanneer men zich tijdig languit op den grond laat vallen. Bij de bommen der tweede soort, splinternieuw, en volgens deskundigen eveneens van Duitsch maaksel, geschiedt de ontploffing instantané. Zij graven slechts een onbeduidend gat, in plaats van kegelvormig los te barsten scheert het schroot den bodem over een hoogte van vijftien centimeter. Het baat dus niets om voor deze projectielen te gaan liggen. Zij permitteeren te sterven als de Romeinsche Keizers der legende: rechtovereind.

Afgrijselijk

Bij de afgrijselijke bombardementen van Barcelona op 17, 18, 19 Maart, uitgevoerd om de twee uren, dag en nacht, door groepen van vijf en zeven vliegtuigen, die opereerden op een hoogte van zeven duizend meter, zijn uitsluitend bommen gebruikt van de tweede categorie. Het verwoestend effect is te vergelijken met een kolossale luchtzuiging van ontzaglijk geweld. Een soort locale, maar formidabele miniatuur-cycloon. Een taxi b.v., meegesleept door den orkaan, werd teruggevonden op de tweede verdieping van een opengereten huis. Niets van wat zich aan de oppervlakte bevindt is bestand tegen deze vlagen. Alles wordt in een oogwenk weggemaaid en gedood. Tot ieders verbazing daarentegen toonden de kelders zich schotvrij, mits de bom niet pal op het huis valt.

Aanvankelijk meende men te doen te hebben met projectielen van vijf honderd kilo, gevuld met vloeibare lucht. Later bleken de bommen te behooren tot het kaliber van honderd vijftig kilo. Hun explosieve lading, in een omhulsel van dunne plaat, telt voor negentig procent in het totale gewicht. De ontploffingsstof was onbekend en stelde de chemisten voor een raadsel, doch op 't oogenblik (vergeet niet dat Paul Langevin, Jean Perrin en alle overige Fransche Nobel-prijzen sympathiseeren met de Spaansche Republikeinen) meent men hare formule te kennen. Dat is het inconveniënt van generale repetities langs den openbaren weg. Wat de brandbommen aangaat, die bij tijd en wijle worden uitgestrooid, en waarover de ijzingwekkendste geruchten geloopen hebben sinds een tiental jaren, deze verdelgingswerktuigen zijn voor de gebruikers stellig een ontnuchtering. De brandweer wordt ze gemakkelijk meester, wanneer de projectielen tenminste niet vallen op bijzonder ontvlambare materie.

Het loont niet

Gedurende het driedaagsch en drienachtelijk bombardement van Barcelona werden veertig duizend kilo ontploffingsstoffen uitgestort over de ongelukkige hoofdstad van Catalonië. In ronde cijfers veroorzaakten zij duizend dooden en twaalf gewonden. Om een mensch buiten gevecht te stellen in een dichtbevolkte stad (Barcelona telt 1.200.000 inwoners) heeft men bijgevolg met de modernste hulpmiddelen, twee honderd kilo explosief noodig. En nog zou de nuttige werking dezer extravagante hoeveelheden geringer geweest zijn, wanneer twee bommen niet hadden geraakt met een juistheid waarvoor men geen termen vindt. Een viel aan een ingang van de ondergrondsche spoor, waar een compacte menigte zich verdrong om beschutting te zoeken. De ander sloeg in, vlak bij een schuilplaats waarheen honderd zestig schoolkinderen zich repten. Honderd vijf en veertig van dit kleine grut werden op slag vermorzeld. Doch dergelijke ‘successen’ zijn zeldzaam. De toevluchtsoorden bleken allesbehalve illusoir, en de slotsom der militairen luidt daarom dat een luchtbombardement van steden, zelfs uitgevoerd met een extrême gestrengheid, volstrekt niet rendeert onder den gezichtshoek van materieele verzwakking der vijandelijke strijdkrachten.

Als het physieke effect van veertig duizend kilo springbommen ontnuchterend is (de bloot stoffelijke verwoestingen daargelaten) de moreele uitwerking bleek nog verbazingwekkender. De aanvaller die met zijn bombardementen vermoedelijk een terreur, een paniek, een nerveuze en psychische instorting beoogde, verkreeg resultaten welke het diametraal tegenovergestelde teweegbrachten van zijn bedoeling. Onder de duizend dooden en twaalf honderd gewonden van Barcelona waren er weinigen die niet ergens in de stad een verwant, een vriend of een kennis hadden. Niemand zwichtte onder zijn rouw, zijn leed, zijn medelijden, maar allen zetten zich schrap. Geen hart was er dat niet automatisch opbonsde met een kreet om vergelding. Er zijn afschuwelijkheden waarvoor een mensch niet capituleert, die hem daarentegen aanzweepen tot een nieuwe, verbeten, stoïcijnsche energie. Eigenlijk heeft dat niets vreemds. Men had hetzelfde effect reeds waargenomen toen Parijs in 1918 beschoten werd door de Dikke Bertha. Dat er elk kwart-uur ergens een bom van duizend kilo viel, verhinderde de jongens niet om te spelen in de straten. Ook daar trouwens hadden de Duitschers een ‘succes’ van onberekenbare mystieke werking: de bom die op Goeden Vrijdag tijdens den dienst in een kerk viel, en de bom die neerkwam op een kraamvrouwengesticht. Zoolang een aanvaller niet beseft dat zulke kogels geladen zijn met bovennatuurlijke krachten, zal zijn zaak zwak staan.

De techniek

Zuiver technisch beschouwd heeft de lucht-macht van Burgos tot dusverre twee soorten van bombardement toegepast. Volgens de eene methode stevent men op zeer groote hoogte aan op het doel. Op zekeren afstand van het mikpunt (afstand welke afhangt van de hoogte, van de snelheid, van den wind) laat men de bommen los bij trossen. Ondanks alle berekeningen zal een treffer altijd meer geluk zijn dan wijsheid en het systeem is voornamelijk bruikbaar voor massieve doelwitten als stations, kampementen, havens. Van de tweede methode hebben wij drie jaar geleden in dit blad een schets gegeven. Zij bestaat hierin dat een lucht-escader op aanzienlijke hoogte de artillerie en de overige defensiemiddelen van den vijand op zich concentreert, terwijl een of meer machines met gestopten motor aanzweven naar het doel dat de aanvaller wenscht te bestoken.

Wat hier verwondering gebaard heeft onder de meeste deskundigen is het feit dat het bombardement in duikvlucht (wat de Franschen ‘piqué’ noemen), véél zekerder, véél doeltreffender dan het bombardement lukraak bij trossen, tot nu toe enkel is toegepast door de Republikeinen. Hieruit moet worden afgeleid dat noch de Duitsche noch de Italiaansche machines de eigenschappen bezitten om in een hoek van minstens zestig graden, over een afstand van 3000 à 4000 meter, en met snelheden van 600 à 700 kilometer per uur, als 't ware neer te ploffen op het doel, en den bom los te laten op het moment, dat de piloot zijn normale positie herneemt. Pro memorie worde hier vermeld dat alle Fransche vliegtuigen der laatste vier jaren gebouwd zijn met het oog op bombardementen in duikvlucht, die enorme eischen stelt aan het weerstandsvermogen der machines. Op dit gebied moet men dus rekenen met een belangrijken voorsprong van Fransch materieel en Fransche bemanning.

Snelle slijtage

Wat overigens het luchtvaart-personeel betreft schijnt de ervaring den Republikeinen geleerd te hebben, dat de bestuurder van een jacht-vliegtuig, in 't algemeen gesproken, en wanneer het hem gebeurt dikwijls te moeten vechten, uitgeput is na honderd uren vliegen. Elite-piloten, die beschikken over een herculisch zenuwgestel, voeren hun bruikbaarheid op tot twee honderd uren. Daarna, en na een geruime rust-kuur, kan hij nog noemenswaardige diensten bewijzen als bestuurder van verkennings- of bombardements-machines, doch door hem te gebruiken in de jacht zou men hem overleveren aan een gewisse nederlaag. De werkelijke levensduur van een oorlogs-piloot is dus wonderbaarlijk kort. Hij verslijt snel. Zou dit de reden zijn dat een der betrokken partijen, strijdend onder de vlag van Burgos, elke drie maanden zijn geheel vliegend personeel terugroept en vervangt?

Het gerucht (in militaire kringen) dat al het luchtvaart-materiaal door de Duitschers vervaardigd gedurende de eerste periode hunner herbewapening, van zéér middelmatig gehalte is, wordt meer en meer bevestigd. Het werd eveneens een zekerheid dat het mechanische gedeelte hunner fameuze pantser-divisies niet alleen een complete revisie moet ondergaan, doch dat de studie dezer wapenen van meet af moet worden aangepakt. Hun pantser-wagens hebben zich ontpopt als een vergissing en sommige verbeteringen, aangebracht na de ondervinding, zijn zelfs niet voortgezet, dermate ontgoochelend waren de resultaten. Welk een strop voor Duitschland! Maar ook welk een buitenkansje dat zij op de repetitie ingelicht werden omtrent de gebreken en tekorten: Met het constateeren van zulk een bof, en alles wat hij inhoudt of suggereert, kunnen wij voor heden deze Spaansche lessen sluiten.

[verschenen: 27 augustus 1938]