Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Pers en Radio

Tegen den visueelen indruk kan de passieve stem van een omroeper niet op, maar wel zijn andere nieuwe en doeltreffende vormen van nieuwsverspreiding denkbaar.

Parijs, 30 Juli [1938]

Een curieus conflict, na langen tijd gesmeuld te hebben in het donker, is deze maand in het volle daglicht uitgebroken tusschen de Pers en de Radio. De directeuren der kranten die zich terecht of ten onrechte benadeeld en bestolen oordeelen wegens de radiophonische nieuwsverspreiding, zoowel door de zendposten van den Staat als door die van particuliere maatschappijen, hadden zich reeds drie jaar geleden tot het gouvernement gewend met een verzoek om protectie. Ik zeg terecht of ten onrechte want, jammer genoeg, het uitgangspunt van het geschil is in het vage gebleven.

Heeft de Radio effectieve concurrentie uitgeoefend tegen de kranten? Maakte de Radio zich zelfs schuldig aan deloyale onderkruiperij? Om daarover te kunnen oordeelen zouden de kranten-directeuren moeten toestemmen om vergelijkende statistieken te publiceeren van hun oplage-cijfers in 1928 b.v, toen de Radio nog min of meer in een embryonische phase verkeerde, en 1938, nu zij een georganiseerde wasdom bereikt heeft. Telkens echter dat de kranten-directeuren uitgenoodigd werden tot het overleggen dezer cijfers, hebben zij eenparig stommetje gespeeld. Men zal dus nooit met eenige zekerheid weten of hun voornaamste klacht - dat de Radio hun lezers ontfutselt - op tastbare gronden berust.

Doch al ware de ten laste gelegde benadeeling bewezen, hadden de kranten daarom het recht de bescherming in te roepen van de regeering en lag het in de lijn eener onpartijdige, liberale regeering om den steun te verleenen welke haar gevraagd werd?

Alles is vergankelijk

Dat is betwistbaar. Een dagblad immers in zijn hedendaagschen vorm, morgen-, middag-, avond- of extra-editie, van groot of klein formaat is niets anders dan een der menigvuldige middelen van nieuwsverbreiding die ons tot op het tegenwoordige tijdstip het meest geschikt, en, hoewel uiterst gecompliceerd, het meest practisch toeschijnt. Het is de opperste perfectionneering van de krant welke werd uitgevonden zonder dat hij 't wist door Julius Cesar, toen deze alzijdige persoonlijkheid, consul geworden in 't jaar 59 vóór Christus, bij decreet verordende dat alle senatus-consulten, de uitslagen van plebiscieten en in 't algemeen alle overheidsbesluiten voortaan geafficheerd zouden worden op het ‘Album’ (een stuk muur, bestreken met gips) van het Forum. Voorheen en sindsdien heeft men op verschillende punten van den aardbol diverse methoden van nieuwsverbreiding toegepast (de omroeper, de bode, de trom bij de negers, etc.) maar ofschoon allen op een gegeven moment beantwoordden aan een behoefte, geen enkel was er dat niet voorbijgaand bleek en op den duur vergankelijk.

Zelfs het systeem-Cesar, de witte muur (bijna ongeschonden teruggevonden in de ruïnen van Pompeï) raakte in vergetelheid. En wie zegt ons dat de vorm waarin die muur zich voortplantte - een stuk wit papier - ten allen tijde zal voortbestaan? Wat bewijst ons dat het nieuws zich steeds zal verbreiden door middel van de ware fabriek welke een krant sinds een halve eeuw geworden is? Waarom zouden wij voor immer verplicht zijn dagelijks tientallen tonnen papier door reusachtige rotatiepersen te rollen om in alle oorden der wereld een nieuws kenbaar te maken en de opinie van hen wier beroep het is dat nieuws te commenteeren?

Een nieuwe vorm

Enkele jaren terug, toen de electrische verzending van foto's een noviteit was, werd in Frankrijk een toestel in den handel gebracht dat men slechts behoefde te schakelen op een gewonen radiopost om draadloos allerlei afbeeldingen aan huis te ontvangen. Het vernuftige instrument, te eenvormig en eentonig, maakte geen opgang en ging achter de bank. Maar op 't oogenblik hebben de Amerikanen een gedrukte krant welke 's nachts tusschen vier en zes uur draadloos wordt opgezonden aan de abonné's en geruischloos wordt overgetikt door een apparaat dat ieder zich kan aanschaffen.

Ziehier een der nieuwe vormen van een krant die denkbaar en mogelijk zijn. Deze soort van krant kan onmiddellijk uitgebreid worden tot geïllustreerd orgaan. Zal hij daarom het genre krant verdringen dat pas een paar eeuwen oud is? Dit hangt af van zooveel factoren dat niemand hieromtrent kan vooruitloopen op de toekomst. Maar sinds ik in een winkel Japansche koekjes heb gevonden (en niet duur!) welke men op een gramofoon plaatst en die een melodie afdraaien alvorens te worden opgegeten, acht ik op dit gebied het ongelooflijkste denkbaar. Niets verhindert vanaf nu om bij het ontbijt de laatste telegrammen te verorberen in den vorm van een platten, geribbelden wafel. In ieder geval toont het Amerikaansche procédé dat, in een land waar de vooruitgang niet belemmerd wordt door arbitraire hinderpalen, het kranten-type dat heden triomfeert over den ganschen aardbol verrast kan worden door een concurrentie, waarbij een vraagteeken gemotiveerd is. Met een beetje fantasie ziet men den tijd reeds naderen waarin de vooruitstrevende kranten-directeuren waarschijnlijk de beide typen van dagblad zullen te nutte maken: het type radio naast het type rotatie, onbekommerd afwachtend aan welke der twee technieken het publiek zijn voorkeur zal schenken.

Niet schrander

De Fransche dagblad-directeuren, met behulp eener regeering welke evenzeer afhankelijk van hen is als zij afhankelijk zijn van die regeering, trachten hun posities te verdedigen op een manier waarvan men noch de schranderheid kan roemen, noch den breeden kijk. De Radio is hun bête noire.

Van de veelvuldige oorzaken die bijdragen tot het discrediet der hedendaagsche Fransche pers (o.a. monotonie der berichtgeving, gemis aan verbeelding in de voorstelling der feiten, afgezaagdheid van misdaden en ongelukken) hebben zij gemakshalve geen enkele bespeurd dan de onnoozelste en de onschadelijkste van allen: Wanneer hun lezers slinken gebeurt dat wijl de Radio mondeling de telegrammen verbreidt, of omdat de Radio pers-overzichten geeft van de commentaren op het nieuws, welke verschijnen in de bladen. Alsof ooit de noodzakelijkerwijze neutrale en passieve stem van een speaker die voorleest aan den micro kan opwegen tegen den visueelen indruk van iets wat zwart op wit gedrukt staat! Hoe interessanter het gesprokene is, hoe meer men deze impressie zal missen.

Neen, nimmer zal de gedrukte krant verdrongen worden door een gesproken krant. Het gedrukte dagblad kan hoogstens bezwijken tegenover een ‘pers’ welke zou arbeiden met vereenvoudigde maar even doeltreffende methoden. De concurrentie waarover de Fransche dagblad-directeuren zich beklagen is totnutoe zuiver denkbeeldig. Niettemin hebben zij gehandeld alsof zij slachtoffers waren eener onverdiende inferioriteit en de regeering overgehaald tot het uitvaardigen van een maatregel die ongetwijfeld vroeg of laat zal gelden als een toppunt van willekeur en onverstand. Vanaf 1 Juli kan de Fransche Radio (zoowel de posten van den Staat als die van particulieren) slechts drie maal zeven minuten wijden aan het nieuws en tot overmaat van absurditeit zijn die zeven minuten vastgesteld op de onmogelijkste uren van het etmaal.

Dat is precies hetzelfde alsof men in de dagen van trekschuit en diligence de spoortreinen veroorloofd zou hebben om slechts te rijden in een beperkten tijd en op het ongelegenste moment. Een dergelijke reglementatie is te dwaas om te duren. Zij blijkt des te belachelijker en dommer daar iedereen erbij verliest. Want als men de Radio gedesorganiseerd heeft, er is geen enkele krant die in de dertig dagen welke na de ordonnantie verstreken, een lezer won. Integendeel, de bladen die niet terugschrikken voor een eerlijke bekentenis zijn de eersten geweest om den flater te bejammeren.

[verschenen: 18 augustus 1938]