Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

De vredesbode

Als zoodanig is Koning George VI te Parijs begroet en gevierd.

Parijs, 21 Juli [1938]

De massale volksbewegingen, in de Fransche hoofdstad teweeggebracht door de aanwezigheid van het Engelsche Koningspaar, overtreffen alles wat men zich op dit gebied verbeelden kan. Ze zijn vergelijkbaar met de vorming en verplaatsing van sardinebanken, haringscholen, of mieren-zwermen, maar wat in het element der visschen en insecten reeds onbegrijpelijk is, verdubbelt nog zijn fascineerende geheimzinnigheid wanneer het deiningen betreft van menschenhoopen als Parijs er deze week vertoond heeft.

Hoewel in een wijden kring rondom de koninklijke residentie het vrije verkeer door de met geel zand bestrooide hoofdaderen gehandhaafd werd door 35.000 man troepen en een gelijk aantal marechaussees, moesten verschillende ceremonieën als het diner en de artistieke soirée bij den President der Republiek, 't gala in de Opéra beginnen met een aanzienlijke vertraging omdat verschillende voornaamste invité's opgehouden waren door straat-versperringen, die wanneer men ze had willen vermijden, de afzetting vereischt zouden hebben van geheel Parijs. Wat dreef al die myriaden en myriaden lieden tezamen tot een reusachtige klit waarin zij krioelende, wriemelende materie werden? Zonder twijfel een collectief instinct, een zekere prikkel waarvoor ieder gezwicht was, een soort van aantrekkingskracht welke alles bijeenzoog. Dat is gemakkelijk gezegd. Men stuit echter op dozijnen raadselen zoodra men eenigermate tracht de natuur te bepalen dier vlagen van onbewuste en onpersoonlijke energie, dier onweerstaanbare impulsen. Aanvallen van universeele psychose in zulke afmetingen (een goed-gehumeurde, ongevaarlijke, kalme psychose) werden in het hedendaagsch Parijs, zeer individualistisch getint, voor onbestaanbaar gehouden. In ieder geval hebben zij de oogen der overheid geopend, voor onvermoede mogelijkheden.

Perfecte ontvangst

Terwijl de Britsche Majesteiten zich slechts gehuldigd kunnen voelen door de stroomen van magnetisme dat hunne verschijning kwasi automatisch condenseerde, onder het eigenlijke, anonieme volk, hebben ook de hoogere sferen niets verzuimd om bij de souvereinen, bij hun gevolg en bij hun natie de beste, de onuitwischbaarste en de bemoedigendste herinneringen achter te laten aan het land dat zij als gasten betraden.

Het was een hachelijke taak, want waar het Frankrijk van de Marne en van Verdun meer dan ooit de traditioneele, onverdiende reputatie genoot van ordeloosheid, sans-gêne, nonchalance, oppervlakkigheid en desorganisatie, daar mocht men verwachten dat bij een gelegenheid als deze de critische oogen vorschender zouden zijn dan gewoonlijk en alle kwade tongen dubbel gespitst. Welnu, het schijnt mij toe, dat de meest pointilleuze, de meest vitterige en de lichtgeraaktste onder de arbiters en bedillers niet anders kan oordeelen dan dat George VI en zijn gemalin even waardig, even luisterrijk, even smaakvol en even perfect ontvangen zijn door het Frankrijk van twee jaren Front Populaire, als zij ontvangen hadden kunnen worden door het Frankrijk van den Roi-Soleil of van Louis XVIII.

Kostelijk verblijf

Wat dit bezoek van alle voorgaande onderscheidde en wat de moeilijkheden nog vermeerderde was de omstandigheid dat het Koningspaar niet logeerde bij zichzelf, op de Engelsche Ambassade, zooals Edward VII gedaan had in 1903, en George V in April 1914, maar dat zij zich te gast bevonden bij de Franschen. Parijs nu bezit geen paleis, ruim en statig genoeg om een vorst te herbergen met zijn hofhouding. Men had daarom den Quai d'Orsay, oorspronkelijk een aristocratisch heerenhuis, gebouwd tusschen 1845 en '55 en gewoonlijk bewoond door den Minister van Buitenlandsche Zaken met zijn personeel, gemeubeld als paleis. Dat heeft millioenen gekost doch de inrichting was onberispelijk. De slaapkamer des Konings kwam recht van Fontainebleau en George VI sliep in het eigen bed van Napoleon I. De wanden der diverse salons waren behangen met familie-portretten van de grootste meesters, en met beroemde doeken afkomstig uit het Louvre. Aan de Koningin had het protocol gevraagd welke haar lievelingskleur was en zij antwoordde: lindengroen. Hare appartementen werden dus gestoffeerd met zijden weefsels en tapijten in deze nuance. De wanden waren versierd met de bekoorlijkste stukken van meesters der achttiende eeuw. Hare Majesteit sliep in het bed van Marie-Antoinette, afkomstig uit het paleis van Versailles. Zij had een telefoon van geciseleerd ivoor en een speciale lijn met de koninklijke paleizen in Engeland. De Koning en de Koningin hadden badkamers zooals een milliardair en een bioscoop-ster ze zich nauwelijks kunnen droomen. De eene met wanden van bewerkt glas en lak, en een kuip van gouden mozaïek; de andere gestoffeerd met flonkerende zijden handweefsels, een kuip van paarlemoeren mozaïek, een vloer van ingelegd onyx. Voor een gestileerde verlichting der verschillende zalen en vertrekken had men drie en twintig duizend aparte lampen-onderdeelen laten teekenen en vervaardigen. Niets evenwel gaf den indruk van overdaad of overlading; alles getuigde van de natuurlijkste distinctie. Van buiten was het grijze paleis onversierd; een deel der kade echter was geplaveid met tegels in de Engelsche kleuren.

Dit was het decoratieve en architectonische, het statische deel der receptie. Het dynamische bleek niet minder geraffineerd en volmaakt. Elke openbare plechtigheid, civiel of militair, was geregeld volgens de strengste eischen van etiquette en protocol, doch bleef niettemin soepel als een goed ballet. Want als de vrouwelijke toiletten uiteraard feeëriek kunnen zijn, ook de uniformen kunnen in lijnen, kleuren en gebaren een buitengewoon gehalte aan schoonheid vertolken en men kreeg zelfs de impressie dat de eenige stijl welke in de twintigste eeuw een levende realiteit zou mogen heeten, zijn incarnatie en zijn toevlucht gezocht had in de optochten waarmee men de Britsche souvereinen bij dag en bij avond door de Fransche hoofdstad leidde. Om een détail te citeeren uit de tienduizend: niemand kon op deze wereld een hoogere, een edeler perfectie wenschen of fantaseeren dan de fanfare van koperorchest waarmee vanuit een loggia de President der Republiek en het Koningspaar van Engeland verwelkomd werden in de Opéra.

Bevrijding

Als ik de werkelijk impressioneerende bewogenheid van het Fransche volk, en ook de zorgen, het respect, de veneratie waarmee de souvereinen omringd zijn, moest duiden zou ik ze het liefst verklaren als de uitdrukking der verlossing van een nachtmerrie. De eenen bewust, de meesten onbewust, hebben George VI begroet en gefeest als een Vredesbode. Voor allen gaat het verlangen in vervulling dat Kipling uitsprak in zijn ‘Ode aan Frankrijk’: ‘Laten wij de gelederen sluiten, en, hand in hand, de wacht betrekken en de orde bewaren over de aarde.’ Alle Franschen, bewust of onbewust hebben twintig jaar lang dit oogenblik verbeid. Het hangt niet enkel meer af van Frankrijk, noch van Engeland, of de gedachten in eensgezinde toasten geformuleerd zich verwezenlijken zonder tribulaties. Maar zelfs als zij, gezamenlijk de wacht betrekkend, den Vrede niet meer kunnen redden, hun kansen om op de aarde een orde te herscheppen volgens hun beginselen en idealen (onderstreept door George VI) stijgen in een ongekende macht, en ook deze eindelijke gerustheid, deze zekerheid tegenover de ergste der veronderstellingen, staat gelijk met een bevrijding.

[verschenen: 6 augustus 1938]