Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

De gelukkige reis

Wat geen honderden redevoeringen vermochten, geen duizenden artikelen, geen waarschuwingen of bedreigingen, dat bewerkte de reis van Koning George: de Fransche eendracht.

Parijs, 18 Juli [1938]

Gelijk algemeen bekend is kan in Frankrijk niets bereikt worden met dwang of met geweld. Geen sterveling zal hier ooit vlaggen op commando. Men behoeft er slechts te bevelen, of te gelasten op ietwat nurkschen toon en men verkrijgt onfeilbaar de deplorabelste resultaten. Alle volgzaamheid berust hier op een vrijwillig aanvaarde sympathie. Zelfs in 't leger is deze voorwaardelijke gehoorzaamheid een duizendmaal geconstateerd feit.

Het is niet minder bekend dat de Franschen nog zeer kort geleden onderling over niets accoord gingen. De natie scheen ten prooi te zijn aan een onherstelbare verdeeldheid, wat zich voorloopig uitte in een verwarring en knoeiboel op allerlei gebied, in afwachting van uit te barsten als bloedige anarchie. Tevergeefs hadden de politieke en religieuze chefs ontelbare keeren de eendracht aangepreekt. Men wilde niet luisteren. Ook bij de van buiten aandreigende gevaren bleef men zich voor den doove houden. Een minimum eensgezindheid scheen in Frankrijk te behooren tot een staat van zaken welke voortaan slechts een wonder kon verwezenlijken.

Het wonder

Welnu, dat wonder hebben wij aanschouwd. Men zou niet kunnen zeggen hoe het verricht werd, maar dat het geschiedde is onbetwistbaar en onbetwijfelbaar. Ergens, op de mysterieuze oceanen van het nog vormelooze werd een trilling verwekt die langzaam aanzwol tot een toon. Dat verklaart niet veel, doch er bestaat geen betere uitleg. Wij weten niet vanwaar die toon kwam; wij weten enkel wanneer hij verneembaar begon te worden. Dat was bij de Poppen. De twee Poppen, die door de echtgenoote van den Minister van Buitenlandsche Zaken naar Londen gebracht worden als geschenken voor de prinsessen Elizabeth en Margaret-Rose. De mooiste, kostbaarste, duurste Poppen waarmee ooit een kind gespeeld heeft. En geloof mij, zoo fabuleus ze reeds zijn, zoo historisch en legendair tegelijk, er was voor die Poppen bijna geen reclame gemaakt. Gelijk echte feeën kwamen ze eensklaps neergedaald uit de lucht. Men had ze kunnen beschouwen als een charmante, luxueuze caprice, zonder consequenties. Maar toen ze met haar vorstelijken uitzet van hermelijn en marter, met haar morgen-, middag- en avondjaponnen, met haar nachtgewaden en négligés, met haar badpakjes en strandcostuums, met haar reisnécessaires, met haar juweelen, haar automobielen, haar dozijnen paren schoentjes tentoongesteld werden in de vitrines van een klein theater der Champs-Elysées (met entrée-prijzen ten bate van een liefdadigheidswerk) defileerden op één dag veertig duizend menschen om ze even te zien. Het was een record dat nimmer geslagen zal worden door een schilderij of een beeld. Wat is er in een Pop? had Shakespeare kunnen zeggen.

Het begin

Dat was het begin van een zeker gezoem in den bijenkorf. Niemand kon vermoeden welk een omvang het zou aannemen op den vooravond van het Engelsche bezoek. Onverhoeds, bij overrompeling, alsof bij allen eenzelfde geheimzinnige zenuw was aangeroerd, besloten de Parijzenaars om de versieringen te gaan bezichtigen hunner stad. Iets heel gewoons, zal gij misschien denken. Neen, iets ongehoords, iets ongelooflijks. Er was geen enkel sein gegeven. Geen enkele krant had van een dergelijk plan gerept of ertoe aangespoord. Doch plotseling, als bij tooverslag, bevond zich de gansche bevolking op straat. Zelfs op Wapenstilstandsdag van 1918, onvergetelijk van massale unanimiteit, had men niet zulke samenscholingen bijgewoond van ondoordringbare drommen. Reeds te acht uur 's avonds was elk soort van verkeer onmogelijk geworden. Alle taxi's zaten gevangen tot op de trottoirs. Wat wonderbaarlijk was voor wie hier de gebruiken kent bij de minste verstoppingen: de chauffeurs foeterden elkaar niet uit; zij overlaadden elkaars klanten niet met schampere kwinkslagen; zij raasden niet met hun claxons. Integendeel. Men schertste, men lachte, men was welgemutst, opgeruimd, vroolijk, zonder zweem van bijgedachte of dissonans. Men was los en eensgezind. Voor 't eerst sinds jaren vibreerde het geheele volk in een machtigen, gulden en blijden unisono.

Meen niet dat men a priori verrukt of voldaan was over het decor. Volstrekt niet. De versiering welke werd uitgevoerd voor den aanvankelijken datum (28 Juni) van het koninklijk bezoek was heftig gecritiseerd. In menig opzicht was zij pretentieus, smakeloos, grof en grotesk. Sommige monstruositeiten, verzinsels van primaire hersens, moesten worden afgebroken, andere belangrijk gewijzigd. Wanneer de Parijzenaars bij honderdduizenden op straat waren getrokken om sjofele en schreeuwende bedenksels te ontmoeten, had hun uittocht, zonder meer aanleiding dan een stekende ontgoocheling, even grif kunnen omslaan in een catastrofe. Want tegenover menschenmassa's als op dezen zonderlingen avond over boulevard en avenues golfden, staan soldaten en politie volkomen machteloos.

Ommekeer

Ook op dat gebied echter had een totale ommekeer plaats gegrepen. Allerwegen werd nog getimmerd, maar elke wanklank was verdwenen. Het was alsof men opeens besloten had 't pharaonische, het pyramidale, het kolossale te laten varen, en het grandiose naar Franschen trant te zoeken in den eenvoud en in de bekoring. Had men ergens ter wereld ooit de neon-buizen gelukkiger gebezigd dan hier: verwerkt tot gebrandschilderde roosvensters, glanzend, glimmend uitgehangen boven den horizon als geïllumineerde kerkramen, met monogrammen, met heraldieke figuren, onder een woud van vlaggen? Het was simpel, maar pakkend, om met gekleurde zoeklichten aan het firmament een reusachtige Union Jack te teekenen, de Union Jack, die met haar dubbel gekruiste strepen de technici voor een tamelijk gecompliceerd probleem stelde. Wat men gemaakt had van het oude en ouderwetsche stationnetje in het Bois de Boulogne waar het Britsche koningspaar moest uitstappen, grensde aan het onbeschrijfbare: met draperieën en antieke wandtapijten, geleend door het Louvre, was het gebouwtje omgetooverd in een verheven, triomfale, verrukkelijke, wit-roode architectuur, die op een achtergrond van groenend bosch het midden hield tusschen tent en paleis. Hier bewonderde men eerst de schoonheid; daarna een onvergelijkelijke praal en staatsie.

En waarheen de Franschen zich ook richtten, onder de majestueuze trofeeën, tusschen de onmetelijke boeketten van geraniums besproeid door fonteinen, overal harmoniseerde het decor met hun diepste wenschen. Alle twijfel week. Frankrijk was gebleven gelijk het was: als het gouden standbeeld France van Bourdelle, dat onbewogen naar de verte blikkend, de Engelsche souvereinen verwelkomde in het paleis-station van het Bois de Boulogne. In dit voorspel tot de feesten, in het wordend enthousiasme hervond men elkaar spontaan, onverwacht en opgelucht als Franschen, als burgers der ondeelbare Republiek. Alle twisten en veeten waren vergeten. Wat niets en niemand kon realiseeren sedert maanden en jaren, wat geen honderden redevoeringen vermochten, geen duizenden krantenartikelen, geen waarschuwingen, vermaningen of bedreigingen, dat bewerkte de reis van George VI: de Fransche eendracht; de Nationale Unie in Frankrijk en de gewaarwording dat een nieuw tijdperk aanvangt als een heldere, onverhoopte dageraad.

[verschenen: 2 augustus 1938]