Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Hoe langer hoe krasser

Het drama van het graanbureau in Frankrijk, dat geen weg wist met het teveel aan graan.

Parijs, 2 Juli [1938]

Wat hieronder volgt moest eigenlijk behandeld worden in een speciale rubriek die een titel zou dragen als Abracadabrantiana, naar het Kabalistische woord waarmee men vroeger tooverde en tegenwoordig een toppunt van nonsensikaliteit uitdrukt. De zaak in kwestie zou uitstekend als onderwerp kunnen dienen van een sketch voor een koppel hoog-komieken in een burlesken film. Met dit verschil ondertusschen dat men op het witte doek niets ervan zou gelooven; dat iedereen zou zeggen: neen, dat kan niet, dat is onmogelijk, dat gaat te ver.

Laten wij niettemin probeeren het geval te vertellen met een stalen gezicht. Ziehier dan de zooveelste reis van Gulliver, of de zooveelste grap van Uilenspiegel, die we zullen noemen ‘Koren op den motor’. In plaats van op den molen natuurlijk.

Langs de akkers van het mooiste land onder de zon liet de oogst van het jaar 1938 zich prachtig aanzien en twee maanden vóór er gemaaid werd, ijlden reeds boodschappers naar de groote mogols van dat rijk om hen in kennis te stellen van al het golvend goud dat wiegelde op de stengels. Waar de hemel elders te nat of te droog was gebleven viel er hier precies genoeg regen en de zon scheen er niet te hard. Het ideaal. Men telde dus de getallen bij elkaar en kwam tot de slotsom dat er ongeveer vijf en twintig millioen centenaars te veel zou zijn.

De eenvoudige menschen dachten: we zullen nu eindelijk eens goed brood eten, zooals in den tijd van olim, en goedkoop brood, en genoeg brood. Zij hadden 't mis, de eenvoudigen van geest, die nog leven in den droom van de vermenigvuldiging der brooden en die men in hun jeugd leerde (dat is niet zoo lang geleden) elk kruimeltje op te rapen en te benuttigen met een soort van religieus respect. Het brood werd niet beter en bleef duur; het werd zelfs duurder.

Catastrofe!

Want bij het ontvangen der prachtige berichten waren de haren der groote mogols te berge gerezen. Zij stonden voor een ware catastrofe. Kortelings namelijk was er in dat gezegend land door een zeker slag van machtige maniakken die de waarheid in pacht hebben, een kolossaal Graan-Bureau opgericht, verspreid door het gansche rijk, dat zich verbonden had den geheelen oogst te koopen, en te betalen, tegen een prijs welke reeds bij het ploegen en het zaaien werd vastgesteld. Het was een Staats-Bureau. De groote mogols zaten dus met vijf en twintig millioen centenaars koren op hun maag.

Om zich uit die benarde situatie te redden konden zij nog slechts hopen op een serie van diluviaansche orkanen, van verwoestende hagelslag, op een miraculeuze sprinkhanenplaag, een invasie van korenwolven of een providentieel, fonkelnieuw onheil dat nog niet geboekt staat in de annalen der natuur. Zij wachtten tevergeefs. Er kwam geen waterhoos, geen hagel, geen cycloon en niet de minste sirocco, waartegen de machtige maniakken hun landbouwende onderdanen pas nog met enthousiasme wenschten te assureeren. Misère! Het koren rijpte in overvloed en overdaad.

Wat ermee te doen

Die vijf en twintig millioen centenaars te betalen was echter het ergste niet. Er zijn persen om biljetten te drukken. Doch wat aan ts vangen met die bergen graan op een Staats-Bureau? Men heeft silo's, doch niet voor dergelijke hoeveelheden. Men kan er de zwijnen mee mesten. Maar de varkens zijn reeds te vet. Wat de kippen betreft, die leggen sinds lang te veel in een land waar men eieren uit alle hoeken der wereld blijft eten als versch van den dag. Men had een partij van dat overtollige graan kunnen verhandelen aan Italië, waar de oogst niet meeviel, waar men maïs in 't brood voegt. Maar men zou 't cadeau moeten doen en men is antifascistisch. Of ruilen tegen andere producten. Wat een ruïne zou beduiden. Tot overmaat van ramp schijnt die mislukte Italiaansche oogst een verzinsel te zijn, uit de lucht gegrepen leugen en laster. Dat beweerde tenminste Mussolini toen hij met bloote borst en een donderende redevoering tegen de ‘demoplutocratieën’ (wien de schoen past trekke hem aan) de dorsch-campagne opende op het platform eener machine waarop met dikke letters geschilderd stond: vietato fumare, verboden te rooken. Men heeft een beetje gelachen omdat ‘fumer’ in 't populaire Fransch ook beteekent raaskallen en schuimbekken. Klaarblijkelijk viel er aan dezen kant niets te beginnen. ‘Hij maakt 't nog altijd niet beter’ zei men gekscherend, om zich te troosten.

Wat dan, parbleu! Het graan in zee werpen, zooals de Brazilianen deden met hun koffieboonen? De locomotieven stoken met koren, zooals indertijd gemeld werd uit Canada? Dat zal men licht niet durven zoolang in elk Fransch hart het begrip van zuinigheid en verspilling geworteld ligt naast het besef van goed en kwaad. Dat zou in de kortste keeren een revolutie ontketenen. Het zou ook de intellectueele capaciteiten onwaardig zijn der bestuurders van het Graan-Bureau.

Alcohol!

Men besloot dus en men decreteerde dat het overschot van den rampspoedigen oogst zou omgezet worden in alcohol. En voorwaar, dat zou niets buitengewoons zijn, het zou zelfs kunnen loonen, wanneer deze sterke drank bestemd was om verorberd te worden in glaasjes. Doch sterke dranken in allerlei smaken, kleuren en geuren, bestemd voor het keelgat, zijn er ook reeds te veel in Frankrijk. De graan-alcohol zou daarom uitsluitend gebezigd worden om de motoren te voeden der automobielen.

Hoewel het procédé een tikje omslachtiger is stond deze gebruiksaanwending au fond gelijk met het stoken van graan in de Canadeesche locomotieven. Met dit cardinale verschil echter dat de schijn gered was, hetgeen allesbehalve een kleinigheid is. Men sprong met het koren niet om als met afval en uitveegsel; men smeet het niet weg. Met dit andere, niet minder kapitale verschil verder, dat de Staat bij elke liter aldus gewonnen benzine negen à tien francs bijpast. Dat is bijna vijftig centen. En de gewone benzine kost hier Francs 2.80 (ongeveer vijftien cents) per liter aan de pomp. Van een voordeelige operatie gesproken, mocht deze er zijn! De Staat betaalde eerst het koren, en daarna meer dan dubbel en dwars de benzine.

Maniakken

Aan zóóveel echter raakte men reeds gewend dat zelfs een buitenissigheid van dit kaliber niemand gedeerd zou hebben als de groote mogols ook maar een der elementaire voorzorgen te baat genomen hadden waarmee een uitgeslapen gouvernement zijn extravaganties kan maskeeren. Maar de maniakken van het marxistische Graan-Bureau, alsof Jupiter hen ten verderve wil voeren, schijnen van lotje getikt. Zij bemerkten natuurlijk dat de fabricatie van hun motor-spirit een niet te versmaden deficit opleverde. Zij hadden niet veel tijd noodig om te voelen dat dit lek gestopt moest worden. Tot hieraan toe toonden zij zich normaal. Doch zij ontpopten zich als onovertrefbare origineelen, als virtuozen der excentriciteit, toen zij het middel moesten aanwijzen om de verliezen hunner distilleerderij te dekken. Men raadt het in geen honderd, omdat 't gelijk alle zotternijen eigenlijk voor de hand ligt. Wel, zij hieven een extra-belasting op de gewone benzine. Op de ordinaire benzine die hier, franco haven, minder dan twee cents per liter kost, en die door de verschillende heffingen van den Staat opgedreven wordt tot een prijs, welke een reisje van Parijs naar Nice met een gemiddelden wagen brengt op een biljet van duizend.

Het is lang geleden dat men de Franschen zoo zag ‘rooken’ als de twee millioen automobilisten welken deze waanzin het vuur aan de schenen legt. Zij loopen heet. Maar om de groote mogols tot rede te brengen schijnt eerst alles spaak te moeten loopen.

[verschenen: 19 juli 1938]