Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Nieuwe krachtproef

Frankrijk begint te ontwaken.

Parijs, 29 Juni [1938]

Tot kort geleden scheen alles mogelijk en doenlijk aan de uitvinders van een zekere As, die behalve een menigte andere dingen ook de leuze in hun schild voerden dat de brutalen de halve wereld hebben.

Zij behoefden slechts een wensch te vormen, hoe koen ook, en de vervulling kwam hun toegevlogen als de gebraden duiven uit Luilekkerland. Voor Frankrijk leek geen andere plaats beschikbaar dan die van Asschepoester, en geen ander emplooi dan dat van den geduldigen viervoeter uit het sprookje, wien men slechts behoefde toe te voegen: Ezeltje strek je. En Ezeltje strekte zich toen Ethiopië werd veroverd met de mosterdgassen en brandbommen van Mussolini Junior, toen de Balearen bezet werden, toen weinig goeds voorspellende luchteskaders verschenen aan den voet der Pyreneeën, toen de Rijn gemilitariseerd werd, toen Oostenrijk werd verorberd als een Wiener Schnitzel, toen China overvallen en uitgemoord werd door het sensitieve volk dat eikenboomen teelt in bloempotten, en dat uit zuivere teergevoeligheid door zijn tuinen wandelt met smalle houten latten onder het schoeisel om vooral geen enkel kruipend insect letsel te berokkenen. Et caetera, et caetera. Als eenige belooning voor zijn lijdzaamheid kreeg Ezeltje een hagel scheldwoorden en bedreigingen naar het hoofd zoodra het een spier scheen te verroeren. Maar hij raakte geen moment uit den plooi, en dat alles geschiedde in naam eener hoogere beschaving, zelfs de bombardementen van Canton en Barcelona, zelfs de gelijkstelling der Joden met schadelijk en besmettelijk ongedierte.

Ezeltje toonde tanden

De kortste grappen zijn de beste zegt een Fransch spreekwoord. De latere historie-schrijver mag uitmaken wanneer deze macabre plaisanterie begon en hoe lang ze geduurd heeft. In Mei was de aardigheid er nog niet af.

In Mei, toen geprobeerd werd de Tsjechen in 't gelid te zetten, in den pas, en hen te laten dansen naar het pijpen der hoogere beschavers. Er is toen echter iets gebeurd waarvan de wereld slechts een vage notie heeft, ondanks alle radio, ondanks alle telegraafkabels, en ondanks de duizenden tonnen bedrukt papier die dagelijks uit de persen rollen. Het is officieel en tegelijk niet officieel. Het gerucht gaat dat Ezeltje in die maand zijn tanden liet zien. Met andere woorden, en om een weinig flatteerende beeldspraak te laten varen, men zegt dat op 21 Mei het bevel tot mobilisatie van alle strijdkrachten ter onderteekening gereed lag op een tafel van het Fransche gouvernement. Is het de waarheid? Is het verdichting? Wij weten er niets van. Men vertelt dat Daladier eigenmondig het gerucht der mobilisatie heeft uitgestrooid. Nauwelijks durven wij zooiets gelooven. Wij willen vooral den dag niet prijzen vóór den avond. Wij wagen niet de veronderstelling dat de hoogere beschavers in hun schulp kropen voor een woord uit Parijs, gesproken zonder eenigen ophef, zonder het gekef en geblaf van journalisten in uniform. Maar een feit is dat totnutoe Tsjechoslowakije nog bestaat.

Neen, niet alles is mogelijk en doenlijk voor de meesters van de As.

Doch alvorens zeker te zijn van een vermetele bewering, die een paar dagen geleden nog zou geklonken hebben als een praatje voor de vaak, en alvorens ons definitief af te stemmen op het nieuwe geluid dat men meent te vernemen, waarnaar men hunkert als naar een nieuwe lente, willen wij het verloop zien en moet het begin bevestigd worden door het vervolg. Per slot is het niet buitensporig dat een woord van Frankrijk tooverkracht bezit in 't Westen en in 't Oosten. Het is niet abnormaal. Maar als Frankrijk eindelijk ontwaakt tot bewustwording van zijn kracht, zijn beteekenis, zijn rol, ook de anderen moeten de oogen openen voor een nauwkeurig besef van die factoren.

Hainan

Een prachtige kans wordt hun geboden om te toonen wat zij in hun hart denken van die Fransche ontwaking. In de tweede helft van Juni berichtte Tokio dat de taaie tegenstand en een snellere onderwerping van China de Japanners zou kunnen noodzaken tot een bezetting van Hainan.

Tegen een japaniseering van dit eiland, China's grootste insulaire bezitting, kan menige mogendheid bezwaren koesteren. Maar vooral Frankrijk. Een Japansche basis op Hainan zou Hong-Kong onder het dagelijksch bereik plaatsen van Tokio's bommen. Hainan zou Japan een etappe dichter brengen bij de Philippijnen, bij Borneo, bij Singapore. Vanuit Hainan zou Japan de gansche Chineesche Zuidzee bestrijken en alle communicaties beheerschen. Voor de betrokken mogendheden zijn deze inconveniënten ernstig, doch min of meer indirect. Voor Frankrijk daarentegen ligt Hainan op 250 k.m. van Indo-China, in den golf van Tonkin, en nog dichter bij de Fransche concessie Koeang-Tcheoe, door China verpacht in 1898. Met de Japanners op Hainan wordt niet alleen die concessie precair, maar het geheele bezit van Tonkin, Annam, Laos, Cambodge en Cochinchina wordt nominaal, problematisch, hypothetisch en imaginair. Vooral wanneer Siam, in de linker flank van Laos, en bezield met meer dan dubieuze gevoelens, de Japanners een handje zou willen helpen.

Doch behalve directe en vitale belangen hebben de Franschen op Hainan ten overvloede onmiskenbare rechten. Echte juridische rechten, geboekstaafd en bezegeld op onvergankelijke perkamenten. Het verdrag met China, geteekend in 1898, kent Frankrijk de bevoegdheid toe om het eiland Hainan te bezetten met uitsluiting van elke andere mogendheid. In 1907 verbonden Japan en Frankrijk zich wederkeerig om elkaars belangen te eerbiedigen. Dit accoord werd bekrachtigd op de conferentie der negen mogendheden te Washington (1922) waar Japan aan Frankrijk bijzondere en formeele garanties gaf ten opzichte van Hainan. Veel van dit papier behoort ongetwijfeld tot de oude geschiedenis. Dit is geen reden om het naar de vodden-mand te verwijzen, om eerlijke verdragen op wenk van een militaristisch ministergeneraal als nietig te beschouwen, ze met evenveel gemak te breken en te verscheuren als Japan dat doet en de andere leden van de As. Iets dergelijks lag nimmer in de Fransche gewoonten. Zulk een gedragslijn zal minder dan ooit aannemelijk schijnen nu recht samengaat met belang. Want een Japansche basis op Hainan zou gelijkstaan met het verlies van Indochina.

Waarschuwing

Derhalve heeft Frankrijk aan Tokio in de duidelijkste termen medegedeeld een Japansche bezetting van Hainan niet te zullen dulden. Op categorische, ondubbelzinnige wijze heeft de woordvoerder van Lord Halifax in het Britsche parlement verklaard dat Engeland zich aan de zijde van Frankrijk zal scharen wanneer Tokio's plannen betreffende Hainan tot ongewenschte complicaties zouden leiden.

Aan Tokio dus dezelfde keuze, die in Mei gegeven werd aan Berlijn: Vrede of Oorlog. Landen Japansche troepen op Hainan dan zullen Fransche kanonnen antwoorden. Het mobilisatie-bevel ligt wederom klaar op een tafel. Daarover bestaat niet de minste twijfel, en wat nog merkwaardiger is, daarover heerscht niet de geringde aarzeling in de organen der publieke opinie die sinds maanden op alle punten, zelfs de essentieele, een zoo ongeneeslijke verdeeldheid aan den dag legden. Zij kennen nochtans de lengte der As. Zij weten ook dat het bommen zijn uit denzelfden koker die vallen op de grens der Pyreneeën en op de grens van Tonkin. Maar het is de tweede phase van Frankrijk's ontwaking die hier aanvangt: de phase waarin het Fransche volk zich even eensgezind als vastberaden zal hervinden voor een rechtvaardigen strijd.

[verschenen: 14 juli 1938]