Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Datum en Fatum

Buitensporige veiligheidsmaatregelen ter gelegenheid van het bezoek van den Engelschen Koning aan Parijs.

Parijs, 25 Juni 1938

In 't algemeen is de twintigste eeuwer geenszins bijgeloovig. Hij houdt zich alleen maar, en niet zonder eenige ritueele strengheid, aan een menigte onlogische praktijken, welker oorsprong terugvoert naar den nacht der tijden en die worden opgevolgd omdat men nooit kan weten wat ze in hebben.

Om niemand in verzoeking te brengen duistere geboden te overtreden, wil ik geen enkel citeeren. Doch zoo weinig bijgeloovig wij zijn, de keuze van 28 Juni als datum waarop het Engelsche koningspaar voor den eersten keer den Franschen zou betreden als vriend en als bondgenoot, had bij velen gedachten-associaties te voorschijn groepen en gevoelens verwekt die buiten kijf onredelijk waren, maar niettemin onprettig stemden en een onaangename gewaarwording achterlieten tusschen de schouderbladen. Want als voor de Engelschen de 28ste Juni misschien nog de waarde behoudt van een gunstig symbool, wijl het de verjaardag is der kroning van Koningin Victoria onder wier regeering de Britten voor de tweede maal in den loop der geschiedenis hun zenith bereikten (en alle goede dingen in drieën...), in de herinnering der Franschen daarentegen staat 28 Juni gegrift als verjaardag van den aanslag van Serajewo en van de onderteekening van het Verdrag van Versailles.

Welk van beide evenementen was het ongelukkigste? Op 't oogenblik weten zij 't nog niet. Bij benadering kunnen zij de rampen overzien die werden ontketend te Serajewo. Onmogelijk kunnen zij de onheilen beramen welke broeien tusschen de bladeren van het zwaar-verzegelde boek dat op 23 Juni 1919 gesloten werd in het Fransche Koningspaleis van Versailles waar Bismarck het Duitsche Keizerrijk geproclameerd had. De plaats (Versailles) en de datum (28 Juni) hadden reeds een esoterischen, occulten zin. Maar het minst wat men ervan zeggen kon, was, dat de combinatie, de verstrengeling, de koppeling geen bemoedigende resultaten had opgeleverd. Serajewo had aan Versailles geen geluk gebracht. Of men tusschen beide namen een causaal verband legt (en metterdaad is het Europa van Versailles doordrenkt met den vergiftigden geest van Serajewo) of dat men de relaties tusschen beide namen wil verklaren als bloot toeval, als zuivere coïncidentie, hun conjunctuur, hun verbinding toonde geen enkel verkwikkelijk aspect.

Sinister

Was het dus nuttig om te insisteeren? Of de bepaling van den datum voor het bezoek van het Engelsche koningspaar opzettelijk geschiedde, of wel zoo uitviel door den samenloop van wat men bijkomende omstandigheden noemt, was 't raadzaam om aan den dubbelen dissonant Serajewo-Versailles nog een derden toon toe te voegen? Dreigde deze derde bijklank, onder invloeden welke wij helaas niet kunnen controleeren, ja zelfs niet kunnen constateeren, die wij hoogstens kunnen gissen, die wij misschien fantaseeren, maar die wij obscuur duchten en gaarne zouden willen ontwijken, dreigde die derde ondertoon van 28 Juni niet even onwelluidend, funest, sinister, noodlottig te worden als de twee voorgaanden? (Ook de kwade dingen komen misschien in drieën...) Natuurlijk hecht men aan zulke overpeinzingen niet meer waarde dan zij verdienen. Per slot laat men zich niet daardoor leiden. Maar zij was toch gewichtig genoeg om zich af te vragen welke regels kunnen gelden bij de organiseerders van een koninklijk bezoek, dat zelf een historische datum belooft te worden, welke overwegingen bij die organiseerders den doorslag gaven voor de vaststelling van den dag. Schijnt het aannemelijk dat dit min of meer ‘op goed geluk’ geschiedt, of louter op den tast?

Aangedikte griezel

Voor zoover hier eenig mysterie heerschte dat achterdocht kon inboezemen werd de nuance van griezel nog aangedikt door de opdringerigheid waarmee de Fransche politie de exorbitante veiligheidsmaatregelen openbaar maakte welke getroffen werden voor de bescherming der Engelsche souvereinen.

In 't kort komen die voorzorgen daarop neer dat gedurende een week een deel van Parijs en omstreken in staat van beleg zal verkeeren. De koning wordt van het publiek gescheiden door een driedubbele, ondoordringbare barrière van soldaten, maréchaussée en politie. De auto's van den stoet zullen rijden in zeer snel tempo. Omdat de lange Rue de Rivoli lastig te bewaken is zullen de souvereinen zich over de Seine naar het Stadshuis begeven, en door den tuin de Tuilerieën naar het Louvre. Om dezelfde reden zal de koning per trein naar Versailles gaan en niet per auto. Tijdens het bezoek van Versailles zal niet alleen het station van aankomst maar het geheele baanvak den ganschen dag worden stilgelegd. Reserveofficieren, expres gemobiliseerd en persoonlijk verantwoordelijk, zullen elk huis bewaken waar de koning passeert. Om uit en in te gaan heeft ieder bewoner dier huizen een vrijgeleide noodig. Een speciaal vrijgeleide (met foto etc.) zal geëischt worden van elk hunner invité's. Twee uren vóór het uitrijden van den koning zal alle verkeer worden stopgezet. De Opéra zal drie dagen gesloten blijven vóór de soirée welke de koning bijwoont. Honderd detectives van Scotland Yard zullen de Fransche inspecteurs bijstaan. Men publiceert zelfs de portretten van de voornaamsten dezer speurders. Boven elk traject dat Georges VI moet afleggen zullen vliegtuigen den hemel doorkruisen.

Niet overbodig

Al deze bijzonderheden zijn ontleend aan de kranten. Men vreest dus iets buitensporigs, iets weinig banaals. In ieder geval doet men alsof. Is die vrees gewettigd, gegrond? Alleen de politie kan daarop antwoorden. Maar nogmaals: zij doet alsof het ergste in aantocht is, en met alle middelen moet worden afgeweerd. Laten wij gelooven (te meer daar de bedreiging uit verscheiden hoeken kan komen) dat een excessieve behoedzaamheid niet overbodig is. Na de vermoording van Alexander van Servië bevindt het Fransche gouvernement, en met name Albert Sarraut, zich in een lastig parket. Nimmer zal Sarraut te veel voorzorgen kunnen nemen, maar altijd te weinig. Hoe hij ook tracht zich te rehabiliteeren, hij zal nooit meer de juiste man op de juiste plaats zijn voor omstandigheden als vorstelijke bezoeken waarvan de toekomst afhangt. Met de kwade trouw die gebruikelijk is in de politiek wordt hem nu zijn overdreven voorzichtigheid verweten door diezelfde lieden welke hem sinds 1934 beschuldigden van misdadig verzuim. Doch hadde hij de avonturen waaraan Georges VI zich waagt, lichter geschat, zij zouden hem overstelpt hebben met dezelfde betichtingen. Vandaag verwijten zij hem dat hij zijn beschermingsmaatregelen uitbazuint. En is al die indiscrete ruchtbaarheid delicaat, tactvol tegenover een koninklijken gast? Ongetwijfeld neen; zij mag zelfs barbaarsch heeten. Is zij tenminste verstandig? Ook niet. Men hangt zijn schrik niet aan de groote klok, en nog minder de voorzorgen waarmee men een gevaar denkt af te wenden. Doch de eigen antecedenten noodzaken Sarraut tot onevenwichtigheden, die een moordenaar het wapen, de plaats en 't uur zouden kunnen suggereeren van een aanslag. Terwijl zij de welgezinde toeschouwers storten in sombere bespiegelingen welke zullen duren tot de minuut waarop de Engelsche souvereinen wederom den Britschen grond betreden.

Een geheim...

In de mate ondertusschen waarin die beklemming verband hield met den fatalen datum van 28 Juni, is zij verlicht door niemand minder dan de Dood.

Het schielijke overlijden van Nina-Cecilla, gravin Strathmore en Kinghorn, moeder der koningin, en kasteel-vrouwe van Glamis (waar Shakespeare de residentie plaatste van Macbeth...) heeft de reis van het Britsche vorstenpaar verschoven. De gravin van Strathmore verhinderde dat een dag, reeds voldoende geteekend door het fatum, een nieuwe kleur en achtergrond verwerft. Welke kleur, welke achtergrond? Wij zullen 't nimmer weten, want zij werden teruggedrongen naar het ongeborene. Maar wie zou hier durven spreken van toeval? En wie, tegenover de foto's en de levensgeschiedenis van Lady Strathmore, die stellig een der merkwaardigste vrouwen was van haar land en van haar tijd, zou zich niet even bevlogen voelen door de vermoedelijke aanwezigheid van iets geheims, van een geheim, even ondoorgrondelijk als aangrijpend en ongrijpbaar?

[verschenen: 13 juli 1938]