Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Ware neutraliteit

Had Frankrijk Beltran's vluchtende legioen moeten interneeren?

Parijs, 22 Juni [1938]

Na een belegering van drie maanden in de Pyreneeën, op meer dan twee duizend meter hoogte, in den smeltenden sneeuw tusschen bergspitsen en afgronden, zonder verkeersmiddelen, onregelmatig geproviandeerd door middel van muilezels en smokkelaars, sinds weken gerantsoeneerd wat betreft de munitie, het eten en de verbandsartikelen, voortdurend beschoten door een talrijke artillerie, onophoudelijk gebombardeerd uit de lucht, na honderd zulke dagen van onmenschelijk strijden en lijden, was de 43ste divisie der Gouvernementeelen, uitgemergeld en haveloos, gedwongen tot de overgave of tot uitwijking naar Frankrijk. Haar aanvoerder, kolonel Beltran, koos de uitwijking, want in een burgeroorlog worden geen gevangenen gemaakt, of liever, als men er maakt, men verleent ze geen kwartier. Dc rechtsche pers van Frankrijk schilderde kolonel Beltran (vrijwilliger in 1914) als een deserteur en oplichter. Hoe moet dus de reputatie van dezen aanvoerder zijn voor de pers van Burgos! Bijgevolg evacueerde Beltran zijn gewonden langs bergpassen en rotsspleten. Hij liet achthonderd man achter tot dekking en aanvaardde daarna den terugtocht over paden die de gems slechts neemt om te ontsnappen aan den jager. Volgens sommigen bracht hij 4000 man in veiligheid. Anderen schatten zijn troep op 8000. Weer anderen telden 10.000. Het juiste cijfer kennen alleen de Fransche gendarmes.

Eenvoudige plicht

Wat moest in zulke situatie het gouvernement van Frankrijk doen, waar de oude Keltische spreuk Gloire aux vaincus, hersenschimmige maar ridderlijke leuze, meer en meer verdrongen wordt door het Romeinsche Vae Victis, wee den overwonnenen? De regeering had niet de geringste kans om het ieder naar den zin te maken in een land waar de simpelste gedragsregels verwrongen of verduisterd worden door de passie. Er bestond voor de Fransche regeering nog minder uitzicht om ook het inquisitoriale Burgos, het draconische Rome, het verstokte Berlijn, het enigmatische Moscou, en het benarde Barcelona tevreden te stellen. Parijs kon geen hoogere ambitie koesteren dan zijn plicht te vervullen.

Die plicht was eenvoudig. Voor de Rechtsfaculteit van den Volkenbond, welke de internationale jurisprudentie regelt, bestaat er geen Generaal Franco als verpersoonlijking of als chef van een Spaansch gouvernement. Toen de President der Fransche Republiek onlangs de geloofsbrieven ontving van een nieuw benoemden ambassadeur uit Valencia, maakte hij in de gebruikelijke toespraak waarmee een dergelijke overhandiging beantwoord wordt, niet de allerflauwste toespeling op de aanwezigheid in Spanje van een tweede bewind, noch op de afgrijselijke gevolgen dezer omstandigheid die aan dat ongelukkige land reeds anderhalf millioen dooden kostte en onberekenbare verwoestingen.

Franco bestaat juridisch niet!

Volkenrechtelijk dus is Generaal Franco voor Frankrijk een zuiver Spaansche binnenlandsche aangelegenheid. Men kan met een generaal Franco in moeilijkheden verkeeren. Maar juridisch kan men met hem, of met de macht die hij belichaamt, niet in oorlog liggen. Zeker is Franco een realiteit. Doch volkenrechtelijk heeft hij niet meer of geen andere realiteit dan een vulkaan-uitbarsting, een aardbeving, een catastrofische overstrooming. Het is echter geen usantie dat gouvernementen elkaar bij het uitbreken van een rebellie condoleeren, zelfs niet al herschept zij het land in een mateloos kerkhof. Officieel wordt een opstand genegeerd zoolang hij woedt en zoolang hij geen hinder berokkent. Aan de Fransche grens werden de luizige, deerniswekkende soldaten van kolonel Beltran derhalve niet bejegend als vluchtende krijgers maar als slachtoffers van een ramp welke gevoelens van mededoogen en hulp inboezemden. Omdat de militairen geen hulp verzochten plaatste men hen in 't gelid, men liet hen een contrôle passeeren waar men aan elk persoonlijk de vraag stelde welke richting hij verlangde in te slaan (Hendaye of Cerbère), men liet treinen aanrijden en expedieerde allen naar de gekozen bestemming. Volgens Fransche opgaven opteerde 7% voor Burgos, 93% voor Barcelona. De wapenen werden in aparte wagons geladen.

Het kan moeilijk non-interventionnistischer. Het kan niet juridischer.

Kan het daarentegen onpartijdiger en neutraler? Ja. De controleur had tot de uitgewekenen een derde vraag kunnen richten. Hij kon hun een derde uitkomst suggereeren: Francia. Doch zou het niet wreed geweest zijn, pervers, barbaarsch om uitgeputte stakkers, die honderd dagen gevochten hadden voor wat zij een idee, een overtuiging en hun reden van bestaan wanen, te brengen in een dergelijke verleiding, aan die afgejakkerde stumpers de rust, de veiligheid, het geluk voor te spiegelen van een betrekkelijk paradijs? Het ware bewonderenswaardig geweest als deze menschen geheel vrijwillig de voortzetting gekozen hadden van hun strijd. Maar het was humaan hen niet voor een dilemma te stellen dat een supplement eischte van heroïsme. Wegens de vraag: Francia? hadden die ongelukkigen den controleur kunnen verachten.

Geen belligerenten

Wij meenen daarom dat de Fransche regeering in deze zaak haar plicht betrachtte. Haar opvatting, ten volle verdedigbaar, mishaagt aan Berlijn. Zij vertoornt Rome. Burgos verbijt zich. Zij wordt vinnig gehekeld door de Fransche pers die zich patriottisch en nationalistisch titelt. Deze zonderlinge journalisten die zoolang de Spaansche burgerkrijg duurt nog met geen woord, met geen syllabe gerept hebben over het optreden van honderden Italiaansche en Duitsche vliegmachines, van tienduizenden soldaten en technici, Italianen en Duitschers, aan de zijde van Franco, die nog geen oogenblik onderzochten om welke oorzaak of bijbedoeling Rome en Berlijn zulke ongehoorde kapitalen steken in de Spaansche affaire, en op welke gronden Hitler en Mussolini verwachten mogen dat die kapitalen zullen rendeeren, deze journalisten, zoo zeldzaam kort van begrip, beschuldigen hun eigen gouvernement openlijk van inmenging in het Spaansche avontuur. Naar aanleiding van de 43ste divisie citeeren zij het voorbeeld der Belgen na de nederlaag van Sedan, der Zwitsers in 1870 na de aftocht van Bourbaki, der Hollanders in 1914 na den val van Antwerpen, die de uitwijkende troepen ontwapenden en interneerden. Alsof dit juridisch, volkenrechtelijk hetzelfde was! In elk dezer drie gevallen hadden Frankrijk, Engeland en Duitschland de kwaliteit van belligerenten, welke hoedanigheid tot dusverre aan de regeering van Burgos niet werd toegekend. De 43ste divisie bijgevolg overschreed de Fransche grens niet als oorlogvoerende. En voor één keer tenminste was het geen spitsvondige muggenzifterij, was het geen sofistiqueeren zooals de Franschman zegt, om wet en recht toe te passen in hun letterlijksten zin.

Balk en splinter

Overigens willen wij aangaande de non-interventie in Spanje gaarne erkennen dat de Parijsche regeering menigen splinter in haar oogen heeft.

Desnoods een balk. Maar dien balk niet te bespeuren in de oogen van Rome en Berlijn is minstens extravagant. Dermate extravagant dat de verwoedheid, waarmee men in Frankrijk sommige feiten naar believen loochent of verdraait, beschouwd mag worden als een aanwijzing dat de opwinding, de koorts welke het Spaansche knekelhuis uitstraalt, eer stijgt dan daalt in temperatuur.

Die onrustbarende koorts voorspelt evenmin een luwen der internationale passies als de hardnekkigheid, de ongedoofde vechtlust, het ongebroken moreel waarvan de geredde 43ste divisie blijk gaf. Wat echter, behalve pure verdwazing of een nog duistere machinatie, zou een aantal Franschen kunnen bezielen om zoo roekeloos en klakkeloos in de kaart te spelen hunner uitgesproken tegenstanders van het Westen en het Verre Oosten?

[verschenen: 6 juli 1938]