Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Een stuiver is een stuiver

Waarin verschilt een decreet van Daladier van een keizerlijk bevel, een oekase, of een order van Mussolini?

Parijs, 18 Juni [1938]

Het is een aardige geschiedenis, die, hoewel politiek, toch nog amusant zou kunnen zijn. Op een goeden dag merkt men dat de fabricatie van den kleinen stuiver duurder uitkomt dan hij waard is. Het stuivertje, daar de centime niet bestaat, is Frankrijks laagste geldstuk. In Hollandsche munt omgerekend zou het op 't oogenblik 0,2 cent tellen. Eén vijfde cent, dat is niet veel. Men kan er niets meer mee koopen; niet eens een karamel. Maar men rekent er nog mee. De puissante en komische bureaucraten der groote Administraties rekenen zelfs met fracties van één vijfde cent. Blijft de fractie beneden de helft, dan doen zij den stuiver cadeau; een streepje boven de helft verplicht tot betaling van het geheel. Het is een methode, welke, uitgebreid tot groote cijfers, merkwaardige resultaten zou kunnen opleveren, maar in bescheiden afmetingen heet dat ‘op de kleintjes passen’, en zoolang de Franschman een fractie van één-vijfde cent niet uit 't oog verliest, kan men gerust zijn dat er niets verandert.

Bezuiniging

Doch dat is een andere zaak en laten we blijven bij ons onderwerp. Zooveel de stuiver waard is, het was niet genoeg voor wat hij kostte. Welk een ramp! Men moest bezuinigen. Doch hoe en waarop? Door middel van de machines? Onmogelijk: de machines zijn perfect. Op de arbeiders? Ondenkbaar: zij zouden staken. Wat ze trouwens toch gedaan hebben, tusschen haakjes. Een dag lang hebben zij de Munt bezet, waaruit ze roef-roef verdreven zijn door de politiek van Monsieur Daladier, want wanneer de Staat patroon speelt, houdt hij niet van dergelijke grapjes. Hetgeen niet verhindert dat hij moest bezuinigen. Maar waarop, te drommel? Op den omvang? Het stuivertje is reeds klein en ten overvloede doorboord met een rond gaatje in zijn midden. Er bleef niets over dan te bezuinigen op de samenstelling van het metaal. Er was te veel nikkel in den stuiver, het rijke Nieuw-Caledonische nikkel. Men zou er wat meer zink bijvoegen, het sjofele, banale, huishoudelijke zink. Zoo kan niemand zeggen dat de Fransche Staat niet weet huis te houden. De stuiver is weer te krijgen tegen spotprijs. Misschien wint men er zelfs op. Maar voor hoelang? Met deze vraag betreden wij het geheimzinnige, huiverige gebied der voorteekens: Wat zal men in den stuiver mengen wanneer ook het vulgaire zink te duur wordt? Griezelend zien wij het einde naderen van den stuiver, de onsterfelijke sous, die vanaf Karel de Groote, vanaf de Merovingische Koningen, de munt-eenheid is geweest in het Rijk der Franken. En wat dan?

En weer pot verteren

Ternauwernood had de heuglijke mare zich verbreid dat de stuiver weer een stuiver was, of de communisten en socialisten, die gaarne den verloren zoon feesten, mits hijzelf het vette kalf fourneert, stelden een nieuwe potvertering voor van zeven milliard. Zeven duizend millioen, welke verdeeld zouden worden tusschen de ambtenaars, de oudjes van dagen, en de boeren die last hebben van atmosferische calamiteiten. Tien procent loonsverhooging voor de ambtenaars, daar was theoretisch weinig tegen in te brengen. Het is lang, zeer lang geleden dat zij opslag kregen en de meesten bijten op een houtje. Een pensioen voor alle oudjes, dat leek bedenkelijker. Vroeger legde ieder een duitje op zij voor den ouden dag. Tegenwoordig laat men de dubbeltjes rollen tot en met het laatste. Is 't verstandig deze mentaliteit aan te moedigen? Gelijk in de fabel wil de mier, die spaarde, liever niet betalen voor den krekel, die muziek maakte met wijntje en trijntje zoolang het lampje gloeide. Men begrijpt dat. Het is gevaarlijk een land in te richten als een kolossaal oud-mannengesticht, waar men zeker is van een veilige, gezellige toekomst. Wat de Fransche boeren betreft, ten tijde van Mozes hadden zij zich ongetwijfeld willen assureeren tegen de tien plagen van Egypte. Maar wanneer zij 't billijk vinden dat de Staat bijspijkert in de jaren der magere koeien, waarom zouden zij op hun beurt den Staat niet bijspijkeren in de jaren der zeven volle en overvolle aren? Waar trouwens gaan wij heen, wanneer de Staat alle ambachten zou moeten assureeren tegen de grillen van den barometer? Waarom b.v. niet de hengelaars? Waarom niet de Beurs?

Het kon niet

Wat daar ook van zij, billijk of onbillijk, dwaas of wijs, de Minister van Financiën maakte opnieuw de sommen op van zijn ultra-labiel budget en constateerde melancholisch dat het niet kon. Noch voor de ambtenaars, noch voor de oudjes, noch voor de boeren. Hij zou doen wat in zijn macht lag, doch een stuiver was een stuiver. De socialisten, schijnbaar niet hardleerscher dan de ezel die zich geen tweemaal stoot aan denzelfden steen, wilden voor 't moment wel schipperen. Zij sloegen voor dat Daladier de kwestie regelen zou bij decreet. Dat ware voor sint-juttemis geweest, maar buiten hun schuld.

De communisten echter, veel leeper, veel gewiekster, en voornamelijk bedacht om klanten te werven voor de stembus, eischten een onmiddellijke, openbare, parlementaire behandeling van het geval. Aldus gebeurde. Maar zooals te voorzien was verviel men van bieden tot opbieden. Elk bod werd overtroefd met een opbod. Van opbieden raakten de twee marxistische neven weldra tot gekibbel. De een vond den ander deloyaal. Het gekibbel ontaardde in gebakkelei. Men vloog elkaar in de haren. Men bewerkte elkaar met den vuist. Men wachtte elkaar op in de wandel-gangen als in een bosch. Van links waaide de ruzie over op uiterst-rechtsch. ‘Naar Moscou!’ schreeuwden de eenen. ‘Naar Berlijn! Naar Rome!’ brulden de anderen. Hoewel de radicale middenmoot haar kalmte bewaarde viel er met de edelachtbare député's geen land meer te bezeilen en Daladier zond allen naar huis, met vacantie, voor onbepaalden tijd. Onverwijld kondigden de communisten aan dat zij over het geheele territorium veertig meetings gingen houden om de socialisten tot verantwoording te roepen van hun lafheid.

Illusie

Zoo gaat alles naar de weerlicht toe gelijk men zingt in den treurmarsch van Chopin. Hoe lang is 't geleden dat Radicalen, Socialisten en Communisten de onverbreekbare drie-eenheid vormden van 't Front Populaire?

Als Daladier evenwel voor minstens vijf maanden verlost is van zijn Parlement (enfin seul moet hij zuchten) de Franschen zullen gedurende dien tijd geregeerd worden met decreten. Uitstekend. Maar zou iemand mij duidelijk kunnen maken waarin een decreet van Daladier eigenlijk verschilt van een ouderwetsche koninklijke ordonnantie, van een keizerlijk bevel, van een ‘iradet’ van den sultan van Constantinopel, van een Perzischen ‘ferman’, van een ‘oekase’ van den Witten Tsaar, van een ‘prikase’ van den Rooden Tsaar, van een order van Hitler of van Mussolini?

En te denken dat de Franschen elken dag dat dezen zomer de zon schijnt, geroepen kunnen worden om lijf en goed te offeren voor de Democratie! Wat is er in een woord? Niet meer dan een illusie. Niet minder dan een misverstand.

[verschenen: 4 juli 1938]