Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

De grillen van het toeval

Een dozijn onschuldige bommen aan de Spaansche grens bezorgde Blum een gemakkelijke overwinning op het socialistisch congres te Royan.

Parijs, 8 Juni [1938]

Het Socialistisch Pinkster-concilie, waarop het lot geregeld zou worden van den opstandigen Pivert en het gouvernement van Frankrijk, viel samen met de verschijning der negen geheimzinnige vliegtuigen en met de bommen welke zij neerstrooiden op Fransch territorium, 25 k.m. achter de Spaansche grens.

Wie wierp die bommen daar? Waarom? Waarvoor? Voor wie? Het was een historie vol mysterie, en uitermate geschikt om indruk te maken.

Welk belang kon Generaal Franco erbij hebben om zich nog moeilijkheden met Frankrijk op den hals te halen, terwijl hij reeds hooi genoeg op den vork had?

Als 't daarentegen vliegtuigen waren van Barcelona, welk nut konden de Rooden er dan in zien om de spoorweg-verbindingen te verwoesten met hun heldhaftige 43ste divisie, die, sinds weken van alle kanten omsingeld in de bergen, zich enkel verdedigen kan omdat zij geravitailleerd wordt uit Frankrijk?

Wanneer een der twee bondgenooten van Franco een ‘incident’ zocht, zou het dan niet honderdmaal practischer zijn voor Duitschland om de lont aan te steken in Tsjechoslowakije, en voor Italië om 't kruit te doen ontbranden in Tunis? Wanneer men werkelijk een incident zocht, een voorwendsel om van leer te trekken, waarom dan onbekende vliegtuigen, welker anonimiteit altijd kon gelden als excuus wanneer erop geschoten wordt? Wie in ernst een conflict wenscht zou zijn vliegmachines onvermomd sturen, duidelijk herkenbaar.

Wonderlijk

Wat is dat overigens voor een geschiedenis, die negen grijze vliegmachines, welke gedurende twee uren een stuk Fransch gebied kunnen afzoeken langs een grens waar men overal versterkingen aanlegt, zonder in de lucht of op den grond een levend wezen te ontmoeten, competent genoeg om alarm te slaan en hun signalement op te geven! Ze zijn gezien, dat is alles. En wanneer ze na twee uren zoeken hun doelpunt gevonden hebben en doodkalm kunnen mikken, dan schieten ze royaal ernaast. Een dozijn kuilen in de aarde, doch geen enkele treffer. Kan men in gemoede zooveel onhandigheid veronderstellen en amateurisme, van negen bemanningen die sinds ettelijke maanden serieus oorlogvoeren in Spanje?

Dat zijn veel vraagteekens voor een enkelen raid. Het mooiste van het opzienbarende geval zou zijn wanneer men noch te Burgos, noch te Barcelona, noch te Berlijn, noch te Rome de herkomst kende der negen spook-machines, wanneer men daar voor 't zelfde raadsel geplaatst stond als het brave publiek van Parijs en de socialistische congressisten van Royan.

Het effect

Maar indien de bommen hun doel gemist hebben, zij misten niet hun effect.

Zij konden niet de electrische centrale raken van Orlu, en hoewel honderd kilo wegend per stuk, hebben zij slechts onbeduidende schade aangericht in den omtrek der spoorlijn. Doch achter de vleugels der vliegtuigen, rondsluipend in den Pinkster-morgen, heeft de overgroote meerderheid der Fransche citoyens de vlerken hooren ritselen van het monster dat oorlog heet. Zij zijn niet bang geweest. Wel neen. Het geval heeft hun misschien even de gewaarwording bezorgd van kippevel, meer niet. Enkele bommen echter op eigen bodem is toch iets anders dan een regen van projectielen op Canton of op Valencia. Zelfs een mislukt bombardementje van eigen gebied brengt een persoonlijker contact te weeg met dingen die gebeuren kunnen dan de vernietiging eener verre, vreemde stad. Als de bommen op eigen erf beginnen te vallen heeft men geen verbeelding meer noodig om zich een benaderend idee te maken van een eventualiteit. Men geeft zich oneindig sneller rekenschap van de consequenties. Men vergewist zich veel gemakkelijker van het risico. Het is als een confrontatie met de werkelijkheid. Alles wat vaag was wordt plastisch en omlijnd. Op den achtergrond van nevel teekenen Vrede en Oorlog zich af in hun ware, tastbare gedaante. Dingen welke men nauwelijks vermoedde krijgen plotseling reliëf. Men wordt tot bewustheid geroepen. Men heeft geen schrik maar men begrijpt. Men beseft vooral dat het geen tijd is voor amusementen welke men zich zou veroorloven onder normale omstandigheden. Aan iedereen gaven de mysterieuze vliegtuigen den raad: Geen complicaties, geen strubbelingen voor 't oogenblik en ieder op zijn post.

Het derde concilie

Per slot blijkt deze psychologische reactie het beste wat het Fransche gouvernement verlangen kon tijdens het socialistische concilie van Royan.

Was het bestaan van Daladier's ministerie [= kabinet] bedreigd door deze beraadslagingen? Zonder eenigen twijfel en in menig opzicht. De mandarijnen, de bonzen en bovendien de gewone militanten der Socialistische Partij verkroppen met moeite den smaad van geëlimineerd te zijn uit de regeerende sferen en met een etiquet van bankroetiers om den hals den wagen van Daladier te volgen die nog lijkt op een zegekar. Zij verbijten zich in de gedwongen non-activiteit. Als een der machtigste parlementaire partijen voelen zij zich belachelijk, beschaamd, vernederd en ten overvloede miskend. Zij tellen met ongeduld de dagen hunner ballingschap, en ware er geen wolkje aan de lucht, het laatste uur van Daladier zou spoedig slaan.

Door de weeromstuit was ook de positie van Blum allesbehalve secuur.

Want Blum is 't die hen in deze periode van anti-revolutionnaire werkloosheid heeft binnengevoerd (vroeg of laat zal dit door gezamenlijk Frankrijk gewaardeerd worden), Blum die, waarom dan ook, hen dwingt tot de rol van figuranten, Blum die dat talmen en dralen goedpraat, Blum die elk élan remt, Blum die hen op dood spoor bracht. En zoolang Blum, hetzij hij momentaan geen beteren uitweg bespeurt, hetzij hij zich laat leiden door overwegingen van patriottischen aard, zoolang Blum zich leenen wil tot die zeer ondankbare, lastige taak van remmer en goedprater, zoolang Blum goedschiks of kwaadschiks zich plooit in de houding welke een deel zijner partijgenooten hem het heftigst verwijten, zal het van elementair belang zijn voor Daladier om met alle denkbare middelen te verhinderen dat het prestige van Blum gehavend zou kunnen worden door debatten waarbij het lot van zijn kabinet ten nauwste betrokken is. Want aan een beslissende nederlaag van Blum te Royan, aan een overwinning van Marceau-Pivert zou Daladier geen week overleefd hebben in de Kamer.

Blum's overwinning

Zoo droeg een dozijn slecht gemikte bommen aan de Spaansche grens ertoe bij om de beweging van Pivert, welke zich zeer gevaarlijk liet aanzien voor Blum en Daladier, te minimiseeren tot het onvermijdbare. Pivert sticht een eigen partij; dat zijn zorgen voor later, morgen komt er weer een dag.

Maar Blum, na zijn partijgenooten vierkante waarheden te hebben toegevoegd, verlaat het concilie met een zeer comfortabele meerderheid van stemmen en een onverzwakte autoriteit. Vanwaar de mysterieuze vliegtuigen vertrokken zijn zullen we ongetwijfeld nimmer vernemen. Misschien was het een Fransch escader dat oefeningen hield in een zoo goed als onbewoonde streek. Onmogelijk echter konden bommen vallen op een gelegener moment en een uitgezochter plek.

[verschenen: 22 juni 1936]